Gia đình có con cái xuất sắc thường làm tốt 5 điều này

Dựa trên việc quan sát và phân tích hơn 320.000 trường hợp gia đình, chuyên gia giáo dục Trương Phổ Triệu cho rằng cội nguồn của mọi thành tích ở những đứa trẻ phát triển tốt thường bắt đầu từ nền tảng cảm xúc ổn định của bố mẹ. Khi cảm xúc của người lớn đủ vững vàng, đứa trẻ có một môi trường an toàn để trưởng thành, thử sai và hoàn thiện bản thân.

Theo Trương Phổ Triệu, phần lớn phụ huynh đang mắc kẹt trong việc tìm kiếm phương pháp – nên nói gì, phạt ra sao, dạy thế nào – nhưng lại vô tình bỏ quên việc nuôi dưỡng năng lượng cảm xúc của chính mình. Trẻ em phát triển tốt lớn lên trong một môi trường cảm xúc ổn định, nơi người lớn đủ bình tĩnh, nhất quán và tích cực để làm chỗ dựa.

Những gia đình tưởng như rất khác nhau nhưng lại có những đứa trẻ phát triển vượt trội, theo quan sát của ông, thường có chung năm yếu tố cốt lõi liên quan đến nguồn gốc cảm xúc, đây là nền móng âm thầm nhưng bền bỉ cho sự trưởng thành của trẻ.

Sự ổn định về mặt cảm xúc của bố mẹ là "tuyến phòng thủ" đầu tiên của gia đình

Điều này không có nghĩa là bố mẹ phải kìm nén cảm xúc hay không bao giờ được tức giận, mà là cảm xúc trong gia đình có giới hạn rõ ràng và khả năng được hàn gắn sau xung đột.

Khi người lớn mang theo sự mệt mỏi, thất vọng từ công việc và cuộc sống bên ngoài về nhà, rất dễ trút căng thẳng đó lên con cái. Những lỗi nhỏ cũng có thể trở thành “mồi lửa” cho cơn giận. Lâu dần, gia đình biến thành không gian căng thẳng, trẻ hoặc phải dè chừng từng hành động, hoặc phản ứng lại bằng sự cáu kỉnh và bùng nổ cảm xúc tương tự.

Theo Trương Phổ Triệu, nguồn cảm giác an toàn quan trọng nhất của trẻ đến từ sự ổn định cảm xúc của bố mẹ. Ông nhấn mạnh: “Sự ổn định cảm xúc của bố mẹ giống như việc cài đặt một ‘chương trình chống lo âu’ trong não bộ của trẻ.” Khi người lớn đủ bình tĩnh và nhất quán, trẻ học được cách điều tiết cảm xúc của chính mình.

Từ góc nhìn đó, ông đề xuất giải pháp trọng tâm mang tên “kỹ thuật dập tắt cơn giận trong 5 giây” rèn luyện khả năng tự điều chỉnh ngay tại thời điểm cảm xúc bùng phát. Mục tiêu không phải đè nén cơn giận, mà là ngăn áp lực bên ngoài tràn sang mối quan hệ với con, qua đó giúp gia đình hình thành vùng an toàn tâm lý, nền tảng để trẻ phát triển lành mạnh.

Mối quan hệ hòa thuận giữa vợ chồng là nguồn năng lượng cốt lõi của gia đình

Trong một gia đình, vợ chồng chính là những người định hình bầu không khí cảm xúc chung. Cách họ tương tác với nhau mỗi ngày âm thầm tạo nên nền nhiệt tâm lý mà đứa trẻ lớn lên trong đó.

Khi mối quan hệ giữa bố mẹ tồn tại những xung đột ngầm hoặc những cuộc cãi vã kéo dài, trẻ rất dễ bị cuốn vào vùng căng thẳng ấy. Có trẻ trở thành “người gánh đỡ”, vô thức chịu trách nhiệm cho cảm xúc của người lớn, trẻ khác lại ở vào thế “kẹt giữa”, học cách nhún nhường, im lặng hoặc né tránh xung đột để giữ hòa khí.

Theo Trương Phổ Triệu, phần lớn những vấn đề lớn ở trẻ không tự nhiên có, mà phản chiếu trực tiếp mối quan hệ của bố mẹ. Ông cho rằng, “hòa thuận” trong hôn nhân không đồng nghĩa với việc không bao giờ tranh cãi, mà là biết giải quyết bất đồng bình tĩnh, không kéo con vào vai trò trung gian, người nghe hay công cụ mặc cả cảm xúc.

