Vào mỗi độ thu sang, đặc biệt là từ tháng 9 đến tháng 10 âm lịch, đồng bào các dân tộc thiểu số tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Lai Châu, Cao Bằng, Bắc Kạn lại hối hả lên rừng "săn" sâu tre. Đây là thời điểm lý tưởng nhất vì sâu tre sinh trưởng mạnh mẽ, đạt chất lượng cao nhất để chế biến thành các món ăn hấp dẫn.
Vùng đất non nước hùng vĩ không chỉ gây ấn tượng bởi cảnh quan thiên nhiên tráng lệ mà còn ghi dấu trong lòng du khách bởi kho tàng văn hóa và ẩm thực phong phú. Hòa mình vào cuộc sống bản địa, du khách có cơ hội khám phá những món ăn độc đáo, trong đó, sâu tre nổi lên như một đặc sản dân dã nhưng đầy sức hút với hương vị ngọt bùi, béo ngậy, được nhiều người ưa chuộng.
Sâu tre, thực chất là ấu trùng của một loài côn trùng chuyên sống ẩn mình trong các đốt tre. Chúng có màu trắng muốt, chiều dài trung bình khoảng hai đốt ngón tay, và khi mới được khai thác, có màu trắng đục, trông khá giống sâu chít. Tuy nhiên, sâu tre lại mang đến cảm giác giòn và ngậy hơn khi thưởng thức.
Vào mỗi độ thu sang, đặc biệt là từ tháng 9 đến tháng 10 âm lịch, đồng bào các dân tộc thiểu số tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Lai Châu, Cao Bằng, Bắc Kạn lại hối hả lên rừng "săn" sâu tre. Đây là thời điểm lý tưởng nhất vì sâu tre sinh trưởng mạnh mẽ, đạt chất lượng cao nhất để chế biến thành các món ăn hấp dẫn.
Việc tìm kiếm sâu tre không hề dễ dàng, đòi hỏi sự tinh ý và kinh nghiệm của người đi rừng. Chúng không xuất hiện ở mọi cây tre, mà thường trú ngụ trong những thân tre non nhưng đã có dấu hiệu héo ngọn. Đặc biệt, nếu thân tre xuất hiện những lỗ đục nhỏ li ti hoặc đốt tre co lại một cách bất thường, đó chính là dấu hiệu chắc chắn có sâu. Chỉ cần hạ cây tre đó xuống, dùng dao bổ dọc thân, những con sâu tre trắng muốt sẽ hiện ra. Sâu tre khi trưởng thành có kích thước nhỏ như đầu đũa, dài khoảng 3-4 cm. Mùa sâu tre rất ngắn ngủi, chỉ kéo dài hơn một tháng, khiến chúng trở thành món đặc sản quý hiếm và được nhiều người dưới xuôi săn lùng, thậm chí phải đặt mua trước hoặc mua về cấp đông để bảo quản.
Trong quá khứ, sâu tre chỉ là món ăn quen thuộc trong bữa cơm của các gia đình đồng bào thiểu số miền núi. Tuy nhiên, với hương vị độc đáo và giá trị dinh dưỡng cao, sâu tre ngày càng được nhiều người ưa chuộng, đặc biệt là du khách và những người từ vùng xuôi. Nhu cầu tăng cao đã đẩy giá thành của loại côn trùng này lên đáng kể. Hiện nay, mỗi kilogram sâu tre tươi có giá dao động từ 500.000 đến 700.000 đồng, và không phải lúc nào có tiền cũng có thể mua được nếu không đặt trước với người buôn. Bên cạnh sâu tre tươi hoặc cấp đông, trên thị trường còn xuất hiện các sản phẩm sâu tre sấy giòn đóng gói, tiện lợi cho việc bảo quản và vận chuyển.
Mặc dù được đánh giá cao về hương vị, sâu tre, cũng như các loại côn trùng khác như nhộng ong hay trứng kiến, cần được chế biến kỹ lưỡng để tránh các rủi ro về sức khỏe. Nếu không được xử lý đúng cách, món ăn này có thể gây dị ứng hoặc ngộ độc ở một số người có cơ địa không phù hợp. Để đảm bảo an toàn, trước khi chế biến, sâu tre cần được ngâm trong nước muối pha loãng để chúng thải hết chất độc ra ngoài, giảm thiểu nguy cơ ngộ độc.
Không chỉ là món ăn độc đáo, sâu tre còn được biết đến với hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt là protein, rất có lợi cho sức khỏe người sử dụng. Điều này càng làm tăng thêm giá trị của sâu tre trong ẩm thực và trong danh mục các thực phẩm bổ dưỡng.
Sâu tre có thể được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, phù hợp với khẩu vị đa dạng của thực khách. Trong số đó, hai cách chế biến phổ biến và được ưa chuộng nhất là rang và xào.
Sâu tre rang lá chanh: Món ăn này có cách chế biến khá đơn giản. Sâu tre sau khi được rửa sạch và để ráo nước sẽ được trộn đều với một chút muối, hạt nêm, tiêu và nước mắm, ướp khoảng 15 phút để ngấm gia vị. Tiếp đó, phi thơm tỏi trên chảo rồi cho sâu tre vào đảo nhanh tay. Khi sâu tre chuyển sang màu vàng nhạt, thêm lá chanh thái chỉ vào đảo đều khoảng 2-3 phút là có thể bày ra đĩa. Món sâu tre rang lá chanh có màu vàng tươi bắt mắt, quyện với mùi thơm đặc trưng của lá chanh, rất thích hợp để ăn cùng cơm nóng hoặc làm món nhậu lai rai với bia, rượu.
Sâu tre xào măng chua: Đây là một biến tấu khác không kém phần hấp dẫn. Sâu tre sau khi sơ chế được ướp với hạt tiêu, đường, hạt nêm và hành tỏi băm. Măng chua sau khi vớt ra cần xả nước và vắt ráo, rau mùi tàu cắt nhỏ. Rang thơm hành tỏi trên chảo, cho sâu tre vào rang cho ráo nước và thấm gia vị. Tiếp theo, thêm khoảng ba muỗng dầu ăn, đảo đều. Sau đó, cho măng chua vào, nêm nước mắm và đảo đều cho măng thấm gia vị, cuối cùng thêm rau mùi và ớt vào trộn đều. Đĩa sâu tre xào măng chua hấp dẫn với màu vàng thơm của sâu tre xen lẫn màu trắng của măng chua, sâu tre mềm béo ngậy kết hợp với vị chua thanh của măng tạo nên một hương vị khó quên.
Tại các nhà hàng và homestay ở Cao Bằng, các món ăn chế biến từ sâu tre luôn nằm trong thực đơn bản địa và thường là món được khách gọi nhiều nhất, hết nhanh nhất khi vào mùa. Nhiều du khách ban đầu có chút e dè khi thử món ăn độc đáo này, nhưng khi đã nếm thử, hầu hết đều phải gật gù khen ngon bởi hương vị đặc biệt của nó. Sâu tre được coi là thực phẩm sạch, và vì chỉ có theo mùa nên luôn được các chủ quán giới thiệu nhiệt tình cho thực khách. Sâu tre ngon nhất khi được rang giòn với lá chanh, hoặc cuốn lá lốt chấm cùng nước măng chua hoặc nước mắm nguyên chất, mang lại trải nghiệm ẩm thực khó quên cho bất kỳ ai đặt chân đến miền đất này.
