Tiến sĩ Mary Elizabeth Livingston là hình mẫu của một phụ nữ kiên cường, bền bỉ, dành trọn đam mê và nghị lực để dấn thân vào lĩnh vực khoa học đại dương vốn đầy thách thức. Sinh ra tại Anh trong bối cảnh khoa học biển vẫn là miền đất của nam giới, bà đã sớm nhận ra niềm say mê bất tận dành cho biển cả, một tình yêu lớn gắn bó với cá thể nhỏ nhất dưới đáy đại dương cho tới những dòng hải lưu xa xôi nhất.
Những năm 1970, khi cánh cửa sự nghiệp trong lĩnh vực này chỉ hé mở cho phụ nữ bằng những kẽ hẹp, Mary Elizabeth Livingston vẫn chọn dấn thân không chút chùn bước, quyết tâm đi đến tận cùng đam mê dù hành trình ấy nhiều khi là một cuộc đấu tranh không cân sức với định kiến, môi trường khắc nghiệt và những rào cản tưởng chừng không thể vượt qua.
Hành trình khoa học của bà bắt đầu bằng tấm bằng Động vật học và Hải dương học, tiếp nối là khóa nghiên cứu sinh tại New Zealand, nơi bà dấn thân nghiên cứu về cá bơn. Quyết định rời nước Anh để chọn một đất nước xa xôi làm nơi gây dựng sự nghiệp là minh chứng cho tinh thần cầu tiến, dám nghĩ dám làm của Mary. Dù thời điểm đó, khoa học biển ở New Zealand vẫn còn thiếu thốn cơ sở vật chất, cộng thêm sự phân biệt không hề nhỏ về giới, nhưng bà không lùi bước. Thay vào đó, mỗi thử thách trên biển khơi chỉ càng làm tăng thêm ý chí sắt đá và bản lĩnh của bà.
Trong bốn thập kỷ làm khoa học, Tiến sĩ Livingston đã chứng kiến biết bao thăng trầm của ngành. Bà không chỉ là nhà khoa học nữ hiếm hoi trên những chuyến khảo sát lênh đênh với những con tàu nghiên cứu nhỏ bé, mà còn là người phá vỡ định kiến khi mạnh mẽ khẳng định giá trị bản thân. Bà nhớ lại: “Trên biển, phụ nữ luôn phải chứng minh mình không thua kém bất cứ ai, thậm chí đôi khi bị xem là người ngoài cuộc hoặc ít kinh nghiệm. Nhưng chúng tôi chưa bao giờ ngại ngần, luôn biết cách hỗ trợ, động viên nhau vượt qua mọi áp lực”.
Bà Livingston và con tàu RV Tangaroa trước khi lên đường tới Nam Cực, năm 2006. Ảnh: Int
Không chỉ vậy, bà còn phát hiện ra sức mạnh của sự mềm dẻo, trí tuệ cảm xúc - một lợi thế nổi bật của phụ nữ trong môi trường nam tính đặc thù ấy. Khi đối diện với rào cản văn hóa và ngôn ngữ trên những con tàu thuê từ nước ngoài, bà cho rằng phụ nữ thường giỏi hơn trong việc xây dựng quan hệ, xoa dịu những thuyền trưởng khó tính, góp phần giúp các chuyến khảo sát diễn ra suôn sẻ và thành công hơn. Dần dần, tiếng nói của bà và những nhà khoa học nữ khác ngày càng được trân trọng hơn, dù ban đầu họ phải nỗ lực gấp nhiều lần để được lắng nghe và nhìn nhận một cách bình đẳng.
Tuy nhiên, thành công của Mary Elizabeth Livingston không chỉ nằm ở những dữ liệu thu thập được hay những công trình nghiên cứu xuất sắc mà còn ở dấu ấn bà để lại trong việc mở rộng không gian cho phụ nữ trong ngành khoa học biển. Những cải thiện về chính sách, như trung tâm chăm sóc trẻ em tại nơi làm việc, sự ủng hộ của nhà tuyển dụng, hay các quy trình bảo vệ an toàn cho phụ nữ trên tàu, đã phần nào được thúc đẩy nhờ chính những nỗ lực, tiếng nói và sự kiên trì của bà cùng các đồng nghiệp nữ.
Không chỉ dừng lại ở thành công cá nhân, Tiến sĩ Livingston còn quan tâm đến bức tranh lớn hơn của ngành khoa học biển. Bà luôn trăn trở về những thách thức mới như thiếu hụt kinh phí nghiên cứu, hạn chế trong hiểu biết về hệ sinh thái biển và sự thiếu quyết tâm chính trị để thúc đẩy các dự án khoa học rộng lớn, toàn diện hơn. Bà cho rằng thành tựu đạt được hôm nay vẫn cần được bồi đắp bằng sự phối hợp giữa khoa học, cộng đồng, công nghiệp, chính sách và quyền của người bản địa, để việc nghiên cứu biển thực sự bền vững và toàn diện.
Giờ đây, dù đã nghỉ hưu sau hơn 40 năm cống hiến, Tiến sĩ Mary Elizabeth Livingston vẫn không xa rời biển cả. Hằng ngày, trên những bãi biển miền Nam Wellington, bà vẫn lặng lẽ quan sát, ghi lại những khoảnh khắc tuyệt đẹp của đại dương. Đối với bà, thành công lớn nhất không chỉ là chinh phục những thử thách của ngành khoa học biển, mà còn là truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, đặc biệt là các bạn nữ, dám mơ ước, dám kiên trì và không ngừng khám phá tiềm năng của chính mình. “Là phụ nữ, đôi khi đó lại là một lợi thế. Nhưng con đường này không dành cho những ai yếu tim. Niềm đam mê đại dương và khát vọng bảo vệ sự sống nơi đây chính là động lực giúp tôi không bao giờ bỏ cuộc”, bà nhấn mạnh.
