Cuộc gọi từ tối hôm qua khiến ông Minh thao thức không ngủ được. Ông hồi hộp y như cái ngày ông đăng kí xung phong đi lính, cả đêm cũng không thể chợp mắt. Bởi vậy, khi con gà trống trong chuồng còn chưa kịp gáy sáng, ông đã trở dậy. Ông ngồi bên chiếc tràng kỉ pha trà, lòng chộn rộn.
Đồng đội sáng nay sẽ về chơi, ông cứ đứng ngồi thấp thỏm, ra ngóng vào trông. Ông còn muốn lên tận đầu làng đón bạn, nhưng ngặt nỗi đi đứng bất tiện nên đành ngồi ở nhà chờ.
Ánh nắng đầu ngày bắt đầu dìu dịu lan đi trong không gian, mọi vật bừng tỉnh. Âm thanh ngày mới ngày càng rộn ràng khiến ông Minh nhấp nhổm không yên. Không thể ngồi đợi được nữa, ông quay qua, cầm lấy chiếc mũ cối đang úp trên bàn.
- Có phải nhà ông Minh đây không nhỉ?
Nghe tiếng, ông Minh vội để chiếc mũ xuống, chống cây nạng bước nhanh ra sân, bỗng khựng lại nhìn trân trân vào ông khách đang đứng giữa sân nhà mình. Khách và chủ nhìn nhau hồi lâu rồi rưng rưng. Người khách vội bước nhanh đến bên ông, vòng tay ôm chặt lấy ông. Cả hai cùng khóc, lại cười vang. Ông đẩy bạn ra nhìn kĩ một lượt rồi cười:
- Tường! Đúng là cậu rồi! Cậu còn tráng kiện lắm. Vào, vào nhà đi. Mấy chục năm rồi còn gì. Mình cứ nghĩ chúng ta sẽ chẳng còn cơ hội gặp lại nhau nữa. Vậy mà…
Ông Minh gặp được bạn như trẻ khỏe ra bao nhiêu tuổi, nói cười rổn rảng, hoạt bát hẳn lên.
- Quê mình thay đổi nhiều quá!
- Ừ. Mấy chục năm rồi mà cậu. Chúng ta cũng đã già hết rồi, sắp đi theo ông bà ông vải cả rồi còn gì.
Hai ông già, hai người đồng đội, đồng hương ngồi mải mê trò chuyện. Bao kỷ niệm cứ theo đó ùa về.
Minh họa sưu tầm
Tường và Minh cùng quê, người xóm trên, kẻ xóm dưới. Sinh ra và lớn lên đúng lúc đất nước đang sục sôi khí thế đánh đuổi giặc thù xâm lược. Mười lăm, mười sáu tuổi, họ đã hăng hái tham gia vào hoạt động du kích tại địa phương. Đội du kích của họ chỉ có mười lăm người nhưng đã góp phần không nhỏ cho cuộc nổi dậy chống Pháp của quê hương. Tường và Minh là hai người hăng hái nhất. Tuổi trẻ, tình yêu nước, lòng căm thù giặc sục sôi thúc giục họ xông pha.
Bữa đó, Minh đang ngồi câu cá ở đầm nước ven đê, chợt thấy một toán người đuổi theo một thiếu niên, tiếng la hét “đứng lại” lẫn cả với tiếng xì xồ của thằng quan Pháp ngày càng rõ. Vừa chạy tới đầm, thiếu niên vấp ngã, vật gì đó văng ra và chìm nghỉm xuống nước. Bọn lính ập tới lôi người bị ngã đứng dậy. “Trời ơi, thằng Tường!” Suýt nữa Minh đã hét lên như vậy. Tên quan Pháp chĩa súng vào đầu Tường xì xà xì xồ. Lý Cả chỉ trỏ về phía Minh nói gì đó với thằng Pháp. Hắn gật gật. Lý Cả sai bọn lính bắt Minh xuống đầm mò. Vừa rót trà mời bạn, ông Minh vừa nói:
- Cậu biết không? Cái lần bị Lý Cả bắt xuống đầm mò ấy, giữa mùa hè mà tớ lạnh đến tận gáy khi sờ thấy khẩu súng ngắn.
- Bữa đó cậu cũng gan thật, bọn chúng mà cho lính xuống mò lại thì tiêu rồi.
- Đúng là trong cái khó ló cái khôn cậu ạ. Sau vài giây hoảng, tớ định thần lại, vẫn giả vờ mò rồi tìm cách ấn cây súng ngập sâu xuống bùn, nếu bọn lính có xuống mò lại thì cũng không thể nào thấy được.
- Nhờ vậy mà tớ mới thoát chết, còn cậu thì bị một báng súng vào đầu, máu chảy đầy cả mặt.
- Ngày ấy, bọn mình gan thật chứ.
Ông Tường nhấp ngụm trà, trầm ngâm:
- Cậu còn nhớ ngày bọn mình nhập ngũ, cùng lên Tây Bắc không? Ngày ấy mới gian khổ làm sao. Thuốc men, đạn dược, lương thực, cái gì cũng thiếu. Thế mà chẳng ai than vãn, chỉ mong nhanh quét sạch lũ giặc để đất nước bình yên. Vậy mà giờ…
- Cậu lại buồn chuyện quan điểm sống của giới trẻ bây giờ mấy hôm nay lùm xùm trên mạng xã hội đó hả?
Ông Tường không trả lời bạn. Đôi mắt buồn buồn hướng ra sân. Lại thở dài:
- Chắc mình lỗi thời quá rồi cậu ạ. Ngay cả thằng con mình nó còn nói: Thời thế nó thế. Bố đừng có đem chuyện ngày xưa để tính toán với bây giờ. Ngày của bố, thời cuộc nó vậy, giờ xã hội khác rồi, mình phải thích ứng chứ… Mà mình đâu có kể công đâu cậu. Chỉ là muốn nhắc nhở chúng nó sống cho phải thôi.
