Khi sự quan tâm biến thành kiểm soát, ranh giới giữa hỗ trợ chân thành và thao túng trở nên mờ nhạt. Hiểu rõ những dấu hiệu tinh vi này có thể giúp bạn phân biệt giữa sự quan tâm chân thật và sự kiểm soát trá hình.
1. Họ liên tục giám sát nơi ở của bạn dưới cái mác “lo lắng cho sự an toàn”
Những cuộc kiểm tra liên tục ban đầu có vẻ ngọt ngào như “Chỉ để chắc chắn bạn đã về nhà an toàn!”, nhưng chẳng bao lâu sau, bạn phải giải thích từng bước đi, chi tiết bạn đang ở với ai và cảm thấy tội lỗi khi không phản hồi ngay lập tức.
Vị trí của bạn trở thành chuyện của họ vì họ đã tự thuyết phục bản thân và cố gắng thuyết phục bạn rằng sự lo lắng của họ tương đương với sự quan tâm. Sau đó sẽ là những kiểu kiểm tra đáng sợ hơn. Theo Tiến sĩ George Simon trong cuốn sách “In Sheep’s Clothing” (Sói Đội Lốt Cừu), hành vi này có thể đại diện cho sự hung hãn ngầm, nơi những kẻ kiểm soát che giấu nhu cầu quyền lực của họ dưới vỏ bọc bảo vệ.
2. Họ đưa ra lời khuyên không cần thiết về mọi quyết định của bạn
Những người này tự giới thiệu mình là những cố vấn hữu ích nhưng bằng cách nào đó, những gợi ý của họ lại giống như mệnh lệnh hơn là lựa chọn. Khi ai đó không thể cưỡng lại việc định hướng các lựa chọn của bạn, từ việc bạn nên ăn gì đến con đường sự nghiệp nào bạn nên theo đuổi, họ thực sự không tôn trọng khả năng tự định hướng cuộc sống của bạn. Đây có thể là một hình thức hành vi kiểm soát có chủ đích nhưng thường bắt nguồn từ nhu cầu muốn được cần đến. Cha mẹ là những người đặc biệt dễ đưa ra những lời khuyên này.
Dấu hiệu rõ ràng nhất là phản ứng khi bạn không nghe lời khuyên của họ. Những người ủng hộ chân thành sẽ tôn trọng quyền tự chủ của bạn, trong khi những kẻ kiểm soát sẽ phản ứng bằng sự thất vọng, bực bội hoặc những nỗ lực mới để thuyết phục bạn rằng họ biết rõ hơn.
3. Họ dùng cảm giác tội lỗi như một công cụ khi bạn không làm theo gợi ý của họ
Một người kiểm soát sẽ không đơn giản chấp nhận khi bạn bỏ qua lời khuyên của họ. Việc áp đặt sẽ xuất hiện khi bạn khẳng định sự độc lập của mình, với những câu như: “Sau tất cả những gì tôi đã làm cho bạn, bạn thậm chí không xem xét lời khuyên của tôi sao?” hoặc “Chẳng ai quan tâm tôi nghĩ gì cả”.
Họ tạo ra một món nợ cảm xúc mà bạn không bao giờ có thể trả hết. Những ranh giới hợp lý của bạn bỗng nhiên trở thành cuộc tấn công chống lại người "chỉ muốn giúp đỡ". Sự thao túng cảm xúc này khiến việc khẳng định bản thân trở nên khó khăn gấp đôi khi bạn không chỉ từ chối ý kiến của họ mà giờ đây còn phải quản lý cảm xúc bị tổn thương của họ nữa.
4. Họ cô lập bạn khỏi bạn bè và gia đình bằng cách chỉ trích các mối quan hệ của bạn
Những lời chỉ trích của họ thường bắt đầu một cách tinh vi, đặt câu hỏi về lòng trung thành của một người bạn hoặc gợi ý rằng một người thân không tôn trọng ranh giới của bạn. Sau đó, việc duy trì những mối quan hệ này đòi hỏi bạn phải liên tục bảo vệ, trở nên vô cùng mệt mỏi.
