Từ một loài cá biển vốn khá xa lạ với số đông, cá nhụ bốn râu nay được nhắc đến như một đặc sản có giá trị cao, vừa giàu dinh dưỡng vừa có hương vị đặc trưng, phù hợp với nhiều cách chế biến trong ẩm thực Việt.
Trong những năm gần đây, cá nhụ bốn râu dần xuất hiện nhiều hơn trong thực đơn của các nhà hàng hải sản và trở thành mặt hàng được người tiêu dùng tìm mua. Từ một loài cá biển vốn khá xa lạ với số đông, cá nhụ bốn râu nay được nhắc đến như một đặc sản có giá trị cao, vừa giàu dinh dưỡng vừa có hương vị đặc trưng, phù hợp với nhiều cách chế biến trong ẩm thực Việt.
Theo các tài liệu về thủy sản, ở Việt Nam cá nhụ là một trong bốn loài cá quý từng được xếp vào nhóm “chim, thu, nhụ, đé”, tức những loại hải sản ngon và có giá trị cao từ xa xưa. Riêng cá nhụ bốn râu được đánh giá là loài có chất lượng thịt nổi bật, từng gắn bó với đời sống ẩm thực của người dân ven biển miền Bắc, đặc biệt trong các bữa cơm gia đình và dịp đãi khách.
Về hình thái, cá nhụ bốn râu có thân hình hơi dẹt, chiều dài phổ biến khi trưởng thành từ khoảng 50 đến 70 cm, con lớn có thể nặng tới 7 kg. Đầu cá ngắn, mắt lớn, phía trước miệng có bốn sợi râu dài – đặc điểm giúp phân biệt với một số loài cá nhụ khác. Trên thân cá có ba vây hậu môn, chín vây lưng, các màng vây mang sắc vàng khá nổi bật. Lưng cá thường có màu xám nhạt, trong khi bụng chuyển sang trắng xám. Đáng chú ý, cá nhụ bốn râu có xương dạng lá mía, răng ở hai phía sớm rụng khi cá trưởng thành, nhờ đó thịt ít xương dăm, thuận tiện cho chế biến và sử dụng.
Cá nhụ bốn râu là loài cá rộng muối, có khả năng sinh sống trong cả môi trường nước biển lẫn nước lợ. Chúng thường phân bố ở tầng nước mặt, vùng cửa sông, rừng ngập mặn và các khu vực ven bờ. Đây là loài cá dữ, thức ăn chủ yếu gồm các loài cá nhỏ, tôm, cua, nhờ vậy thịt cá có độ săn chắc và vị ngọt tự nhiên. Khả năng thích nghi tốt cũng giúp cá nhụ bốn râu tồn tại trong nhiều điều kiện môi trường khác nhau, từ tự nhiên đến nuôi trồng.
Tại Việt Nam, cá nhụ bốn râu được ghi nhận phân bố ở nhiều vùng biển, từ Vịnh Bắc Bộ kéo dài vào miền Trung và Nam Bộ. Trong đó, các tỉnh phía Bắc như Quảng Ninh, Ninh Bình là những khu vực thường gặp loài cá này trong tự nhiên. Ngoài đánh bắt tự nhiên, cá nhụ bốn râu hiện cũng được nuôi thử nghiệm tại một số ao hồ, sông suối và vùng nước lợ nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường.
Tuy nhiên, do giá trị kinh tế cao và việc khai thác kéo dài trong nhiều năm, nguồn lợi cá nhụ bốn râu trong tự nhiên đang có xu hướng suy giảm. Sản lượng đánh bắt không còn dồi dào như trước, khiến loài cá này ngày càng trở nên khan hiếm. Trước thực trạng đó, cá nhụ bốn râu đã được đưa vào Sách Đỏ của Việt Nam nhằm cảnh báo nguy cơ suy giảm và kêu gọi các biện pháp bảo tồn, khai thác hợp lý.