Có chút gì chùng xuống trong tâm tư hai người. Họ không nói gì, nhưng dường như đang có cùng ý nghĩ. Hiện tại, quá khứ. Cùng trên một dòng chảy của thời gian nhưng sự thể hiện lại khác nhau. Hòa bình, thống nhất rồi phát triển, đổi thay. Mọi thứ đã khác đi quá nhiều. Ngay cả con người cũng khác. Nhiều khi ông Minh, ông Tường và nhiều người như hai ông cảm thấy mình như lạc vào một thế giới khác, lạ lẫm. Một thế giới mà người ta đang vội vã hòa vào dòng chảy của hiện đại mà vô tình quên mất mình, quên mất nền tảng gia đình, nguồn cội. Không ít người coi trọng tiền tài vật chất hơn tất cả. Làm gì cũng phải toan tính thiệt hơn chứ không vô tư như các ông ngày xưa “đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên” nữa.
Minh họa sưu tầm
Như để khỏi chìm vào những buồn phiền đang hiện hữu, ông Minh đứng dậy, với một gói nhỏ trên tủ, chầm chậm mở ra rồi đưa cho ông Tường.
- Cái này trả lại cho cậu. Ngày ấy tớ trở về, cha mẹ cậu cũng không còn nên tớ vẫn giữ nó đây.
Ông Tường đón lấy một bì bóng, bên trong là phong thư đã ố vàng, đôi tay run run lần giở ra. Thời gian đã làm nhòe đi hết cả. Nhưng ông vẫn nhớ bức thư buổi đó. Ông kể cho cha mẹ nghe những chiến thắng của ta. Ông đã cùng đồng đội khiến bọn giặc khiếp đảm thế nào. Ông chuyển sang đơn vị mới, gấp rút Nam tiến, chi viện cho tuyến Trường Sơn…
- Nhận được thư cậu, tớ chẳng còn muốn về nữa. Nhà bị bom, cha mẹ chết mất xác. Anh Cả cũng đã hy sinh ở chiến trường. Sau khi thống nhất, tớ ở lại quân khu 9, phục vụ luôn trong đó đến khi về hưu.
- Thế gia đình, vợ con cậu sao?
- Cũng một vợ hai con như cậu thôi. Vợ tớ là y tá cùng đơn vị. Hai đứa con làm kinh doanh. Chúng bận rộn làm ăn, đi suốt, chẳng mấy khi có ở nhà. Thành ra, về già còn có hai thân già lủi thủi…
Ông Tường thoáng buồn bỏ lửng câu chuyện ngó nhìn ra ngoài. Bỗng có tiếng ồn ào ngoài ngõ. Rồi mấy người lớn tuổi đi vào. Ông Tường ngờ ngợ nhìn mọi người rồi bất ngờ hét lên:
- Tất, Mẫn, Kiên. Có phải không?
- Trời ơi! Tường!
Mấy con người ào lại với nhau, ôm vai, bắt tay, khóc khóc, cười cười như con nít. Mọi người nhìn nhau ngạc nhiên rồi nhìn ông Minh. Ông Minh cũng rưng rưng nước mắt.
- Hôm liên lạc được với Tường, tôi đã định nói với các ông, nhưng muốn tạo bất ngờ nên giấu. Sáng nay sai thằng cháu đến mời các ông đến chơi. Đấy, thằng Tường đã về, thằng Tường trong đội du kích xã năm xưa đã về bằng xương bằng thịt hẳn hoi đấy.
- Còn…
- Còn thằng Hoan, Nhẫn, Kính, Đồng hi sinh trận Điện Biên năm ấy. Giờ nằm lại cả ở nghĩa trang liệt sĩ của xã. Thằng Minh nhỏ, Hiệp, Khanh thì đi tiếp tuyến Trường Sơn, rồi hy sinh, nằm lại đó còn chưa tìm về được. Rồi già cả, ốm đau, đi cả rồi. Mười lăm thằng, còn lại chừng này thôi. Chẳng mấy mà đến lượt mấy ông già bọn mình. Thôi, các cậu vào nhà đi. Bà nhà tớ và con dâu đi chợ cũng sắp về đấy. Hôm nay anh em ta phải ngồi lại với nhau thật say nhé.
- Này, chuyện trò cứ từ từ. Tớ muốn ra nghĩa trang trước đã. Thắp cho các cậu ấy nén nhang - ông Tường nói.
- Vậy anh em mình cùng đi luôn.
Ông Minh cùng những người đồng đội, đồng hương của mình cùng nhau đi đến nghĩa trang liệt sĩ của xã. Người lành lặn, khỏe mạnh chở người chân tay đã run rẩy, mắt đã mờ. Nghĩa trang cách đó không xa, chừng hai cây số, chẳng biết họ đã nói những gì với nhau, với những người nằm xuống mà phải đến tận trưa mới về.
***
*
Quanh bữa cơm trùng phùng, đầm ấm của những người bạn, người đồng đội năm nào, bao câu chuyện, kỷ niệm lại ùa về. Họ say sưa ôn lại những tháng ngày gian khổ của tuổi đôi mươi hăng hái cõng nắng, cõng mưa, cõng cả nhớ thương ra trận. Họ kể cho nhau nghe những nơi đã đi qua, những trận chiến đã tham gia, những đau đớn khi một phần thân thể phải bỏ lại chiến trường do bom đạn. Họ bùi ngùi nhắc lại những người đồng đội đã nằm xuống khi tuổi đời còn phơi phới xuân xanh.
