Loại củ từng ít được chú ý này đã lột xác trở thành một trong những đặc sản được giới ẩm thực săn đón, có giá bán lên tới 250.000 đồng/kg dưới dạng bột tinh chế.
Trong nhiều năm, củ nưa từng bị coi là một loại củ “vô danh”, thậm chí bị người dân loại bỏ do chứa độc tính trong nhựa, dễ gây ngứa khi chạm vào. Thế nhưng hiện nay, loại củ từng ít được chú ý này đã lột xác trở thành một trong những đặc sản được giới ẩm thực săn đón, có giá bán lên tới 250.000 đồng/kg dưới dạng bột tinh chế. Với hương vị đặc trưng, giá trị dinh dưỡng cao và tiềm năng kinh tế lớn, củ nưa đang dần khẳng định vị trí của mình trên bản đồ đặc sản Việt Nam và nhiều nước châu Á.
Củ nưa, hay còn gọi là khoai nưa, thuộc họ ráy (Araceae). Loại cây này có nguồn gốc từ vùng Đông Á, phổ biến tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á. Ở Việt Nam, củ nưa được trồng nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hà Giang. Nhựa củ nưa chứa độc tố có thể gây ngứa rát nếu tiếp xúc trực tiếp với da. Chính vì vậy, khi sơ chế, người dân thường phải đeo găng tay để tránh bị nhựa dính vào tay.
Tuy mang độc tính ở trạng thái tươi, nhưng sau khi được nấu chín, củ nưa lại trở thành thực phẩm an toàn và có hương vị hấp dẫn. Kết cấu mềm mịn của củ khiến món ăn từ nưa trở nên đặc biệt, dễ gây “nghiện”. Ngay cả khi ăn, một số người vẫn có thể cảm thấy hơi ngứa rát, song đây là đặc trưng tự nhiên của loại củ này.
Củ nưa không chỉ được chế biến thành món ăn dân dã, mà còn có nhiều tiềm năng sáng tạo trong ẩm thực hiện đại. Hiện nay, phổ biến nhất là việc nghiền củ nưa thành bột để làm nên những món ăn ít calo, phù hợp cho người muốn duy trì cân nặng hoặc theo đuổi chế độ ăn kiêng.
Một trong những sản phẩm nổi tiếng từ bột nưa là mì shirataki – món mì truyền thống Nhật Bản có lượng calo cực thấp. Ngoài ra, bột nưa còn được dùng để làm thạch với độ dai giòn hấp dẫn, hay chế biến thành bún, mì, trân châu. Một số đầu bếp còn sáng tạo kết hợp bột nưa với nước dừa, sữa hoặc chanh để tạo thành món đồ uống giải khát vừa ngon miệng vừa bổ dưỡng.
Không chỉ củ, chồi non và lá non của cây nưa – còn gọi là chột nưa – cũng là nguyên liệu nấu ăn quen thuộc tại nhiều vùng quê. Với vị thanh mát và ngọt dịu, chột nưa được chế biến thành các món canh hoặc luộc chấm mắm, trở thành một phần trong bữa cơm gia đình.
Đối với người nông dân, nưa là loại cây dễ trồng. Mùa xuân gieo hạt, chăm tưới nước đều đặn, đến mùa thu có thể thu hoạch. Nếu đất trồng màu mỡ, một củ nưa có thể phát triển đạt trọng lượng 2,5 – 3kg chỉ trong một năm. Chính ưu điểm này giúp nông dân có thể thu được sản lượng đáng kể mà không tốn nhiều công chăm sóc.
Tại một số vùng nông thôn Việt Nam, củ nưa từng đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung lương thực cho người dân, đặc biệt trong giai đoạn khan hiếm thực phẩm. Ngày nay, khi xu hướng ăn uống lành mạnh lên ngôi, giá trị của nưa đã được nhìn nhận lại. Ở nhiều nơi, củ nưa tươi có giá khoảng 40.000 đồng/kg, trong khi bột tinh chế từ củ nưa dao động từ 180.000 – 250.000 đồng/kg.
Không chỉ tại Việt Nam, ở Trung Quốc, củ nưa đã trở thành sản phẩm thương mại hóa mạnh mẽ. Từ vài năm trước, giá nưa tại đây đã đạt 16 NDT/kg (khoảng 55.600 đồng). Một số nông dân Trung Quốc có thể thu về hàng chục nghìn NDT chỉ từ việc trồng loại củ này. Sản phẩm từ nưa cũng được xuất khẩu, góp phần mở rộng thị trường quốc tế.
Bên cạnh giá trị ẩm thực, củ nưa còn được nghiên cứu và chứng minh có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Điểm nổi bật là hàm lượng glucomannan – một loại chất xơ hòa tan – dồi dào trong củ.
Thứ nhất, nưa giúp ổn định đường huyết. Vì không chứa đường và giàu chất xơ, củ nưa là lựa chọn an toàn cho người mắc bệnh tiểu đường, có thể thay thế tinh bột thông thường mà không gây tăng đột biến lượng đường huyết.
Thứ hai, nưa hỗ trợ quản lý cholesterol. Nghiên cứu y khoa đã chỉ ra rằng glucomannan có khả năng làm giảm cholesterol xấu và lipoprotein mật độ thấp, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.
Thứ ba, nưa tốt cho hệ tiêu hóa. Với 97% thành phần là nước và 3% chất xơ, loại củ này giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn, hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột, hạn chế viêm nhiễm và cải thiện sức khỏe tiêu hóa.
Ngoài ra, nưa còn có tác dụng cải thiện làn da. Một số nghiên cứu cho thấy glucomannan giúp hỗ trợ điều trị mụn trứng cá, mang lại làn da sáng khỏe và đều màu hơn. Bên cạnh đó, chất này còn thúc đẩy quá trình tái tạo mô, hỗ trợ chữa lành vết thương nhanh hơn.
Từ một loại củ ít được để ý, thậm chí bị coi là bỏ đi, nưa đã vươn lên trở thành đặc sản giá trị cao, được ưa chuộng tại cả thị trường trong nước lẫn quốc tế. Với hương vị đặc trưng, khả năng chế biến đa dạng, cùng những lợi ích sức khỏe vượt trội, củ nưa đang dần khẳng định tiềm năng trở thành sản phẩm nông nghiệp chiến lược. Việc phát triển trồng và chế biến nưa không chỉ mở ra hướng đi mới cho nông dân, mà còn góp phần đa dạng hóa thực phẩm sạch, lành mạnh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.
