Những ai từng một lần thưởng thức xôi khúc Hà Nội vào buổi sáng sớm giữa tiết trời se lạnh chắc hẳn sẽ chẳng thể nào quên được hương vị dẻo thơm của nếp, vị bùi bùi của đậu xanh, mằn mặn của thịt ba chỉ và mùi lá khúc thoang thoảng đặc trưng.
Giữa vô vàn món ăn đặc sản của Hà Nội, xôi khúc vẫn giữ cho mình một vị trí riêng trong lòng người dân và du khách. Không cầu kỳ, không phô trương, món ăn dân dã này lại mang đến cảm giác thân thuộc, ấm áp đến lạ. Những ai từng một lần thưởng thức xôi khúc Hà Nội vào buổi sáng sớm giữa tiết trời se lạnh chắc hẳn sẽ chẳng thể nào quên được hương vị dẻo thơm của nếp, vị bùi bùi của đậu xanh, mằn mặn của thịt ba chỉ và mùi lá khúc thoang thoảng đặc trưng.
Xôi khúc – hay còn gọi là bánh khúc – vốn được làm từ những nguyên liệu quen thuộc: gạo nếp, lá khúc, đậu xanh và thịt lợn ba chỉ. Lá khúc (một loại rau dại mọc nhiều ở vùng đồng bằng Bắc Bộ) được giã nhuyễn, trộn cùng bột nếp tạo nên lớp vỏ bánh có màu xanh nhạt và hương thơm rất riêng. Phần nhân bánh là đậu xanh đồ chín, giã nhuyễn, trộn cùng thịt ba chỉ thái hạt lựu, ướp tiêu, hành khô. Tất cả được vo tròn, bọc lại trong lớp gạo nếp dẻo, rồi đem hấp chín trong chõ. Khi bánh chín, mùi thơm của nếp, của lá khúc hòa quyện lan tỏa trong không khí, đánh thức vị giác của bất cứ ai đi ngang qua.
Điểm hấp dẫn của xôi khúc Hà Nội không nằm ở sự cầu kỳ mà ở chính cái hồn giản dị của nó. Mỗi nắm xôi nóng hổi, bọc trong lớp lá chuối xanh mướt, chứa đựng trong đó là tinh túy của đất trời, là sự tỉ mỉ của người làm. Người Hà Nội thường ăn xôi khúc vào buổi sáng – khi không khí còn lành lạnh, hơi sương chưa tan hết. Cảm giác được cầm trong tay nắm xôi ấm nóng, tỏa hương nếp thơm, cắn một miếng là vị bùi béo của đậu xanh và thịt mỡ lan tỏa nơi đầu lưỡi – đó là một khoảnh khắc bình yên và ấm áp đặc trưng chỉ có ở thủ đô.
Ngày nay, xôi khúc đã trở thành món ăn quen thuộc trên khắp các con phố Hà Nội. Tuy nhiên, để tìm được những hàng xôi khúc giữ trọn hương vị truyền thống thì không phải dễ. Dưới đây là những địa chỉ nổi tiếng mà bất kỳ tín đồ ẩm thực nào cũng nên thử một lần khi ghé Hà Nội.
Xôi khúc Hằng Nga
Tọa lạc tại khu tập thể Nghĩa Tân (Cầu Giấy), quán xoi khúc Hằng Nga – hay còn được biết đến với cái tên “Bánh khúc 25 năm” – là một trong những địa chỉ lâu đời được nhiều người yêu thích. Bắt đầu từ một gánh hàng rong nhỏ của cô bán xôi khúc đi xe đạp, đến nay quán vẫn giữ được hương vị chuẩn mực của món xôi khúc truyền thống.
Bánh ở đây được làm rất tỉ mỉ. Nếp dẻo vừa chín tới, đậu xanh bùi béo hòa quyện cùng nhân thịt ba chỉ mằn mặn, thêm chút hương lá khúc thoang thoảng khiến món ăn vừa giản dị vừa cuốn hút. Một chiếc bánh khúc chỉ có giá khoảng 12.000 đồng nhưng lại khiến nhiều người phải quay lại nhiều lần. Quán có chỗ ngồi cho khách, nhưng vì nổi tiếng nên thường hết sớm. Nhiều người còn thích ăn kèm với muối vừng hoặc ruốc cho tròn vị. Với hơn ba thập kỷ gắn bó, bánh khúc Hằng Nga được xem như “biểu tượng” của món xôi khúc chuẩn vị Hà Nội xưa.
Xôi khúc Cô Lan
Bắt đầu từ một gánh hàng nhỏ trên vỉa hè phố Nguyễn Công Trứ, đến nay xôi khúc Cô Lan đã có mặt tại nhiều địa điểm ở Hà Nội như Lê Duẩn, Thụy Khuê, Nguyễn Thái Học. Quán mở cửa gần như cả ngày (từ 5 giờ sáng đến 11 giờ đêm), phục vụ liên tục cho cả khách ăn sáng lẫn khách ăn tối muộn.
Điểm đặc biệt của xôi khúc Cô Lan nằm ở hương vị đậm đà, béo ngậy của thịt ba chỉ và tóp mỡ quyện cùng đậu xanh vàng óng. Phần nếp được đồ dẻo, hạt bóng mẩy, thơm nức mùi nếp mới. Nhân bánh được nêm vừa miệng, thịt mỡ hòa quyện cùng tiêu và hành phi, khiến vị giác như bừng tỉnh ngay từ miếng đầu tiên. Ngoài ra, quán còn phục vụ thêm chả ăn kèm – một sự kết hợp làm tăng thêm độ hấp dẫn của món ăn. Dù đã trải qua nhiều năm, xôi khúc Cô Lan vẫn giữ được hương vị nguyên bản như thuở ban đầu, là điểm đến quen thuộc của nhiều thế hệ người Hà Nội.
