Sau khi được hướng dẫn cách chế biến phù hợp, nhiều thực khách bất ngờ nhận ra hương vị đặc sắc của loài cá tưởng như “bị bỏ quên” này. Từ chỗ không có giá trị thương mại, cá tắc kè nhanh chóng trở thành món đặc sản được tìm mua.
Trong nhóm các loài hải sản có hình thái độc đáo của vùng biển Nam Trung Bộ, cá tắc kè đang trở thành cái tên thu hút sự quan tâm của du khách và giới ẩm thực. Tên gọi “cá tắc kè” xuất phát từ chính ngoại hình của loài cá này: phần đầu và thân tròn dẹt, vảy nổi, hình dạng có phần giống loài bò sát cùng tên. Tuy nhiên, màu sắc của cá lại rất bắt mắt, với sắc đỏ au và đôi khi xuất hiện các chấm tròn nâu mờ trên thân. Điểm nhận dạng tiếp theo là chiếc đuôi dài, giúp cá trở nên dễ phân biệt so với các loài cá biển thông thường.
Tại Việt Nam, cá tắc kè tập trung ở các vùng biển Bình Thuận, Ninh Thuận, Nha Trang và Quảng Ngãi. Loài này không có kích thước lớn; đa phần chỉ nặng vài lạng và con trưởng thành hiếm khi vượt quá 1kg. Mặc dù phân bố tự nhiên khá rộng, nhưng trong thời gian dài, cá tắc kè gần như không được chú ý. Lý do đến từ chính ngoại hình xù xì, ít thịt và cấu trúc xương dày, khiến sản lượng thịt chỉ chiếm khoảng một phần ba trọng lượng cơ thể. Nhiều ngư dân trước đây chỉ xem loài cá này là nguyên liệu phụ để chế biến thức ăn cho gia súc.
Bước ngoặt xuất hiện vài năm trở lại đây, khi các nhà hàng hải sản ở Quảng Ngãi và các tỉnh Nam Trung Bộ đưa cá tắc kè vào thực đơn. Sau khi được hướng dẫn cách chế biến phù hợp, nhiều thực khách bất ngờ nhận ra hương vị đặc sắc của loài cá tưởng như “bị bỏ quên” này. Từ chỗ không có giá trị thương mại, cá tắc kè nhanh chóng trở thành món đặc sản được tìm mua. Vào thời điểm khan hàng, giá có thể vượt 250.000 đồng/kg, cao hơn nhiều so với các loại cá phổ biến khác.
Trong số các phương pháp chế biến, món cá tắc kè nướng than được đánh giá là ngon nhất. Khác với hầu hết các loại cá biển, cá tắc kè không cần mổ bụng, bỏ mang hay tẩm ướp. Sau khi rửa sạch, người đầu bếp chỉ cần để nguyên con rồi đặt trực tiếp lên bếp than hoa. Trong suốt quá trình nướng, người làm phải giữ lửa ổn định, tránh để da cá cháy khét. Khi lớp vảy bên ngoài chuyển sang màu sém vàng, nhẹ tay gạt lớp vảy là lộ ra phần thịt trắng đục, săn chắc.
Thịt cá tắc kè có độ dai tự nhiên, vị ngọt đậm, không hề bị bở như nhiều loại cá biển. Hương thơm khi nướng tỏa ra rất mạnh, đến mức nhiều ngư dân địa phương ví rằng “ngửi một lần là nhớ cả đời”. Chính mùi thơm đặc trưng này đã tạo nên câu nói quen thuộc của dân biển Quảng Ngãi: “Cá thu, cá trích, cá mè… im re khi gặp tắc kè nướng than”. Khi thưởng thức, người ăn thường chấm cùng nước mắm nguyên chất hoặc muối ớt giã nhuyễn. Vị mặn nhẹ của nước chấm hòa với độ ngọt, dai và thơm của thịt cá tạo nên trải nghiệm ẩm thực rõ rệt, được so sánh với thịt gà thả đồng.
