Nhờ tính mát và khả năng thanh lọc nhẹ, nhiều chuyên gia dinh dưỡng khuyên có thể thêm củ này vào thực đơn, vừa giúp giải nhiệt cơ thể, vừa hỗ trợ duy trì làn da khỏe mạnh trong thời tiết hanh khô.
Giữa muôn vàn món ăn mùa đông, vẫn có một cái tên nghe dân dã nhưng lại khiến giới yêu sống xanh, sống lành mê mẩn – củ mã thầy, hay còn gọi là củ năng. Loại củ tròn trịa, bóng đen bên ngoài, trắng muốt bên trong này không chỉ gợi nhớ vị ngọt mát thanh thuần mà còn ẩn chứa nhiều công dụng bất ngờ cho sức khỏe và sắc đẹp.
Từ món ăn quê đến nguyên liệu “hot” trong đời sống healthy
Nếu từng ghé qua các chợ quê miền Tây, bạn dễ bắt gặp những rổ củ năng tròn đều, vỏ tím đen, ruột trắng sữa được bày bán trong làn nước mát. Mã thầy là loại cây thân thảo sống trong nước, thường được trồng ở vùng ao hồ nông hoặc đồng chiêm trũng. Người dân thu hoạch phần củ nằm sâu dưới bùn – nơi tích tụ toàn bộ dưỡng chất của cây.
Không chỉ phổ biến ở miền Tây, mã thầy còn được trồng nhiều tại các tỉnh phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên... Thứ củ tưởng giản dị ấy lại là nguyên liệu nấu ăn quen thuộc: nào là chè mã thầy thanh mát, canh củ năng hầm sườn, hay đơn giản là ăn sống giòn rụm, ngọt dịu – món khoái khẩu của nhiều người giữa tiết trời hanh khô.
Thời gian gần đây, khi lối sống “eat clean” và “detox tự nhiên” trở thành xu hướng, củ mã thầy bất ngờ “lội ngược dòng” trở thành món tủ trong tủ lạnh của hội healthy. Bởi chỉ cần gọt vỏ, ngâm nước muối và bảo quản lạnh, mã thầy có thể dùng để ép nước, trộn salad, hoặc làm topping cho các món chè giải nhiệt.
Thành phần dinh dưỡng: nhỏ mà có võ
Theo các nghiên cứu ghi nhận, củ mã thầy chứa khoảng 77% carbohydrate, trong đó phần lớn là tinh bột dễ tiêu và đường tự nhiên – cung cấp năng lượng vừa phải mà không gây tăng cân đột ngột. Ngoài ra, trong củ năng còn có 8% protein thực vật, cùng các khoáng chất như kali, phospho, magie và nhiều chất chống oxy hóa tự nhiên.
Đặc biệt, củ năng có chứa một hợp chất được gọi là puchiin – được cho là có khả năng kháng khuẩn nhẹ, hỗ trợ giảm viêm và giúp da sáng mịn hơn khi sử dụng thường xuyên. Trong y học cổ truyền, mã thầy được xem là “củ mát” – giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu và hỗ trợ tiêu hóa.
Không chỉ thế, một số nghiên cứu hiện đại còn ghi nhận dịch ép từ mã thầy có khả năng ức chế vi khuẩn Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng) và E. coli, hai tác nhân phổ biến gây viêm nhiễm đường ruột. Chính vì vậy, nhiều người coi mã thầy là thực phẩm vàng giúp cơ thể “detox” nhẹ nhàng từ bên trong.
Củ mã thầy trong Đông y – vừa là thuốc, vừa là món ăn
Trong các bài thuốc dân gian, mã thầy thường xuất hiện như một vị thuốc thanh nhiệt, giải độc, cầm máu và lợi tiểu. Dân gian dùng củ mã thầy tươi nấu nước uống để hạ sốt, chữa tiểu đường nhẹ, vàng da, táo bón, hay thậm chí hỗ trợ cải thiện thị lực.
Một bài thuốc cổ truyền ghi chép: “Củ mã thầy 10 – 20g sắc uống, chữa mắt đỏ, lỵ ra máu, đại tiện táo kết.” Ở Trung Quốc, người ta còn dùng thân cây mã thầy (phần rễ non) để chữa chứng tiểu tiện khó và nấc ợ.
Điều đặc biệt là mã thầy không kén kết hợp, có thể dùng tươi, luộc, hầm, hoặc nấu chung với thịt, đậu xanh, hạt sen… để vừa ăn ngon, vừa bồi bổ cơ thể.
Món ngon dễ làm từ mã thầy
Chè mã thầy hạt sen: Nấu chín hạt sen, thêm củ năng cắt hạt lựu, nấu cùng đường phèn – món chè vừa thanh, vừa giòn, cực kỳ hợp với người ăn kiêng.
Canh mã thầy hầm sườn non: Sườn hầm mềm, thêm củ năng cắt lát, cà rốt, nêm nhẹ – món canh trong, ngọt thanh, thích hợp cho bữa cơm gia đình.
Nước ép củ năng: Ép 3-4 củ mã thầy tươi cùng vài lát gừng và mật ong, uống buổi sáng giúp thanh lọc cơ thể, sáng da và hỗ trợ tiêu hóa.
Một mẹo nhỏ: khi sơ chế, nên ngâm mã thầy đã gọt vỏ trong nước muối loãng để giữ độ trắng và giòn.
Ngoài việc ăn trực tiếp, nhiều tín đồ làm đẹp còn truyền tai nhau công thức mặt nạ củ năng tươi xay nhuyễn, trộn với sữa tươi không đường để làm dịu da, giảm mụn và giúp da sáng hơn sau khi tiếp xúc nắng gắt.
Tuy chưa có bằng chứng khoa học mạnh mẽ, nhưng tác dụng cấp ẩm và làm dịu da từ vitamin B, E và tinh bột trong củ năng được nhiều người trải nghiệm và đánh giá cao.
Với phái đẹp chuộng phương pháp tự nhiên, đây là một lựa chọn nhẹ nhàng mà hiệu quả, lại mang hương vị ngọt ngào của đất trời.
Lưu ý khi dùng
Củ mã thầy có tính mát, nên người đang bị lạnh bụng, tiêu chảy hoặc huyết áp thấp nên hạn chế ăn sống. Tốt nhất, hãy nấu chín trước khi dùng để tránh kích ứng đường ruột. Với phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh gan, thận, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng như một bài thuốc.
