Từ một loại quả quen thuộc trong vườn nhà của người dân miền Tây, sake đã trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua.
Sake (sa kê hay xa kê) có tên tiếng anh là breadfruit - quả bánh mì, do sau khi được nấu chín có bề mặt giống như ổ bánh mì nướng, trong khi mùi và vị thì lại giống như khoai tây. Loại quả này không chỉ mang hương vị đặc trưng mà còn sở hữu nhiều lợi ích đối với sức khỏe con người. Với giá thành hợp lý và sự đa dạng trong chế biến, sake ngày càng được nhiều gia đình, đặc biệt là cư dân thành thị, tìm mua để làm phong phú bữa cơm hằng ngày.
Nguồn gốc và đặc điểm của sake
Sake là một loài cây thân gỗ, thuộc họ dâu tằm, có nguồn gốc từ bán đảo Mã Lai và các đảo ở Thái Bình Dương. Loại cây này đã được trồng rộng rãi tại các quốc gia có khí hậu nhiệt đới, trong đó Việt Nam là nơi thích hợp để cây phát triển mạnh. Ở nước ta, sake được trồng nhiều tại các tỉnh phía Nam, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Mỗi cây sake có thể cho từ 150 – 200 quả trong một vụ. Hình dáng bên ngoài của sake khá giống với quả mít, nhưng bên trong lại không có hạt. Thịt quả dày, màu trắng, khi nấu chín bở và bùi, mang hương vị vừa béo vừa ngọt nhẹ. Điểm thú vị là bề mặt sake sau khi chế biến có phần giống ổ bánh mì nướng, trong khi hương vị lại gợi liên tưởng đến khoai tây.
Mỗi quả sake trung bình nặng từ 0,5 – 1,5kg. Với giá bán lẻ dao động khoảng 50.000 – 70.000 đồng/kg trong chính vụ từ tháng 7 đến tháng 10, người tiêu dùng chỉ cần bỏ ra dưới 100.000 đồng là đã có một quả đủ lớn để chế biến thành nhiều món ăn khác nhau.
Trước đây, ở miền Tây, sake không phải là loại quả phổ biến trên thị trường bởi gần như gia đình nào cũng có sẵn một đến hai cây trong vườn, vừa lấy bóng mát vừa lấy quả. Thậm chí, có nhà vì quá ngán mà để quả chín rụng xuống đất. Tuy nhiên, vài năm gần đây, khi người tiêu dùng thành thị bắt đầu chú ý và tìm mua sake, loại quả này nhanh chóng trở thành mặt hàng được săn lùng. Nhiều tiểu thương đã về tận miệt vườn để thu gom đưa lên thành phố bán.
Điểm cộng của sake chính là được trồng tự nhiên, ít sử dụng hóa chất, nên mang lại sự yên tâm cho người tiêu dùng. Nhờ hương vị thơm ngon, bùi béo và dễ chế biến, sake dần trở thành nguyên liệu quen thuộc trong căn bếp của nhiều gia đình, không chỉ tại miền Nam mà cả ở các tỉnh phía Bắc.
Cách chọn và bảo quản sake
Người tiêu dùng có thể dễ dàng chọn được quả sake ngon nếu chú ý một vài đặc điểm cơ bản. Những quả già thường cứng, gai nở hết, màu xanh ngả vàng và có trọng lượng từ 700 gram trở lên. Khi bổ ra, thịt quả sẽ có màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, không có nhiều nhựa, ăn bở và ngọt bùi. Ngược lại, các quả nhỏ thường là quả non, nhiều nhựa, khi chế biến sẽ bị sượng, kém ngon.
Sau khi mua về, người nội trợ chỉ cần gọt bỏ vỏ, rửa sạch rồi thái thành miếng. Để tiện lợi, có thể chia nhỏ và bảo quản trong ngăn đá tủ lạnh, thời gian lưu trữ có thể kéo dài tới 6 – 7 tháng mà vẫn giữ được chất lượng.
Những món ăn đặc sắc từ sake
Không chỉ đơn thuần là một loại quả, sake còn tạo nên sự phong phú cho ẩm thực gia đình nhờ có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn:
Sake chiên giòn: Miếng sake thái vừa ăn, được tẩm bột rồi chiên vàng ươm, giòn rụm bên ngoài nhưng vẫn giữ độ bùi bên trong, là món ăn vặt khoái khẩu của nhiều người.
Gỏi sake tôm thịt: Sự kết hợp giữa vị béo bùi của sake và độ ngọt thanh của tôm tươi, hòa quyện trong nước mắm chua ngọt, tạo nên món gỏi hấp dẫn.
Chả giò sake: Biến tấu từ món chả giò truyền thống, nhân bao gồm sake băm nhuyễn cùng thịt, tôm, nấm mèo, bún tàu. Khi chiên lên, cuốn chả giòn tan và mang hương vị đặc biệt.
Sake kho tiêu xanh: Món ăn đậm đà hương vị miền Tây, với những miếng sake bùi ngọt thấm vị cay nồng và hương thơm của tiêu xanh.
Các món chè và canh sake: Ngoài các món mặn, sake cũng được sử dụng trong nấu chè hoặc hầm cùng xương để tạo nên món canh ngọt thanh, bổ dưỡng.
Giá trị dinh dưỡng và lợi ích cho sức khỏe
Không chỉ ngon miệng, sake còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, khiến loại quả này ngày càng được đánh giá cao.
Nguồn năng lượng dồi dào: Hàm lượng carbohydrate cao trong sake giúp cung cấp năng lượng cho các hoạt động thể chất, rất phù hợp cho vận động viên hoặc người tập luyện thường xuyên.
Tốt cho tim mạch: Nhờ chứa kali và chất xơ, sake góp phần điều hòa huyết áp, giảm cholesterol xấu và ngăn ngừa các bệnh tim mạch.
Hỗ trợ tiêu hóa: Chất xơ dồi dào giúp cải thiện chức năng đường ruột, giảm táo bón và hỗ trợ hấp thụ dinh dưỡng.
Tăng cường miễn dịch: Hàm lượng vitamin C cao giúp cơ thể chống lại vi khuẩn, virus, đồng thời kích thích sản xuất collagen.
Ngăn ngừa ung thư: Các chất chống oxy hóa trong sake góp phần bảo vệ tế bào, giảm nguy cơ tổn thương DNA.
Tốt cho xương khớp: Canxi và phốt pho trong sake giúp duy trì sự chắc khỏe của hệ xương, phòng ngừa loãng xương.
Làm đẹp da và tóc: Nhờ các chất chống oxy hóa và vitamin C, sake giúp duy trì làn da tươi trẻ, săn chắc, đồng thời nuôi dưỡng tóc khỏe mạnh.
Hỗ trợ kiểm soát đường huyết: Chất xơ trong sake giúp ổn định lượng đường máu, có lợi cho người mắc bệnh tiểu đường.
Hỗ trợ giảm cân: Với hàm lượng calo thấp và giàu chất xơ, sake mang lại cảm giác no lâu, giảm thèm ăn.
Từ một loại quả quen thuộc trong vườn nhà của người dân miền Tây, sake đã trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua. Không chỉ bởi hương vị bùi béo, dễ chế biến mà còn nhờ những giá trị dinh dưỡng vượt trội. Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến sức khỏe và an toàn thực phẩm, sake nổi lên như một lựa chọn lý tưởng. Chính vụ từ tháng 7 đến tháng 10 là thời điểm lý tưởng để thưởng thức loại quả này, mang đến sự mới lạ và bổ dưỡng trong mỗi bữa ăn gia đình.