Không chỉ Quảng Ngãi, nhiều nhà hàng tại Bình Thuận và Ninh Thuận cũng đưa món cá tắc kè nướng vào thực đơn phục vụ du khách. Tại các chợ trực tuyến, cá tắc kè được rao bán ngày càng nhiều, thu hút người tiêu dùng bởi cả hình dáng lẫn tên gọi lạ tai. Giá bán trên thị trường dao động từ 150.000 đến 250.000 đồng/kg tùy kích cỡ, thường loại 4–5 con/kg có giá thấp hơn so với loại 2 con/kg. Dù từng bị chê xấu xí, nhưng hiện nay, dư luận ẩm thực dành nhiều đánh giá tích cực cho độ tươi ngọt và hàm lượng dinh dưỡng của loài cá này.
Một ưu điểm khác của cá tắc kè là tính lành, phù hợp với nhiều thể trạng. Để chọn cá ngon, người dân địa phương khuyên nên ưu tiên những con có màu đỏ tươi, thịt rắn chắc. Cá có màu nhợt hoặc thịt mềm thường không giữ được độ dai và hương vị đặc trưng sau khi nấu. Món hấp cũng là lựa chọn phổ biến, giữ trọn độ ngọt tự nhiên của cá. Khi hấp, chỉ cần đợi đến lúc lớp da đỏ sậm lại, thịt bên trong chuyển màu trắng đục là có thể dùng ngay.
Công đoạn đánh bắt cá tắc kè cũng đặt ra nhiều thách thức. Loài cá này thường sinh sống ở vùng biển sâu, xa bờ, khiến việc khai thác phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện thời tiết và sự may rủi mỗi chuyến đi. Có ngày ngư dân thu được vài chục ký, nhưng cũng có hôm chỉ được vài cân. Giá bán tại thuyền khoảng 100.000 đồng/kg, tuy nhiên khi vận chuyển đi xa và trải qua nhiều khâu bảo quản, giá thành sẽ tăng lên đáng kể.
Ngoài món nướng và hấp, ngư dân các tỉnh ven biển còn dùng cá tắc kè để nấu canh chua với lá me non. Phần thịt săn chắc, vị chua nhẹ từ me giúp món canh trở nên thanh mát, phù hợp những ngày nắng nóng. Đây cũng là cách chế biến được nhiều gia đình miền biển duy trì từ lâu, dù trước đây loài cá này không có giá trị kinh tế.
Sự xuất hiện của cá tắc kè trong thực đơn nhà hàng, chợ hải sản lẫn các nền tảng thương mại điện tử cho thấy xu hướng ưa chuộng những đặc sản mang tính địa phương, độc đáo về hình dạng và hương vị. Nhiều du khách đến Bình Thuận hoặc Quảng Ngãi cho biết món cá tắc kè nướng là một trong những trải nghiệm ẩm thực đáng thử nhất ở vùng biển Nam Trung Bộ.
Hiện nay, nhu cầu tiêu thụ cá tắc kè đang tăng lên, nhưng nguồn cung vẫn hạn chế do khó khai thác và sản lượng bấp bênh. Một số ngư dân cho rằng nếu có thể nghiên cứu mô hình nuôi thử nghiệm hoặc bảo quản sau thu hoạch tốt hơn, loài cá này có khả năng trở thành sản phẩm đặc trưng của nhiều địa phương ven biển.
Từ một loài cá từng bị bỏ quên đến khi trở thành món đặc sản được săn đón, cá tắc kè đang chứng minh giá trị thực sự của mình trong ẩm thực Việt Nam. Hình dáng khác lạ, cách chế biến đơn giản, hương vị đặc trưng và độ ngọt dai hiếm có đã giúp cá tắc kè trở thành lựa chọn mới cho những ai yêu thích khám phá văn hóa ẩm thực vùng biển.
