Tôm rừng chỉ có theo mùa, xuất hiện nhiều vào tháng 6 - 7, khi thời tiết mưa nhiều, rừng còn ẩm.
Ở huyện Cao Lộc (Lạng Sơn), người dân địa phương đang khai thác một loại đặc sản tự nhiên khá hiếm gặp có tên tôm rừng. Dù mang tên “tôm”, thực chất đây là một loài côn trùng sống trong môi trường rừng ẩm, được ví là “tôm của núi”, có hương vị riêng biệt và giá trị kinh tế cao.
Sống trong hang đá, thân cây mục
Tôm rừng thường xuất hiện ở những khu rừng có thảm thực vật dày, ẩm ướt, đặc biệt là nơi có nhiều thân cây mục, khe đá hoặc gốc cây rêu phong.Theo người dân, ban ngày loài này trú trong các khe nứt hoặc tổ trên thân cây, ban đêm mới ra ngoài kiếm ăn. Chúng không thể sống trong môi trường nước hay bị nuôi nhốt, do đó chỉ có thể khai thác trong tự nhiên.
Những người săn tôm rừng lâu năm cho biết, để tìm được tổ, họ phải quan sát vỏ cây, lắng nghe âm thanh, và đôi khi dựa vào dấu hiệu rơi của mùn cây. Tổ tôm rừng thường có dạng hốc tròn hoặc khối đất bám, nhìn xa giống tổ ong, bên trong chứa hàng chục đến hàng trăm con.
Tôm rừng có thân dài từ 4–6 cm, nhỏ hơn tôm đất, màu xám trong hoặc vàng nhạt, có sáu chân, đầu nhọn và râu ngắn. Khi di chuyển, chúng nhảy khá nhanh, dễ ẩn nấp vào kẽ đá.Loài này còn được người Tày – Nùng gọi là “Củng Dóng”, nghĩa là “tôm của rừng”. Dù thuộc nhóm côn trùng, người dân vẫn gọi là “tôm” vì hình dáng thân cong và chân giống càng.
Là đặc sản được săn đón, 450.000–500.000 đồng/kg chế biến thành món ăn ngon
Tôm rừng chỉ có theo mùa, xuất hiện nhiều vào tháng 6 - 7, khi thời tiết mưa nhiều, rừng còn ẩm. Lúc này, người dân vùng Cao Lộc, Lộc Bình thường tranh thủ đi rừng từ sáng sớm để tìm tổ. Một buổi săn may mắn có thể thu được vài lạng đến hơn một ký. Giá đầu mùa khoảng 450.000–500.000 đồng/kg, giữa mùa giảm còn khoảng 250.000–300.000 đồng/kg, tùy kích cỡ và độ tươi.
Nhiều người xem đây là nguồn thu nhập đáng kể trong mùa mưa, bởi loài này không cần chi phí nuôi, chỉ dựa vào công tìm và săn bắt. Ngoài ra, khách du lịch tò mò với món ăn “lạ” cũng góp phần khiến giá tôm rừng tăng.
Tôm rừng sau khi thu hoạch được rửa sạch, bỏ đầu, rút ruột, để ráo nước rồi chế biến. Món đơn giản và phổ biến nhất là rang lá chanh hoặc lá lốt. Khi rang, người dân thường dùng mỡ lợn để tăng độ béo, thêm chút muối hạt hoặc măng chua để trung hòa vị ngậy. Ngoài ra, còn có các cách chế biến khác như:
Chiên giòn chấm muối tiêu chanh – giữ nguyên độ bùi và giòn.
Nấu cùng lá gừng hoặc sả ớt – tạo hương thơm đặc trưng của vùng núi.
Xào măng chua – được nhiều nhà hàng ở Lạng Sơn áp dụng, vị chua thanh, dễ ăn.
Thịt tôm rừng có vị bùi, ngọt nhẹ, hơi béo và giòn, phù hợp làm món ăn nhậu hoặc ăn cùng cơm nóng.
Bảo tồn và khai thác hợp lý
Do tôm rừng phụ thuộc hoàn toàn vào môi trường tự nhiên, người dân được chính quyền khuyến cáo không chặt cây, đốt gốc hay phá rừng để tìm tổ, tránh làm mất sinh cảnh sống của chúng.Một số hộ dân hiện đã thử áp dụng cách gom tổ gần nhà, duy trì độ ẩm nhân tạo để tôm sinh sản, nhưng kết quả chưa ổn định.
Tôm rừng hiện được bày bán rải rác tại các chợ phiên và nhà hàng đặc sản ở thị trấn Cao Lộc, TP Lạng Sơn. Nhiều du khách khi đến đây thường tìm mua vài lạng tôm khô hoặc tôm tươi đem về chế biến.Một số nhà hàng như Đặc sản Lạng Sơn – Hoàng Văn Thụ, quán rừng núi Năm Tươi (Cao Lộc) đã đưa món tôm rừng rang lá chanh vào thực đơn, thu hút du khách bởi sự lạ miệng và hiếm có.
