Với màu ruột hồng đẹp mắt và vị chua thanh đặc trưng, chay đang được bán với mức giá tương đương nhiều loại trái cây nhập khẩu nhưng vẫn hút khách.
Tại Hà Nội, thị trường trái cây thời gian gần đây ghi nhận sự quan tâm đặc biệt dành cho một loại quả vốn gắn liền với vùng quê Bắc Bộ: quả chay. Với màu ruột hồng đẹp mắt và vị chua thanh đặc trưng, chay đang được bán với mức giá tương đương nhiều loại trái cây nhập khẩu nhưng vẫn hút khách.
Cuối tháng bảy và đầu tháng tám hàng năm là thời điểm quả chay bước vào vụ chín rộ. Trước đây, chay thường chỉ được xem là một loại quả dại, rụng đầy gốc trong vườn mà ít người quan tâm. Tuy nhiên vài năm trở lại đây, nhu cầu tìm mua các loại trái cây mang “vị quê” tăng cao, khiến chay trở thành mặt hàng được nhiều tiểu thương Hà Nội ưu tiên nhập về.
Bên cạnh chay, các loại quả như dâu da đất, sung, vả… cũng được người tiêu dùng tìm mua nhiều hơn. Theo các cửa hàng kinh doanh hoa quả, lượng khách hỏi những loại trái cây dân dã tăng rõ rệt, thậm chí cao hơn cả lượng khách mua cam, táo, lê hay các dòng trái cây nhập khẩu. Xu hướng tìm về hương vị quen thuộc thời thơ ấu cùng mong muốn sử dụng thực phẩm sạch, ít hóa chất đã khiến những loại quả quê trở nên “đắt hàng”.
Trong mùa cao điểm, chay được bán với giá dao động từ 40.000 đến 80.000 đồng/kg tùy thời điểm và chất lượng quả. Mức giá này tương đương với giá nhiều loại trái cây nhập khẩu tầm trung trên thị trường Hà Nội. Tuy nhiên theo phản ánh từ các tiểu thương, chay về đến đâu thường hết đến đó, hầu như không có hàng tồn.
Nguồn chay chủ yếu được thu mua từ các tỉnh phía Bắc. Tại quê, giá chay thường rẻ hơn rất nhiều nhưng khi vận chuyển lên thành phố, mức giá từ 50.000 đến 70.000 đồng/kg được xem là dễ bán. Nhiều khách hàng thường đặt từ 2 đến 3kg mỗi lần để ăn tươi, làm món tráng miệng hoặc chế biến các món canh, món kho. Vị chua của chay được đánh giá thanh và dịu hơn so với sấu hay chanh, phù hợp với khẩu vị của nhiều người.
Ngoài việc sử dụng trực tiếp, chay còn được chị em nội trợ mua về để làm siro hoặc dùng trong các món ăn cần vị chua tự nhiên. Đặc biệt, lớp ruột hồng tươi và hương vị đặc trưng khiến chay dễ tạo thiện cảm với người mua, nhất là khi người tiêu dùng hiện nay ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc sạch, không hóa chất.
Tiểu thương cho biết quả chay khi chín chuyển màu vàng, vỏ hơi sần, phần ruột bên trong chuyển sang màu hồng đậm rất nổi bật. Chay có thể dùng được cả khi còn xanh hoặc khi đã chín. Quả xanh trên thị trường thường có giá từ 30.000 đến 50.000 đồng mỗi kilogram, phù hợp cho việc nấu các món canh chua hoặc kho cá. Quả chín có giá cao hơn do lớp thịt mềm, thơm và dễ ăn hơn.
Khách hàng mua số lượng lớn từ 5kg trở lên thường được bán với giá thấp hơn theo kiểu “giá buôn”. Theo đó, chay xanh có thể chỉ còn khoảng 100.000 đồng cho 5kg, còn chay chín khoảng 150.000 đồng. Nhờ vậy, nhiều gia đình chọn mua dự trữ theo đợt, nhất là khi chay chỉ xuất hiện trong một thời gian ngắn vào mùa hè.
Vì đặc tính nhanh hỏng và khó bảo quản, nhiều người chọn cách cắt lát mỏng, phơi nắng hoặc sấy để sử dụng quanh năm. Trên các nền tảng thương mại điện tử, quả chay sấy khô được rao bán phổ biến với giá từ 180.000 đến 200.000 đồng/kg. Sản phẩm khô có ưu điểm là tiện bảo quản, dễ dùng khi nấu ăn và giữ được hương vị riêng.
Không chỉ là thực phẩm quen thuộc trong ẩm thực Bắc Bộ, quả chay còn được ghi nhận trong các tài liệu Đông y như một vị thuốc có lợi cho hệ tiêu hóa. Theo các lương y, chay chứa nhiều hoạt chất như axit amin, các loại men phân giải, men béo… giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa, kích thích cảm giác ngon miệng và cải thiện chức năng đường ruột. Một số tài liệu còn đề cập đến công dụng nhuận tràng nhẹ và làm dịu dạ dày.
Những đặc tính này khiến chay trở thành lựa chọn được đánh giá “lành”, phù hợp với xu hướng sử dụng sản phẩm tự nhiên, ít qua xử lý công nghiệp. Đó cũng là lý do khiến loại quả dân dã này được ưa chuộng hơn qua từng năm, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến sức khỏe và chất lượng bữa ăn gia đình.
Việc quả chay – một loại quả vốn phổ biến ở nông thôn – có thể bán với giá ngang trái cây nhập khẩu cho thấy sự thay đổi rõ nét trong thị hiếu tiêu dùng tại các đô thị lớn. Thay vì chạy theo các loại trái cây ngoại nhập, nhiều người lựa chọn sản vật trong nước vì tin tưởng vào độ an toàn, tạo cảm giác thân thuộc và phù hợp với văn hóa ẩm thực Việt Nam.
Từ một loại quả rẻ tiền, ít ai ngó ngàng, chay đang trở thành mặt hàng “hot” mỗi khi vào mùa. Sự chuyển biến này không chỉ phản ánh nhu cầu ẩm thực mà còn cho thấy giá trị của những sản phẩm tưởng chừng bình dị nếu được khai thác đúng cách.