Điều này đòi hỏi bố mẹ có khả năng tách xung đột vợ chồng khỏi mối quan hệ với con, giữ ranh giới rõ ràng giữa hai vai trò. Theo ông, “kỹ thuật dập lửa 5 giây” chính là cách rèn luyện sự tách biệt cảm xúc ấy, giúp người lớn xử lý mâu thuẫn mà không để những va chạm hôn nhân xâm lấn vào không gian an toàn, trong trẻo của trẻ.

Hãy chấp nhận tính chân thực của trẻ, không phải sự hoàn hảo

Hãy cho phép trẻ được buồn, khóc, sai và sống đúng với nhịp phát triển tự nhiên của mình, thay vì phải liên tục gồng lên để trở nên “đúng chuẩn”.

Trong nhiều gia đình, khi con rơi nước mắt, phản ứng quen thuộc của bó mẹ là: “Đừng khóc nữa.” Khi kết quả học tập đi xuống, sự thất vọng hiện rõ trên gương mặt người lớn. Dù không nói thành lời, đứa trẻ dần tiếp nhận một thông điệp ngầm: chỉ khi nào con ngoan ngoãn, giỏi giang và không gây rắc rối, con mới xứng đáng được yêu thương.

Theo Trương Phổ Triệu, khả năng chấp nhận con cái bắt đầu từ năng lực cảm xúc của chính bố mẹ. Khi người lớn không bị cuốn theo lo âu, kỳ vọng hay nỗi sợ thất bại của bản thân, mới có đủ không gian tâm lý để đón nhận những cảm xúc tiêu cực và sai sót của trẻ.

Hãy đặt ra mục tiêu giao tiếp rõ ràng, tăng sự kết nối 

Giao tiếp trong gia đình là con đường dẫn đến sự thấu hiểu và kết nối.

Khi căng thẳng dâng cao, lý lẽ dễ trượt thành những bài giảng kéo dài, góp ý biến thành công kích cá nhân. Trước những cuộc đối thoại như vậy, trẻ hoặc phản ứng bằng sự chống đối, hoặc chọn cách im lặng để tự bảo vệ mình. Dù theo cách nào, sợi dây kết nối giữa bố mẹ và con cũng dần bị bào mòn.

Theo Trương Phổ Triệu, giao tiếp hiệu quả luôn bắt đầu từ việc người lớn nhận diện và điều chỉnh cảm xúc của chính mình. Chỉ một khoảng dừng năm giây trước khi cất lời cũng đủ để ngăn những câu nói gây tổn thương tuôn ra trong lúc nóng giận. Khoảng dừng ấy giúp bố mẹ chuyển từ việc “xả cảm xúc” sang đối thoại có chủ đích, từ phản ứng bản năng sang lựa chọn có ý thức.

Chính sự thay đổi nhỏ này giúp bố mẹ từ người bị cảm xúc dẫn dắt thành người làm chủ cuộc trò chuyện, tạo điều kiện để con cảm thấy được lắng nghe thay vì bị phán xét.

Sự phát triển không ngừng của bố mẹ là phong thủy tốt nhất cho gia đình

Khi người lớn tiếp tục học hỏi, điều chỉnh bản thân và trưởng thành về mặt cảm xúc, ngôi nhà tự nhiên trở thành một không gian sống động, có dòng chảy tích cực. Trẻ em thường học từ việc chứng kiến bố mẹ thay đổi, biết nhận lỗi, sửa mình và hoàn thiện.

Ngược lại, khi bố mẹ dừng lại trong tư duy cũ, bảo vệ cái tôi và xem mình là “đúng tuyệt đối”, bầu không khí gia đình dễ trở nên ngột ngạt. Mọi vấn đề của con khi đó được nhìn bằng phán xét thay vì thấu hiểu.

Nhưng khi người lớn cho phép mình lớn lên cùng con, học cách quản lý cảm xúc, mở rộng góc nhìn, cập nhật tri thức.

Một gia đình có bố mẹ đang phát triển là gia đình có năng lượng chuyển động. Sự bình tĩnh, linh hoạt và hiểu mình hơn của người lớn dần lan tỏa sang con trẻ.