Nằm trên con phố Chả Cá, ngay giữa lòng khu phố cổ Hà Nội, hàng chả cá Lã Vọng được xem là một trong những quán ăn lâu đời nhất của Thủ đô với tuổi đời hơn 130 năm.
Ẩm thực Việt Nam từ lâu đã trở thành niềm tự hào khi nhiều món ăn, hàng quán được bạn bè quốc tế ca ngợi và truyền thông thế giới vinh danh. Nếu phở, bún chả hay bánh mì được xem là những “đại sứ” quen thuộc của ẩm thực Việt, thì chả cá Lã Vọng lại mang trong mình một câu chuyện đặc biệt – vừa là món ngon truyền thống, vừa là một phần ký ức văn hóa của người Hà Nội.
Nằm trên con phố Chả Cá, ngay giữa lòng khu phố cổ Hà Nội, hàng chả cá Lã Vọng được xem là một trong những quán ăn lâu đời nhất của Thủ đô với tuổi đời hơn 130 năm. Không chỉ nổi tiếng với người dân địa phương, nơi đây từng xuất hiện trên nhiều trang truyền thông quốc tế và được CNN xếp vào danh sách “những món ăn nhất định phải thử khi đến Hà Nội” vào năm 2019.
Nguồn gốc của món ăn mang tên vị hiền triết “chờ thời”
Theo các tư liệu lưu truyền, món chả cá Lã Vọng ra đời từ thời kỳ Pháp thuộc, gắn liền với câu chuyện của một gia đình họ Đoàn ở phố Hàng Sơn (nay là phố Chả Cá). Gia đình này nổi tiếng khắp vùng bởi biệt tài làm món chả cá đặc biệt thơm ngon. Trong căn nhà nhỏ ấy, họ từng cưu mang nghĩa quân Đề Thám – những người yêu nước thời bấy giờ. Để bày tỏ lòng biết ơn, các nghĩa quân đã giúp gia đình mở quán bán chả cá, vừa là kế sinh nhai, vừa là nơi họp mặt kín đáo của những người cùng chí hướng.
Trong quán có bày một bức tượng ông Lã Vọng – tức Khương Tử Nha, một người hiền tài đang “chờ thời” để giúp nước. Hình ảnh ấy gợi nên sự kiên định, nhẫn nại và hy vọng, từ đó cái tên “chả cá Lã Vọng” ra đời, vừa mang ý nghĩa tôn vinh trí tuệ, vừa thể hiện tinh thần chờ đợi cơ hội lập nghiệp lớn. Theo thời gian, quán ăn ấy trở nên nổi tiếng đến mức con phố nơi nó tọa lạc cũng được gọi luôn là phố Chả Cá.
Bí quyết tạo nên món chả cá trứ danh
Để tạo nên món chả cá Lã Vọng chuẩn vị, nguyên liệu quan trọng nhất là cá lăng – loại cá sông có thịt ngọt, chắc và ít xương dăm. Trước đây, gia đình họ Đoàn còn sử dụng cá Anh Vũ – đặc sản quý hiếm ở ngã ba sông Bạch Hạc (Phú Thọ), song do loại cá này hiếm và đắt đỏ nên dần được thay thế bằng cá lăng tươi.
Cá sau khi được làm sạch sẽ được lạng mỏng hai bên sườn, cắt thành từng miếng vừa ăn rồi ướp với riềng, nghệ, nước mắm, mẻ, hạt tiêu và các loại gia vị truyền thống. Sau ít nhất hai tiếng tẩm ướp, cá được kẹp tre và nướng trên than hoa cho vàng đều hai mặt, thơm nức mà không bị cháy xém.
Khi thưởng thức, cá nướng sẽ được cho vào chảo mỡ sôi đặt ngay trên bếp cồn nhỏ. Thì là và hành hoa cắt khúc dài được cho vào đảo cùng, khiến mùi thơm lan tỏa khắp bàn ăn. Theo bí quyết xưa, mỡ dùng cho món chả cá Lã Vọng là mỡ chó – loại mỡ tạo độ béo ngậy đặc trưng, dù hiện nay nhiều nơi đã thay bằng mỡ lợn hoặc dầu ăn cho hợp khẩu vị hiện đại.
Thực khách thưởng thức chả cá Lã Vọng cùng bún rối, bánh đa vừng nướng giòn, lạc rang, rau thơm, húng Láng, thìa là và hành củ chẻ nhỏ. Linh hồn của món ăn nằm ở bát mắm tôm được đánh bông bằng nước cốt chanh, thêm chút rượu trắng và vài giọt tinh dầu cà cuống để dậy hương. Từng gắp cá nóng hổi chấm vào mắm tôm, hòa cùng vị béo, bùi, cay, mặn, ngọt tạo nên hương vị quyến rũ mà không lẫn với bất kỳ món ăn nào khác.
