Giữa không gian rộng lớn của vùng đồng bằng Bắc Bộ, nơi những cánh đồng lúa trải dài và cuộc sống làng quê vẫn giữ nét bình dị, chợ Côm ở xã Tân Việt, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương hiện lên như một dấu ấn văn hóa đặc trưng, mang đậm hơi thở của làng quê Việt Nam.
Trải qua hàng trăm năm tồn tại và phát triển, chợ Côm không chỉ là nơi mua bán, trao đổi hàng hóa mà còn là không gian lưu giữ và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của người dân vùng châu thổ sông Hồng.
Dấu ấn lịch sử giữa lòng làng quê
Chợ Côm nằm tại xã Tân Việt, một xã thuộc huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương, với diện tích khoảng 7,13 km² và dân số khoảng 9.275 người (theo thống kê năm 1999). Nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng màu mỡ, chợ Côm từng là một trong những chợ quê sầm uất nhất của huyện Thanh Hà, sánh ngang với các chợ lớn trong vùng như chợ Vàng, chợ Cháy.
Điểm nổi bật nhất của chợ Côm chính là khu nhà trình tường có tuổi đời hơn 100 năm, một công trình kiến trúc cổ hiếm hoi còn sót lại giữa làn sóng hiện đại hóa của nông thôn Việt Nam. Khu nhà này được xây dựng từ thời cụ cai Nhâm - một nhân vật có tiếng trong vùng đã tài trợ xây dựng bằng xỉ vôi theo phong cách kiến trúc truyền thống. Những bức tường phủ rêu phong, nhuốm màu thời gian, tạo nên một không gian cổ kính, là minh chứng sống động cho lịch sử phát triển lâu đời của ngôi chợ.
Khu nhà trình tường này không chỉ là nơi họp chợ mà còn là chứng nhân lịch sử của bao thăng trầm của vùng đất này, mang giá trị văn hóa và kiến trúc đặc biệt.
Nhịp sống chợ quê theo phiên
Khác với các chợ hiện đại họp thường xuyên, chợ Côm vẫn duy trì nét đặc trưng của chợ phiên truyền thống, họp vào các ngày 2 và 7 âm lịch hàng tháng. Vào những ngày này, từ sáng sớm, khi sương còn phủ trắng đồng, đường làng đã nhộn nhịp người qua lại, người đi mua, kẻ đi bán, tạo nên một không khí vui tươi, nhộn nhịp hiếm thấy.
Đặc biệt, phiên chợ ngày 27 tháng Chạp âm lịch được xem là phiên chợ cuối cùng và đông vui nhất trong năm. Đây là thời điểm người dân địa phương và vùng lân cận đổ về chợ để mua sắm chuẩn bị cho dịp Tết Nguyên đán. Không gian chợ ngập tràn sắc màu của hoa Tết như cúc, hồng, lay ơn, thược dược, tạo nên bức tranh mùa xuân rực rỡ.
Chợ Tết ở Côm có không khí rất đặc biệt. Người dân không chỉ đến để mua đồ mà còn để gặp gỡ, hàn huyên, chúc Tết nhau. Đây là dịp để duy trì tình làng nghĩa xóm đã có từ bao đời.
Đa dạng mặt hàng truyền thống
Dù không phải là chợ chuyên doanh hay có quy mô lớn, nhưng chợ Côm vẫn cung cấp đầy đủ các mặt hàng thiết yếu phục vụ đời sống sinh hoạt của người dân địa phương. Từ rau củ quả tươi ngon được thu hoạch từ vườn nhà, các loại thực phẩm tươi sống như thịt, cá, đến các sản phẩm thủ công mỹ nghệ và đồ dùng sinh hoạt hàng ngày.
Đặc biệt, các mặt hàng bánh kẹo truyền thống như kẹo vồ, kẹo lạc, bánh rán nóng hổi luôn là những món ăn được nhiều người tìm mua mỗi khi đến chợ. Hương vị đậm đà, mang đặc trưng của vùng quê Bắc Bộ, những món ăn này không chỉ đáp ứng nhu cầu ẩm thực mà còn là sự kết tinh của văn hóa ẩm thực địa phương qua nhiều thế hệ.
Vào mùa Tết, chợ Côm còn là nơi cung cấp một lượng lớn hoa Tết cho người dân trong vùng. Những gian hàng hoa tươi với đủ loại hoa màu sắc rực rỡ như cúc, hồng, lay ơn, thược dược... tạo nên không gian tràn ngập hương sắc xuân.
Bảo tồn giá trị truyền thống
Trong bối cảnh đô thị hóa và hiện đại hóa đang diễn ra mạnh mẽ ở nông thôn Việt Nam, việc bảo tồn những chợ quê truyền thống như chợ Côm trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đây không chỉ là trách nhiệm của chính quyền địa phương mà còn là trách nhiệm của mỗi người dân trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc.
Chợ Côm là một phần của lịch sử, của ký ức tập thể của người dân Tân Việt nói riêng và huyện Thanh Hà nói chung. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của ngôi chợ này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa của địa phương.
Trong xu thế phát triển hiện nay, chợ Côm đang đứng trước nhiều thách thức nhưng cũng không ít cơ hội. Việc kết hợp hài hòa giữa bảo tồn giá trị truyền thống với phát triển du lịch bền vững có thể là hướng đi phù hợp để giúp chợ Côm tiếp tục tồn tại và phát triển trong tương lai.
Chợ Côm, với lịch sử lâu đời và những giá trị văn hóa độc đáo, xứng đáng được công nhận và bảo tồn như một di sản văn hóa quý báu của vùng đất Hải Dương nói riêng và đồng bằng Bắc Bộ nói chung. Đây không chỉ là nơi mua bán, trao đổi hàng hóa mà còn là không gian lưu giữ và trao truyền những giá trị văn hóa truyền thống từ thế hệ này sang thế hệ khác, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong dòng chảy không ngừng của thời gian.
