Khi bố mẹ lắng nghe, khen ngợi đúng lúc, tôn trọng sở thích riêng, trẻ sẽ lớn lên trong môi trường giàu yêu thương và ấm áp.
Chắc hẳn chúng ta đều từng bắt gặp cảnh tượng này trong nhiều gia đình: Đứa trẻ háo hức mang bức tranh mình vừa vẽ đến khoe, đôi mắt sáng lên chờ đợi lời khen. Nhưng đáp lại là cái nhíu mày của bố mẹ cùng câu nói: “Con vẽ gì thế này? Chẳng giống chút nào.”
Hoặc có khi trẻ vui vẻ kể rằng hôm nay mình đã chơi một trò cực kỳ thú vị với bạn bè ở trường, nhưng bố mẹ buông một tiếng thở dài thiếu kiên nhẫn: “Lúc nào cũng chơi! Tập trung học đi.”
Những phản ứng tưởng chừng vô hại giống như gáo nước lạnh, làm tắt ngấm niềm vui, sự hứng khởi và lòng tự tin đang nhen lên trong trẻ. Trẻ dần không còn muốn chia sẻ, không dám thể hiện bản thân, vì mỗi lần mở lòng đều bị dập tắt.
Hệ quả khi bố mẹ giáo dục con bằng lời phàn nàn, chê bai
Bố mẹ thường xuyên phàn nàn, dù không cố ý, nhưng lời nói và hành động dễ khiến trẻ bị tổn thương.
Những đứa trẻ lớn lên trong bầu không khí nặng nề lâu dần sẽ đánh mất sự nhiệt tình, tính tò mò và niềm vui tự nhiên của tuổi thơ.
Các nghiên cứu tâm lý cho thấy, trẻ nhỏ cần những trải nghiệm cảm xúc tích cực để hình thành cảm giác an toàn và xây dựng sự tự tin. Vì vậy, sự thất vọng thường trực của bố mẹ vô tình tước khiến trẻ trở nên tự ti, nhạy cảm và dễ thu mình lại.
Vì sao bố mẹ lại dễ sa vào trạng thái thất vọng, phàn nàn con?
Một nghiên cứu tâm lý chỉ ra rằng, nguyên nhân chính xuất phát từ việc bố mẹ chưa từng có đủ trải nghiệm cảm xúc tích cực trong tuổi thơ, nên không biết cách bộc lộ yêu thương và động viên đúng cách.
Phần khác vì bố mẹ quá lo lắng cho tương lai của con, đến mức quên mất cảm xúc hiện tại quan trọng thế nào. Thậm chí, nhiều phụ huynh tin rằng mình phải thật nghiêm, không được khen dễ dàng thì con mới không tự mãn và chịu cố gắng.
Trẻ nhỏ cần những trải nghiệm cảm xúc tích cực để hình thành cảm giác an toàn.
Phương pháp nuôi dạy con hạnh phúc
Lắng nghe và đồng cảm
Khi trẻ chia sẻ niềm vui, điều quan trọng là cách bố mẹ hiện diện. Hãy tạm dừng những gì đang làm và lắng nghe bằng cả sự chú tâm. Ánh mắt, nét mặt và ngôn ngữ cơ thể chính là thông điệp trực tiếp nói với trẻ rằng: “Con quan trọng với bố mẹ.”
Ví dụ, khi trẻ hào hứng chạy đến và reo lên: “Mẹ ơi, hôm nay con đạt giải nhất cuộc thi chạy!”
Thay vì đáp qua loa, mẹ có thể nhẹ nhàng dừng việc nhà, ngồi xuống ngang tầm mắt con, mỉm cười ấm áp và nói: “Con của mẹ tuyệt quá! Mẹ thấy mắt con đang sáng lên vì hạnh phúc đấy. Chắc chắn con đã nỗ lực rất nhiều, đúng không?”
Khoảnh khắc này giúp trẻ cảm nhận rằng niềm vui được trân trọng, rằng bố mẹ thực sự tự hào và đồng cảm. Khi được đón nhận như vậy, trẻ sẽ hình thành sự tự tin, lòng can đảm và mong muốn chia sẻ nhiều hơn trong tương lai.
Lắng nghe và đồng cảm.
Đưa ra lời khẳng định và khuyến khích kịp thời
Khi trẻ đạt được kết quả tốt hoặc làm được điều gì tích cực, điều cần nhất là sự ghi nhận kịp thời. Đừng tiếc những lời khen, và hãy chỉ ra cụ thể điều mà trẻ đã làm tốt.
Ví dụ, khi con mang đến một bức tranh, thay vì nói “Giỏi lắm”, mẹ có thể khen chi tiết hơn: “Con yêu, màu sắc bức tranh của con rất hài hòa, mặt trời này được con vẽ như đang mỉm cười, mẹ rất thích sự sáng tạo đó.”
Những lời khen cụ thể giúp trẻ biết chính xác điểm mạnh ở đâu, từ đó xây dựng tự tin thực chất.
Tôn trọng sở thích của trẻ
Mỗi đứa trẻ đều có sở thích và niềm đam mê riêng, điều quan trọng là bố mẹ tôn trọng, ủng hộ, đồng hành với những sở thích đó. Dù bố mẹ không am hiểu lĩnh vực mà con thích, hoặc bản thân không quá hứng thú, cũng đừng vội tỏ ra xem nhẹ hay phủ nhận.
Ví dụ, nếu con mê chơi rubik, bố mẹ có thể cùng con học vài kỹ thuật xoay cơ bản, quan sát cách giải.
Sự đồng hành này giúp gắn kết tình cảm, trẻ cảm nhận rằng: “Sở thích và con có giá trị.”
Khi được tôn trọng điều mình yêu thích, trẻ sẽ tự tin, vui vẻ và sẵn sàng nỗ lực trong những lĩnh vực khác của cuộc sống.
Bố mẹ là người dẫn đường trên hành trình trưởng thành của con.
Kiểm soát cảm xúc của bố mẹ
Bố mẹ cũng cần học cách quản lý cảm xúc của mình thay vì vô tình trút những áp lực từ công việc hay cuộc sống lên con trẻ. Khi trẻ mắc lỗi hoặc cư xử chưa đúng, điều quan trọng là giữ bình tĩnh và nói chuyện bằng giọng điệu nhẹ nhàng, có tính hướng dẫn.
Bố mẹ là người dẫn đường trên hành trình trưởng thành của con. Lời nói, thái độ và cách phản ứng của bố mẹ mỗi ngày đều để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm hồn trẻ. Nếu bố mẹ thường xuyên thất vọng, phê phán hay cáu gắt, đứa trẻ sẽ rất khó cảm nhận được niềm vui và vẻ đẹp của cuộc sống.
Ngược lại, khi bố mẹ lắng nghe, khen ngợi đúng lúc, tôn trọng sở thích riêng và làm chủ cảm xúc của chính mình, trẻ sẽ lớn lên trong một môi trường giàu yêu thương và ấm áp.
