Đặc sản sông Đà từng gây tò mò bởi thân trong veo như sợi thủy tinh, vị ngọt thanh, ăn vào tan ngay trong miệng. Mỗi năm chỉ xuất hiện ngắn ngủi một lần, giá lên tới 200.000 đồng/kg nhưng vẫn được người sành ăn ráo riết săn lùng.
Trên dòng sông Đà cuồn cuộn , thiên nhiên không chỉ ban tặng nguồn thủy điện khổng lồ mà còn nuôi dưỡng nhiều sản vật quý hiếm. Từ cá lăng, cá chiên đến tôm, cua…, mỗi loài đều góp phần làm nên thương hiệu ẩm thực riêng biệt của vùng đất này.
Nhưng giữa muôn loài thủy sản ấy, có một cái tên khiến cả người dân địa phương lẫn thực khách phương xa đều háo hức chờ đợi mỗi độ hè về. Đó chính là cá ngần, loài cá nhỏ bé trong suốt, được ví như "ngọc trong nước" của sông Đà.
Cá ngần (còn gọi cá thủy tinh, cá sữa) có ngoại hình khiến ai cũng ngạc nhiên ngay từ lần đầu bắt gặp. Chúng nhỏ xíu, dài chỉ 5–7 cm, cơ thể trắng muốt hoặc trong vắt như sợi thủy tinh. Không giống những loài cá thông thường, cá ngần gần như không có xương cứng mà chỉ có khung sụn mềm. Chính cấu tạo này tạo nên thịt cá cực kỳ mềm mại, thanh lành, ăn tan trong miệng mà không lo vướng xương.
Cá ngần sông Đà – loài cá nhỏ bé, thân trong veo như sợi thủy tinh, không xương cứng, ăn vào tan ngay trong miệng. Mỗi năm chỉ xuất hiện ngắn ngủi vài tháng, cá ngần vừa quý hiếm vừa thơm ngọt, trở thành đặc sản khiến thực khách khắp nơi săn lùng.
Môi trường sinh sống của cá ngần cũng rất khắt khe. Chúng chỉ xuất hiện ở những vùng nước sạch, trong, chảy nhẹ của lòng hồ thủy điện Phú Thọ. Nguồn thức ăn chính là vi tảo, sinh vật phù du - yếu tố góp phần làm thịt cá ngần giàu dinh dưỡng, ngọt tự nhiên và hoàn toàn không tanh.
Nếu nhiều loại cá có thể nuôi trồng nhân tạo, thì cá ngần hoàn toàn "khó tính" và không thể nhân giống trong ao hồ. Tất cả sản lượng đều đến từ khai thác tự nhiên, biến chúng thành đặc sản hiếm có.
Người dân địa phương cho biết, cá ngần chỉ xuất hiện từ tháng 4 đến tháng 7 hằng năm, rộ nhất vào tháng 5 và tháng 6. Khi ấy, cá thường tụ đàn gần mặt nước, tạo điều kiện cho ngư dân đánh bắt bằng lưới mắt nhỏ vào sáng sớm hoặc chiều tà. Thời gian ngắn ngủi 1-2 tháng khiến cá ngần trở thành "hàng hiếm" được giới sành ăn ráo riết săn lùng.
Trên thị trường, giá cá ngần có khi lên tới hàng trăm nghìn đồng/kg. Sự khan hiếm cộng với vị ngon đặc biệt khiến thực khách cảm thấy như được "ăn lộc trời" ban tặng.
Thịt cá ngần mềm mịn, trắng muốt, gần như không có xương nên khi ăn tan ngay trong miệng, vị ngọt thanh và hoàn toàn không tanh. Nhờ sống ở vùng nước trong lành, giàu vi tảo, cá ngần trở thành nguồn thực phẩm bổ dưỡng, lành tính và được ví như "ngọc trong nước".
Cá ngần có thể chế biến thành nhiều món ngon, từ bữa cơm giản dị đến mâm cỗ sang trọng. Người dân Tây Bắc thường chế biến theo cách đơn giản nhất để giữ nguyên hương vị: hấp lá chanh, nhúng lẩu hay rán trứng. Mỗi món lại mang đến một trải nghiệm khác biệt.
Cá ngần hấp lá chanh: Thịt cá mềm, thơm dịu, thấm hương gừng sả, ăn kèm nước mắm chanh ớt đậm đà.
Cá ngần chiên giòn: Vỏ ngoài vàng ruộm, giòn tan, bên trong mềm mại, thích hợp cho trẻ nhỏ.
Canh chua cá ngần: Kết hợp cùng sấu, dọc mùng, thì là, cà chua – tạo nên món canh giải nhiệt mùa hè cực đã.
Cá ngần xào trứng, xào nấm: Vừa quen vừa lạ, phổ biến tại các nhà hàng.
Không dừng lại ở đó, một số đầu bếp còn sáng tạo cá ngần thành nem cuốn lá lốt, thậm chí làm topping cho bún, phở – minh chứng cho sự linh hoạt và hấp dẫn của đặc sản này.
Cá ngần có thể chế biến đa dạng: hấp lá chanh giữ trọn vị tươi, chiên giòn vàng ruộm, nấu canh chua giải nhiệt, rán trứng hay xào nấm đầy hấp dẫn. Mỗi món mang đến trải nghiệm riêng, từ dân dã đến tinh tế, khiến cá ngần trở thành đặc sản khó quên của sông Đà.
Mỗi mùa cá ngần về, ngư dân dọc sông Đà có thể thu hoạch hàng chục kg mỗi ngày, đem lại nguồn thu nhập đáng kể. Đây thực sự là món quà thiên nhiên hào phóng, góp phần nâng cao đời sống kinh tế cho người dân vùng hồ.
Không ồn ào phô trương, cá ngần sông Đà lặng lẽ hiện diện như "ngọc trong nước", để rồi chỉ trong thoáng chốc ngắn ngủi của mùa hè, lại biến mất khiến bao người nhớ thương. Thưởng thức cá ngần không chỉ là trải nghiệm vị ngon khó quên, mà còn là sự trân trọng dành cho món quà hiếm hoi mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất Tây Bắc.