Xôi khúc Hải Ngân
Nhắc đến xôi khúc Hà Nội, không thể bỏ qua xôi khúc Hải Ngân – một thương hiệu trẻ nhưng nhanh chóng chiếm được cảm tình của đông đảo thực khách. Với nhiều cơ sở trải khắp các quận như Long Biên, Ba Đình, Đống Đa, Hoàn Kiếm, xôi khúc Hải Ngân nổi tiếng bởi phần xôi mềm dẻo và nhân đậm vị.
Điều làm nên sự khác biệt của xôi khúc Hải Ngân chính là việc sử dụng gạo nếp nhung – loại nếp hạt tròn, dẻo và thơm đặc trưng – để đồ xôi. Phần nhân được làm từ đậu xanh bùi béo trộn với thịt lợn nạc và mỡ, nêm nếm vừa phải, không quá mặn cũng không quá nhạt. Khi ăn, thực khách thường xin thêm túi muối vừng – thứ gia vị giản dị nhưng lại khiến món xôi khúc thêm dậy mùi, đậm đà hơn hẳn. Với mức giá từ 19.000 đến 46.000 đồng tùy loại, bánh khúc Hải Ngân là lựa chọn phù hợp cho những ai muốn thưởng thức món ăn truyền thống trong không gian hiện đại, sạch sẽ.
Xôi khúc Thu Hoài
Nằm trong một con ngách nhỏ tại phường Bát Khối, quận Long Biên, xôi khúc Thu Hoài được nhiều người biết đến nhờ sự chăm chút trong từng chi tiết nhỏ nhất. Hạt nếp được tuyển chọn kỹ lưỡng, đồ vừa chín tới để giữ được độ dẻo mà không bị nát. Nhân bánh được làm theo công thức truyền thống, đảm bảo hương vị đậm đà mà không bị ngấy.
Một điểm khiến quán ghi điểm trong lòng khách là cách gói bánh rất tinh tế: mỗi chiếc xôi khúc được bọc trong lá dong, sau đó đặt trong túi giấy sạch sẽ, gọn gàng. Mỗi phần xôi đều nóng hổi, tỏa hương thơm ngào ngạt khiến ai cầm trên tay cũng phải xuýt xoa. Với mức giá dao động từ 20.000 – 25.000 đồng/chiếc, xôi khúc Thu Hoài là lựa chọn lý tưởng cho một bữa sáng nhanh gọn nhưng vẫn đủ chất, đủ ngon.
Xôi khúc Quân
Nếu muốn tìm một nơi vừa giữ được hương vị truyền thống, vừa có sự biến tấu hiện đại, xôi khúc Quân là cái tên không thể bỏ qua. Nằm ở những vị trí trung tâm như Cầu Gỗ, Lương Định Của, Phạm Ngọc Thạch, quán luôn tấp nập khách ra vào từ sáng đến tối.
Bí quyết của xôi khúc Quân nằm ở việc sử dụng nếp nhung và rau khúc tẻ – hai nguyên liệu giúp phần vỏ bánh dẻo mềm nhưng không hề khô. Nhân bánh đậm vị, đậu xanh mịn quyện cùng thịt mỡ ướp tiêu. Ngoài ra, quán còn cung cấp nhiều lựa chọn topping ăn kèm như chả, giò, ruốc để khách tùy ý kết hợp. Không chỉ có bánh khúc, thực đơn ở đây còn phong phú với các món đặc trưng miền Bắc như bánh giò, bánh đúc, bánh gio, chả cốm… Mỗi món đều mang hương vị riêng, góp phần làm phong phú thêm trải nghiệm ẩm thực của thực khách. Với mức giá hợp lý (19.000 – 34.000 đồng), xôi khúc Quân xứng đáng là địa chỉ “must-try” cho bất kỳ ai muốn khám phá ẩm thực Hà Nội.
Xôi khúc không chỉ đơn thuần là một món ăn sáng. Đó còn là một phần trong ký ức, trong nếp sống của người Hà Nội. Hình ảnh những gánh hàng rong chở đầy bánh khúc nóng hổi, tỏa hương trên những con phố nhỏ vào sáng sớm hay đêm muộn, đã trở thành nét đặc trưng của đời sống đô thị. Dù xã hội có thay đổi, dù những cửa hàng hiện đại mọc lên ngày càng nhiều, hương vị của xôi khúc vẫn là thứ khiến người ta lưu luyến – một biểu tượng giản dị của sự ấm áp, của tình người Hà Nội.
Giữa nhịp sống hối hả hôm nay, tìm lại một hàng xôi khúc, cầm trong tay nắm xôi nóng, nghe mùi nếp thơm, cảm nhận vị đậu xanh bùi béo hòa cùng miếng thịt mỡ đậm đà, ấy chính là tìm lại một phần hồn của đất kinh kỳ. Và có lẽ, đó cũng là lý do vì sao xôi khúc – món ăn tưởng chừng bình dân – lại được yêu thương và lưu giữ suốt bao thế hệ người Hà Nội.
