Tại Hà Giang, có một giống ớt thu hút sự quan tâm đặc biệt của thị trường dù mức giá thuộc hàng cao nhất trong nhóm gia vị, dao động từ 500.000 đến 1.000.000 đồng/kg.
Trong số các loại gia vị quen thuộc của ẩm thực Việt Nam, ớt thường được xem là nguyên liệu dân dã với giá chỉ vài chục nghìn đồng mỗi ki-lô-gam. Tuy nhiên, tại Hà Giang, có một giống ớt thu hút sự quan tâm đặc biệt của thị trường dù mức giá thuộc hàng cao nhất trong nhóm gia vị, dao động từ 500.000 đến 1.000.000 đồng/kg. Loại ớt này được người dân địa phương gọi bằng cái tên ớt gió, hay ớt thóc, nổi bật với kích thước quả rất nhỏ, vị cay dịu và mùi thảo mộc đặc trưng.
Trên các kênh bán hàng trực tuyến, ớt gió xuất hiện ngày càng nhiều và nhanh chóng trở thành mặt hàng được săn tìm. Theo người bán, chính hương vị cay không gắt, mùi thơm khác lạ và trải nghiệm ẩm thực đặc sắc của loại ớt này đã tạo nên sức hút mạnh mẽ với những khách hàng sành ăn. Dù mức giá cao gấp nhiều lần so với ớt thông thường, nguồn cung ớt gió mỗi mùa vẫn luôn trong tình trạng khan hiếm, đặc biệt vào dịp cuối năm.
Ốt gió được trồng nhiều tại các xã vùng cao của Hà Giang, nơi có thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt phù hợp để giống ớt này phát triển. Người dân cho biết khi trồng ở các tỉnh khác, ớt vẫn cho quả nhưng không đạt được mùi thơm đặc trưng. Trước đây, ớt gió mọc tự nhiên trong rừng, chỉ được bà con thu hái để ăn trong gia đình. Khoảng vài năm trở lại đây, nhờ nhu cầu tăng mạnh, một số hộ dân đã mang giống ớt dại về trồng thành cây hàng hóa. Tuy vậy, sản lượng vẫn ở mức thấp vì diện tích trồng còn nhỏ và thời gian thu hoạch ngắn.
Mùa vụ ớt gió kéo dài khoảng bốn tháng, trong đó thu hoạch rộ vào tháng 6 đến tháng 8. Đây cũng là thời điểm giá tương đối ổn định, thường nằm trong khoảng 350.000 đến 500.000 đồng/kg. Thời điểm cuối năm, khi đã hết mùa, lượng ớt tươi giảm mạnh, nhiều khách tìm mua để làm quà biếu nên giá có thể tăng lên 1 triệu đồng/kg, nhưng không phải lúc nào cũng có hàng.
Do phụ thuộc hoàn toàn vào lượng ớt người dân thu hái được mỗi ngày, sản lượng đưa ra thị trường khá bấp bênh. Những ngày được mùa có thể gom được 15-20kg nhưng đa phần chỉ khoảng 5-10kg, thậm chí ít hơn. Người bán cho biết khách lẻ thường mua từ 0,5kg đến 1kg để dùng dần, trong khi khách mua sỉ lấy từ 5kg trở lên với giá khoảng 320.000 đồng/kg. Để có đủ số lượng, người mua phải đặt trước từ 3 đến 5 ngày.
Điều đặc biệt của ớt gió nằm ở thời điểm thu hái. Khác với các loại ớt thông thường, khi quả chín đỏ thì vị cay mạnh và đậm hơn, ớt gió được thu hoạch khi quả còn xanh. Ở giai đoạn này, quả giữ được độ giòn, vị cay dịu và mùi thơm thảo mộc dễ nhận biết. Nếu để chín đỏ, hương vị của ớt giảm đáng kể, không còn giữ được nét đặc trưng vốn tạo nên giá trị của giống ớt này.
Ngoài việc sử dụng ớt tươi để ăn trực tiếp hoặc trữ đông, người dân địa phương cũng phát triển nhiều sản phẩm chế biến từ ớt gió như ớt ngâm giấm, ớt xóc muối hay ớt chưng mắm. Các sản phẩm này có thể bảo quản quanh năm và vẫn giữ được mùi thơm riêng biệt. Giá của ớt gió chế biến thường cao hơn loại tươi, dao động từ 800.000 đến 1.000.000 đồng/kg, đặc biệt vào những tháng cuối năm khi nguồn nguyên liệu khan hiếm.
Những người từng thưởng thức ớt gió cho biết loại ớt này có vị cay vừa phải, không gây cảm giác nóng rát kéo dài. Mùi thơm nhẹ, phảng phất hương thảo mộc khiến nó trở thành gia vị được ưa chuộng trong nhiều món ăn của vùng cao. Nhờ sự đặc biệt đó, ớt gió không chỉ là nguyên liệu dùng trong bữa cơm hằng ngày mà còn trở thành món đặc sản được du khách tìm mua khi đặt chân tới Hà Giang.
Thực tế, ớt gió đang là một trong những mặt hàng nông sản có giá trị kinh tế cao của Hà Giang. Tuy nhiên, diện tích trồng còn ít nên khả năng mở rộng thị trường vẫn hạn chế. Người dân địa phương cho rằng nếu có sự hỗ trợ về giống, kỹ thuật và quy hoạch vùng trồng, ớt gió có thể trở thành sản phẩm đặc trưng của tỉnh, góp phần nâng cao thu nhập cho bà con vùng cao.
Sự tăng giá của ớt gió theo từng thời điểm trong năm cũng phản ánh xu hướng tiêu dùng của người Việt đối với các sản phẩm đặc sản vùng miền. Không chỉ quan tâm đến giá cả, nhiều người sẵn sàng chi tiền cho những nguyên liệu có nguồn gốc rõ ràng, mang hương vị độc đáo và gắn liền với bản sắc địa phương. Đây cũng là lý do khiến ớt gió, dù có mức giá cao, vẫn liên tục cháy hàng khi vào mùa thu hoạch.
Trên thị trường, phần lớn ớt gió được bán theo dạng tươi hoặc chế biến thủ công. Việc bảo quản ớt tươi bằng cách cấp đông giúp người mua có thể sử dụng quanh năm, tuy nhiên hương vị tốt nhất vẫn là khi được thưởng thức ngay trong mùa. Do đặc thù sản xuất còn manh mún, phụ thuộc nhiều vào thời tiết và sức người, việc đảm bảo nguồn cung ổn định vẫn là thách thức lớn.
Với sự quan tâm ngày càng tăng từ người tiêu dùng, ớt gió Hà Giang được đánh giá là một trong những đặc sản có tiềm năng phát triển mạnh trong thời gian tới. Không chỉ mang giá trị ẩm thực, loại ớt này còn phản ánh sự phong phú của nông sản vùng cao và là minh chứng cho sức hút của các sản phẩm gắn với đặc trưng địa phương.
