Loại rau này có màu xanh đậm hơn, lá dày và giòn hơn, khi ăn có vị chua nhẹ, thanh mát, hậu ngọt và mùi thơm đặc trưng của rau rừng.
Trước đây, rau lỗ bình là loại rau dại ít được chú ý, chỉ xuất hiện trong những bữa cơm giản dị của người dân vùng cao. Nhưng vài năm gần đây, thứ rau mọc hoang nơi vách núi và ven suối lại bất ngờ “lên đời”, trở thành đặc sản được nhiều thực khách ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM săn lùng, coi như món quà từ núi rừng – vừa ngon, vừa lành, vừa sạch.
Rau lỗ bình phân bố nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Cao Bằng, Hà Giang và khu vực Tây Nguyên như Gia Lai, Đắk Lắk. Chúng mọc tự nhiên ở những nơi có độ ẩm cao, đặc biệt là sau những cơn mưa, cây lại mọc xanh non, mơn mởn, tươi tốt. Hình dáng rau lỗ bình khiến nhiều người dễ nhầm với rau càng cua – loại rau quen thuộc ở miền Tây Nam Bộ. Tuy nhiên, rau lỗ bình có màu xanh đậm hơn, lá dày và giòn hơn, khi ăn có vị chua nhẹ, thanh mát, hậu ngọt và mùi thơm đặc trưng của rau rừng.
Trước kia, người dân vùng cao chỉ hái rau lỗ bình để chế biến những món đơn giản như luộc chấm mắm, xào tỏi hoặc nấu canh. Nhưng khi khách du lịch biết đến, loại rau này dần bước ra khỏi gian bếp dân dã, trở thành món đặc sản góp mặt trong thực đơn của nhiều nhà hàng, quán ăn. Tại Cao Bằng, du khách dễ dàng bắt gặp rau lỗ bình trong các món salad rau rừng, lẩu gà rau lỗ bình, rau lỗ bình xào tỏi, bánh xèo rau rừng hay rau rừng kho quẹt. Chính vị giòn, thanh và chua nhẹ của rau giúp cân bằng vị béo ngậy của các món thịt, khiến bữa ăn thêm phần hấp dẫn và lạ miệng.
Rau lỗ bình có thể chế biến linh hoạt: ăn sống làm gỏi, trộn salad, nhúng lẩu hay nấu canh đều giữ được hương vị đặc trưng. Một số nơi còn sáng tạo khi dùng rau lỗ bình làm nguyên liệu cho các món ăn vặt như bánh xèo, gỏi cuốn, mang lại cảm giác mới mẻ cho người thưởng thức.
Không chỉ ngon miệng, rau lỗ bình còn được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng và dược tính. Theo kinh nghiệm dân gian, thân rau có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh như viêm họng, viêm phế quản mãn tính, phong tê thấp, đau nhức xương khớp, hay chấn thương sưng đau. Chính nhờ những công dụng này mà rau lỗ bình càng được người tiêu dùng quan tâm, xem như “rau thuốc” tốt cho sức khỏe.
Từ chỗ chỉ mọc dại và bị người dân nhổ bỏ vì sợ ảnh hưởng đến hoa màu, rau lỗ bình nay đã trở thành cây trồng mang lại thu nhập. Ở các tỉnh Tây Nguyên và Đà Lạt (Lâm Đồng), nhiều hộ dân đã mạnh dạn đưa rau lỗ bình vào canh tác trong nhà kính. Theo các nhà vườn tại Lâm Đồng, đây là loại rau thích nghi tốt với khí hậu mát mẻ, ẩm lạnh của vùng cao nguyên. Cây phát triển nhanh, ít sâu bệnh, không cần phun thuốc bảo vệ thực vật. Chỉ cần đảm bảo đủ nước tưới, rau đã có thể sinh trưởng tốt quanh năm.
Việc nhân giống rau lỗ bình cũng khá dễ dàng. Người trồng có thể dùng phương pháp giâm nhánh hoặc nuôi cấy mô, chi phí đầu tư ban đầu thấp nhưng hiệu quả kinh tế lại khá cao. Với ưu điểm dễ trồng, dễ chăm sóc, lại đảm bảo tiêu chí “xanh – sạch – an toàn”, rau lỗ bình được nhiều nhà hàng, quán ăn lớn ưu tiên lựa chọn để chế biến món ăn cho khách hàng.
Hiện nay, không chỉ xuất hiện ở chợ truyền thống hay quán ăn vùng núi, rau lỗ bình còn được bán phổ biến trên các sàn thương mại điện tử và chợ mạng, với giá dao động từ 100.000 đến 120.000 đồng/kg. Người tiêu dùng ở thành phố nay chỉ cần một vài thao tác đặt hàng là có thể thưởng thức đặc sản “trời ban” của núi rừng ngay tại nhà.
Sự “lên ngôi” của rau lỗ bình không chỉ cho thấy xu hướng quay về với thiên nhiên của người Việt mà còn phản ánh cách người dân bản địa biến thứ rau dại tưởng chừng vô giá trị thành sản vật đặc trưng, góp phần đa dạng hóa nông sản địa phương. Với hương vị độc đáo, giá trị dinh dưỡng cao và khả năng thích ứng tốt, rau lỗ bình đang dần khẳng định vị thế trên bản đồ ẩm thực Việt Nam – một minh chứng rằng đôi khi, giữa núi rừng hoang dã, những điều bình dị nhất lại trở thành báu vật được người đời trân trọng.
