Nép mình dưới tán cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi, chợ Cây Đa Tuân Lộ ở xã Tân Thanh, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang đã trở thành một biểu tượng văn hóa đặc sắc của vùng núi phía Bắc. Với lịch sử phiên chợ có từ hàng trăm năm và khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nơi đây không chỉ là điểm giao thương mà còn là điểm đến du lịch đang được nhiều người quan tâm.
Từ trung tâm huyện Sơn Dương, đi về phía tây khoảng 15km, du khách sẽ bắt gặp chợ Cây Đa nằm ven Quốc lộ 2C, gần cầu Liễn Sơn, thuộc thôn Tuân Lộ, xã Tân Thanh. Điều đặc biệt tạo nên tên gọi và dấu ấn riêng cho khu chợ chính là cây đa cổ thụ với tán lá xum xuê, đã trở thành biểu tượng gắn liền với đời sống văn hóa và tâm linh của người dân địa phương.
Khung cảnh thiên nhiên tại đây mang vẻ đẹp hài hòa, với núi non trùng điệp bao quanh và những thửa ruộng xanh mướt trải dài. Du khách đến đây thường bị cuốn hút bởi không gian yên bình, trong lành đậm chất miền sơn cước.
Theo ghi nhận từ nhiều du khách, cây đa trung tâm của khu chợ hiện đã có dấu hiệu già cỗi, với một cành lớn bị gãy do sét đánh trong một trận mưa giông. Dù vậy, vẻ đẹp hoang sơ và giá trị lịch sử của cây đa vẫn được người dân địa phương và du khách trân trọng như một chứng nhân lịch sử của vùng đất này.
Hành trình lịch sử của phiên chợ trăm năm
Chợ Cây Đa Tuân Lộ có lịch sử lâu đời, gắn liền với quá trình khai phá vùng đất Sơn Dương của các dân tộc Tày và Dao. Theo người dân địa phương, chợ đã tồn tại từ hàng trăm năm trước, ban đầu chỉ là nơi trao đổi nông sản nhỏ giữa các gia đình trong thôn.
Theo dòng thời gian, cùng với sự phát triển của hệ thống giao thông và kinh tế vùng, chợ Cây Đa dần mở rộng quy mô và trở thành điểm họp chợ phiên quan trọng của cả khu vực. Chợ họp theo phiên định kỳ vào các ngày mùng 2, 7, 12, 17, 22, và 27 âm lịch hàng tháng, bắt đầu từ sáng sớm và kéo dài đến giờ trưa.
Dù đã trải qua nhiều biến động của thời cuộc, kể cả giai đoạn khó khăn vì đại dịch Covid-19 khiến chợ trở nên vắng vẻ hơn, phiên chợ Cây Đa vẫn kiên cường giữ được nét nguyên sơ, tránh được sự thương mại hóa quá mức như nhiều khu chợ du lịch khác.
Đặc sản dân dã mộc mạc chỉ vùng quê mới có
Điểm nhấn quan trọng nhất tạo nên sức hút của chợ Cây Đa Tuân Lộ chính là những sản phẩm đặc sản địa phương đa dạng, phản ánh đặc trưng của vùng núi Tuyên Quang.
Nông sản và thủ công mỹ nghệ
Dạo quanh chợ, du khách dễ dàng bắt gặp những gian hàng bày bán các loại rau rừng tươi ngon như rau sắng, rau ngót rừng - những loại rau đặc trưng của vùng núi phía Bắc với hương vị đậm đà khó tìm thấy ở các khu chợ đô thị. Bên cạnh đó là các loại củ quả địa phương như khoai sọ, sắn dây, và măng le được người dân thu hái từ những khu rừng xung quanh.
Đặc biệt, mật ong rừng nguyên chất và các loại gia vị như hạt dổi, mắc khén là những sản phẩm được nhiều du khách săn lùng. Những gia vị này không chỉ là đặc sản địa phương mà còn là nguyên liệu quan trọng tạo nên hương vị đặc trưng cho nhiều món ăn dân tộc.
Ngoài các mặt hàng nông sản, chợ Cây Đa còn là nơi trưng bày và mua bán các sản phẩm thủ công mỹ nghệ như chiếu cói, túi thổ cẩm, và đồ dùng bằng tre nứa. Những sản phẩm này không chỉ phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày của người dân địa phương mà còn là những món quà lưu niệm ý nghĩa cho du khách.
Ẩm thực đặc trưng
Ẩm thực tại chợ Cây Đa mang đậm hương vị núi rừng với những món ăn dân dã nhưng đầy hấp dẫn. Du khách có thể thưởng thức xôi ngũ sắc nhiều màu rực rỡ, thịt trâu gác bếp thơm lừng, hay cơm lam - món cơm truyền thống được nấu trong ống tre, mang hương vị đặc trưng của núi rừng.
Cá suối nướng là một trong những đặc sản không thể bỏ qua khi đến chợ Cây Đa. Cá được đánh bắt từ các khe suối trong vùng, tẩm ướp gia vị đơn giản rồi nướng trên than hồng, ăn kèm với lá mắc mật, tạo nên hương vị đậm đà khó quên.