Trên thị trường hiện nay, cá nhụ bốn râu được xếp vào nhóm hải sản có giá trị cao. Giá bán phổ biến dao động khoảng 300.000 – 350.000 đồng/kg, tùy thời điểm và kích cỡ cá. Mức giá này được nhiều người tiêu dùng chấp nhận bởi chất lượng thịt cá được đánh giá cao, đồng thời hàm lượng dinh dưỡng phong phú, phù hợp cho cả bữa ăn gia đình lẫn thực đơn nhà hàng.
Theo những người từng thưởng thức, thịt cá nhụ bốn râu có độ chắc, dai nhẹ nhưng không khô, khi nấu chín vẫn giữ được vị ngọt tự nhiên. Thịt cá thơm, không tanh gắt, dễ kết hợp với nhiều loại gia vị và rau củ. Chính ưu điểm này khiến cá nhụ bốn râu được các bà nội trợ ưa chuộng và các đầu bếp lựa chọn để sáng tạo nhiều món ăn khác nhau.
Hiện nay, người tiêu dùng có thể tìm mua cá nhụ bốn râu tại các chợ hải sản truyền thống ở khu vực ven biển hoặc tại một số chợ đầu mối lớn. Bên cạnh đó, việc mua bán qua các hội nhóm, chợ trực tuyến cũng khá phổ biến, giúp cá nhụ bốn râu tiếp cận rộng rãi hơn tới người tiêu dùng ở nhiều địa phương.
Một trong những cách chế biến đơn giản và nhanh gọn là cá nhụ chiên. Cá sau khi làm sạch được ướp gia vị vừa phải, để thấm trong thời gian ngắn rồi đem chiên đến khi vàng đều. Món cá chiên có lớp ngoài giòn nhẹ, bên trong thịt mềm, ngọt, mặn mà, rất thích hợp dùng kèm cơm trắng trong bữa ăn hằng ngày.
Bên cạnh đó, canh cá nhụ nấu ngót cũng là lựa chọn phổ biến. Cá được nấu cùng rau cần, củ cải, cà chua tạo nên món canh có vị ngọt thanh, dễ ăn. Nước canh trong, đậm đà vị cá và rau củ, thường được dùng kèm nước mắm để tăng hương vị, phù hợp cho những bữa cơm gia đình cần sự nhẹ nhàng nhưng vẫn đủ dinh dưỡng.
Một món ăn khác gắn liền với cá nhụ là cá nhụ muối dùi, còn được biết đến với các tên gọi như cá chét hương hay cá chét muối. Đây là dạng cá mặn được nhiều gia đình Việt và người Hoa ưa chuộng. Thịt cá sau khi muối có độ dai, ngọt, ít xương, thường được sử dụng để chế biến các món như cơm chiên cá mặn, kết hợp với trứng gà, nấm hoặc rau củ, tạo nên hương vị đậm đà, hấp dẫn.
Cá nhụ kho tiêu cũng là món ăn quen thuộc trong bữa cơm truyền thống. Cá được kho cùng tiêu, nước mắm và các gia vị cơ bản, để lửa nhỏ cho thấm đều. Thành phẩm là món cá mềm, thơm, vị cay nhẹ của tiêu hòa quyện với vị ngọt bùi tự nhiên của thịt cá, rất đưa cơm.
Ngoài ra, cá nhụ kho lạt với cà chua và gia vị đơn giản cũng được nhiều người yêu thích. Cách chế biến không cầu kỳ nhưng giữ trọn vị tươi ngon của cá. Thịt cá mềm, không quá béo cũng không quá nạc, dễ ăn, phù hợp với khẩu vị của nhiều lứa tuổi.
Từ một loài cá từng ít được biết đến, cá nhụ bốn râu ngày nay đã khẳng định vị thế trong danh sách các đặc sản biển của Việt Nam. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng nhu cầu tiêu dùng, việc khai thác và sử dụng hợp lý nguồn lợi cá nhụ bốn râu là điều cần được quan tâm để vừa đáp ứng nhu cầu thị trường, vừa bảo tồn lâu dài loài hải sản quý này.