Sự cô lập này là một hình thức lạm dụng cảm xúc tinh vi, diễn ra dần dần đến mức bạn có thể không nhận ra cho đến khi bạn thấy mình đã không gặp một số người trong nhiều tháng. Đó là một bước quan trọng của những người kiểm soát nhằm tăng khả năng bị tổn thương của bạn trước các hình thức thao túng và thống trị khác.
5. Họ biến yêu cầu hoặc gợi ý của mình thành “điều tốt nhất cho bạn”
Những người kiểm soát muốn thể hiện sự quan tâm thường tự đặt mình vào vị trí của người dẫn đường khôn ngoan. Họ sẽ sử dụng những câu nói như: “Hãy tin tôi, tôi đã từng ở đúng vị trí của bạn”.
Họ có thể thực sự tin rằng mình đang cứu bạn khỏi những sai lầm nhưng thực chất là cướp đi những kinh nghiệm học hỏi quý giá và quyền được tự mình trải nghiệm của bạn. Khi bạn chống lại hướng dẫn của họ, họ thường phản ứng với sự hoài nghi, làm sao bạn có thể từ chối sự khôn ngoan mà họ đã vất vả tích lũy.
6. Họ khiến bạn cảm thấy mãi mắc nợ vì những “hy sinh” của họ
Khi ai đó thường xuyên nhắc nhở bạn về những gì họ đã từ bỏ vì lợi ích của bạn, họ đang thiết lập một sự mất cân bằng quyền lực. Lòng biết ơn mà họ mong đợi không có hạn sử dụng, nó trở thành một nghĩa vụ liên tục ảnh hưởng đến các quyết định của bạn. Những hy sinh của họ trở thành cột mốc vĩnh viễn trong mối quan hệ của bạn, không bao giờ được quên hay trả hết.
7. Họ ngụy trang lời chỉ trích thành sự lo lắng cho sức khỏe của bạn
Một người kiểm soát đầy quan tâm là bậc thầy trong nghệ thuật đưa ra những phán xét được bọc trong lớp vỏ "quan tâm". Họ biết bắt đầu lời chỉ trích bằng câu "Tôi chỉ nói điều này vì tôi quan tâm" sẽ tạo ra một lớp bảo vệ hiệu quả chống lại sự phản đối của bạn.
"Tôi chỉ nói rằng chiếc váy đó không tôn dáng bạn vì tôi muốn bạn trông đẹp nhất" có thể khiến bạn đau lòng, nhưng việc thách thức nó lại biến bạn thành người vô lý vì đã từ chối "sự giúp đỡ" của họ. Theo thời gian, những "lo lắng" của họ liên tục làm suy yếu sự tự tin của bạn hoặc đặt câu hỏi về các lựa chọn của bạn. Thay vì xây dựng bạn, những phản hồi của họ âm thầm phá tan bạn trong khi vẫn duy trì được sự chối bỏ hợp lý.
8. Họ tạo ra các tình huống khiến bạn phải dựa dẫm vào họ
Những người này xuất sắc trong việc xác định điểm yếu mà họ có thể giải quyết thông qua "sự hỗ trợ" nhằm tăng sự phụ thuộc của bạn vào họ. Họ có thể ngăn cản bạn học các kỹ năng thiết yếu, khăng khăng quản lý các khía cạnh quan trọng của cuộc sống chung hoặc can thiệp trước khi bạn kịp thử giải pháp. "Sự giúp đỡ" của họ loại bỏ cơ hội để bạn phát triển hoặc duy trì khả năng tự túc.
Đây chắc chắn là một hành vi kiểm soát nhưng không phải lúc nào cũng xuất phát từ ý định xấu. Một số người tin rằng họ thực sự đang phục vụ lợi ích tốt nhất của bạn mà không biết rằng họ chỉ đang cố gắng phục vụ chính mình.