Dạo quanh chợ, du khách còn có thể thưởng thức các món ăn đường phố như bánh đúc nóng - được làm từ bột gạo, chan nước mắm pha chua ngọt, rắc thêm đậu phộng rang giòn. Chè lam - món bánh ngọt làm từ bột nếp, mạch nha và lạc - cũng là món quà vặt được nhiều người yêu thích khi ghé thăm phiên chợ.
Điểm du lịch giúp bạn trở về 30 năm trước
Nhờ vẻ đẹp hoang sơ và không khí văn hóa đậm đà, chợ Cây Đa Tuân Lộ đã được mệnh danh là "chợ phiên đẹp nhất Việt Nam" và ngày càng thu hút sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước.
Du khách đến với chợ Cây Đa không chỉ để mua sắm mà còn để trải nghiệm văn hóa bản địa. Không gian chợ với khung cảnh thiên nhiên thơ mộng và không khí mua bán nhộn nhịp tạo nên một bức tranh làng quê đặc sắc, thu hút nhiều nhiếp ảnh gia đến ghi lại những khoảnh khắc đẹp.
Ánh sáng tự nhiên xuyên qua tán lá cây đa, kết hợp với những gian hàng đầy màu sắc và gương mặt chân chất của người dân vùng cao tạo nên những bức ảnh phong cảnh hoặc chân dung mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Tại chợ Cây Đa, du khách có cơ hội tham gia vào nhiều hoạt động trải nghiệm thú vị như học làm nông dân - tự tay thu hoạch rau củ hoặc chế biến món ăn cùng người dân địa phương. Những trải nghiệm này không chỉ mang lại niềm vui mà còn giúp du khách hiểu sâu hơn về đời sống và văn hóa của người dân vùng cao.
Vào các dịp lễ hội, chợ thường tổ chức các trò chơi dân gian truyền thống như kéo co, đẩy gậy, và biểu diễn hát then-đàn tính - loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của dân tộc Tày. Những hoạt động này góp phần tạo nên không khí sôi động và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống.
Một trải nghiệm đặc biệt khác là thăm quan cây đa cổ thụ - biểu tượng của chợ. Dù đã bị hư hại một phần do thời tiết, cây đa vẫn là biểu tượng tinh thần quan trọng của người dân địa phương. Du khách có thể nghe kể về truyền thuyết "cây đa biết đi" - một câu chuyện dân gian giải thích hiện tượng rễ cây di chuyển qua hàng trăm năm.
Kinh nghiệm tham quan
- Thời điểm lý tưởng: Để có trải nghiệm trọn vẹn, du khách nên đến chợ vào sáng sớm, khoảng từ 5 đến 7 giờ sáng, khi không khí chợ nhộn nhịp nhất với đầy đủ các mặt hàng được bày bán. Các phiên chợ vào ngày mùng 2 và mùng 7 âm lịch thường đông đúc hơn, với nhiều mặt hàng phong phú và đa dạng.
- Mẹo mua hàng: Khi mua sắm tại chợ Cây Đa, du khách nên áp dụng một số mẹo nhỏ để có trải nghiệm mua sắm tốt nhất. Mặc cả là một phần văn hóa chợ truyền thống, nên du khách có thể trả giá nhẹ nhàng. Tuy nhiên, nên hỏi giá ở một vài gian hàng trước khi quyết định để có sự so sánh.
Đối với các đặc sản địa phương như mật ong rừng và thịt trâu gác bếp - hai mặt hàng phổ biến để mua về làm quà - du khách nên lựa chọn kỹ và kiểm tra tem mác để tránh hàng giả, hàng kém chất lượng.
Một lời khuyên quan trọng khác là nên dành thời gian trò chuyện với các cụ già trong chợ. Những câu chuyện của họ không chỉ giúp du khách hiểu thêm về lịch sử và văn hóa địa phương mà còn là cách để cảm nhận sâu sắc hơn về đời sống tinh thần của người dân nơi đây.
Bảo tồn giá trị truyền thống
Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và sự phát triển của các kênh thương mại hiện đại, chợ Cây Đa Tuân Lộ đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc duy trì hoạt động và bảo tồn các giá trị truyền thống. Đại dịch Covid-19 vừa qua cũng đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của chợ, khiến lượng người mua bán giảm đáng kể.
Tuy nhiên, với nỗ lực của chính quyền địa phương và ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa của người dân, chợ Cây Đa vẫn duy trì được nét nguyên bản, không bị thương mại hóa quá mức. Điều này giúp chợ trở thành điểm đến lý tưởng cho những du khách muốn tìm hiểu về một Việt Nam chân thực, không được tô vẽ hay làm giả.
Việc bảo tồn và phát triển chợ Cây Đa Tuân Lộ theo hướng bền vững không chỉ góp phần gìn giữ di sản văn hóa sống động của Tuyên Quang mà còn là cách quảng bá hình ảnh du lịch độc đáo của tỉnh đến với du khách trong và ngoài nước. Đây chính là tài sản quý giá cần được trân trọng và phát huy trong chiến lược phát triển du lịch của địa phương.
Chợ Cây Đa Tuân Lộ - nơi hội tụ tinh hoa ẩm thực và văn hóa vùng cao Tuyên Quang, đang chờ đón những bước chân du khách đến khám phá và trải nghiệm không gian văn hóa đặc sắc của vùng núi phía Bắc Việt Nam.