Một biểu tượng văn hóa ẩm thực Hà Nội
Không chỉ là món ngon, chả cá Lã Vọng còn mang giá trị biểu tượng của văn hóa ẩm thực Hà Nội. Giữa nhịp sống hiện đại, nơi hàng quán mới mọc lên san sát với nhiều biến tấu cầu kỳ, hương vị nguyên bản của món ăn trăm tuổi này vẫn khiến thực khách bồi hồi. Mùi thơm của cá nướng, tiếng mỡ sôi xèo xèo trên bếp, cảm giác ấm cúng khi quây quần quanh chảo chả nóng – tất cả gợi lại hình ảnh một Hà Nội xưa giản dị mà tinh tế.
Chính vì sức hút đó, ngày nay khắp Hà Nội có hàng trăm quán chả cá lớn nhỏ. Có nơi sang trọng, hiện đại; có nơi bình dân, thân thuộc. Tuy nhiên, không nhiều quán giữ được trọn vẹn hương vị truyền thống của chả cá Lã Vọng nguyên bản. Với người sành ăn, địa chỉ số 14 phố Chả Cá – “cái nôi” của món ăn này – vẫn là điểm dừng chân đặc biệt mỗi khi muốn tìm lại chút dư vị Hà Nội cũ.
Hiện nay, hàng chả cá Lã Vọng tại số 14 phố Chả Cá vẫn hoạt động. Từ bên ngoài, biển hiệu cũ kỹ mang nét cổ xưa dễ khiến người ta liên tưởng đến một thời bao cấp. Bước qua cánh cửa nhỏ, không gian bên trong giản dị và ấm cúng như một ngôi nhà gia đình. Thay vì phục vụ ở tầng trệt, khách được mời lên tầng hai – nơi bàn ghế gỗ mộc mạc, sắp xếp gọn gàng.
Không có đội ngũ nhân viên đông đúc, người phục vụ chủ yếu là những cô chú lớn tuổi – có lẽ là con cháu trong gia đình. Họ vẫn giữ cách phục vụ truyền thống: mỗi suất gồm chảo cá, bếp cồn, đĩa bún, bát mắm tôm, lạc rang và rau thơm. Món ăn duy nhất ở đây là chả cá lăng – không có lòng cá hay canh cá như nhiều quán hiện đại khác. Chính sự đơn giản đó lại làm nên nét riêng của quán.
Khi khách ngồi vào bàn, chảo cá được bắc lên bếp, hành và thì là được cho vào đảo đều, mùi thơm lan tỏa khắp căn phòng. Thịt cá săn chắc, vàng ruộm, ngấm đều gia vị, ăn kèm mắm tôm dậy mùi là trải nghiệm vừa dân dã vừa thanh tao – đúng tinh thần “ẩm thực Hà Nội là ẩm thực của sự tinh tế”.
Hành trình giữ lửa hơn một thế kỷ
Trải qua hơn một trăm ba mươi năm, hàng chả cá Lã Vọng đã chứng kiến bao đổi thay của Thủ đô. Từ thời kỳ thuộc địa, qua hai cuộc kháng chiến, đến thời mở cửa và hội nhập, quán ăn nhỏ ấy vẫn tồn tại như một chứng nhân của lịch sử ẩm thực Hà Nội.
Ngày nay, dù không còn là lựa chọn “hot” nhất giữa vô vàn nhà hàng sang trọng, chả cá Lã Vọng vẫn giữ vị thế đặc biệt trong lòng người dân Hà Nội và du khách. Với những ai yêu nét xưa, thích khám phá giá trị văn hóa ẩm thực truyền thống, việc ghé qua quán không chỉ để ăn một món ngon mà còn để “nếm” trọn không khí của một Hà Nội xưa cũ, nơi từng góc nhỏ đều chứa đựng câu chuyện và ký ức.
Sự bền bỉ của hàng chả cá Lã Vọng cũng là minh chứng cho sức sống lâu dài của ẩm thực Việt Nam – nơi mỗi món ăn không chỉ đơn thuần là hương vị mà còn là kết tinh của lịch sử, con người và văn hóa. Và có lẽ, chính điều ấy đã khiến món chả cá Lã Vọng trở thành biểu tượng – một “huyền thoại” ẩm thực không chỉ của Hà Nội mà còn của cả đất nước Việt Nam.
