Từng là loại hạt rừng bình thường, rụng đầy gốc cũng chẳng mấy ai để ý, hạt đác giờ đây lại trở thành đặc sản hút khách bậc nhất. Nhờ độ giòn dai, thanh mát và dễ chế biến hàng chục món giải nhiệt, loại hạt này đã chiếm trọn trái tim của thực khách khó tính.
Hạt đác là phần nhân nằm trong quả đác - một loại cây họ cau, giống cây này mọc nhiều ở các tỉnh miền Trung, đặc biệt là Khánh Hòa và một số vùng ven biển Nam Trung Bộ. Trước đây, quả đác mọc tự nhiên rất nhiều nhưng người dân ít quan tâm vì khó khai thác và không biết cách sử dụng. Tuy nhiên, khi nhiều người thấy hạt đác chế biến thành nhiều món ăn giải nhiệt thì loại hạt này trở thành đặc sản, được người dân sống ở thành phố lớn tìm mua để thưởng thức.
Quả đác tròn, vỏ dày, khi còn xanh chứa nước, khi già mới đặc ruột và hình thành hạt trắng đục bên trong. Mỗi quả đác bao gồm khoảng 3-4 hạt, được bao phủ bên ngoài bởi một lớp lông tơ có thể gây ngứa nếu tiếp xúc.
Do đó, sau khi thu hoạch, người dân thường xử lý bằng cách đốt sạch lông trước khi chế biến hạt. Thời điểm thu hoạch đác thường diễn ra từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm. Đây là khoảng thời gian mà hạt đác mang hương vị dẻo, bùi và thơm ngon nhất. Nếu thu hoạch sau thời gian này, hạt có thể đã già và trở nên cứng hơn.
Do công đoạn lấy hạt đác vất vả và tốn thời gian nên loại hạt này trước kia rụng đầy vườn chẳng ai thèm ngó ngàng hoặc chỉ được dùng làm thức ăn cho gia súc.
Do công đoạn lấy hạt đác khá kỳ công nên mức giá thành của loại hạt này lên đến 130.000 đồng/kg. Thế nhưng, với những công dụng về sức khỏe và hương vị thanh mát, thơm ngon nên hạt đác vẫn được ưa chuộng.
Theo ghi nhận tại các chợ đầu mối và cửa hàng bán đặc sản, hạt đác tươi loại 1 hiện có giá 120.000-130.000 đồng/kg, loại đã rim trái cây có giá cao hơn, từ 160.000-200.000 đồng/kg, tùy vị và thời điểm.
Đặc biệt, vào mùa du lịch từ tháng 4 đến tháng 7, lượng hạt đác tiêu thụ tăng mạnh. Nhiều cửa hàng online ghi nhận “cháy đơn” nhất là các hương vị phổ biến như đác rim dứa, đác rim dâu tằm, đác rim chanh dây…
Sở dĩ, loại trái được ví là "lộc trời" này có giá khá đắt đỏ vì thường chỉ có trong tự nhiên chứ hiếm ai trồng. Nguyên nhân là bởi cây đác có thời gian sinh trưởng rất lâu, trung bình phải tốn khoảng 10 năm thì cây mới trưởng thành và cho quả. Chưa kể, mỗi vụ quả lại cách nhau tới 2-3 năm, bà con phải chờ từng ấy thời gian mới có thể thu hoạch tiếp.
Từ hạt đác tươi, hạt đác rim dứa, rim dâu, đến đác rim sữa, rim hoa quả… loại hạt tưởng chừng vô giá trị này đã lột xác thành đặc sản được yêu thích nhờ độ giòn dai đặc trưng, vị thanh nhẹ và khả năng kết hợp với nhiều loại trái cây nhiệt đới.
Lý do hạt đác được ưa chuộng đến vậy bắt nguồn từ chính hương vị và tính ứng dụng đặc biệt của nó. Khác với hạt thốt nốt mềm và nhiều nước, hạt đác có độ giòn dai rất riêng: cắn vào có độ đàn hồi nhẹ nhưng vẫn mềm vừa phải, càng ăn càng “vui miệng”.
Khi được rim cùng trái cây, hạt đác giữ được độ giòn đặc trưng nhưng lại thấm vị rất nhanh, tạo nên cảm giác vừa lạ vừa dễ nghiện. Không chỉ ngon miệng, hạt đác còn là nguyên liệu linh hoạt của mùa hè, có thể kết hợp trong vô số món giải nhiệt như chè, sữa chua, trà trái cây hay đá bào.
Bên cạnh đó, hạt đác còn được yêu thích nhờ giá trị dinh dưỡng dồi dào. Trong hạt đác chứa nhiều khoáng chất như canxi, kali, kẽm cùng chất xơ tốt cho hệ tiêu hóa. Hàm lượng calo thấp khiến hạt đác trở thành lựa chọn phù hợp cho người muốn giữ dáng hoặc chế độ ăn lành mạnh.
Chỉ cần một hũ đác rim đơn giản đã có thể biến tấu thành nhiều món ăn khác nhau nên đặc biệt được các chị em nội trợ yêu thích.
Khi mua hạt đác, người tiêu dùng nên đặc biệt chú ý đến màu sắc và độ tươi của hạt để tránh mua phải hàng kém chất lượng. Hạt đác ngon thường có màu trắng đục tự nhiên, bề mặt hơi trong và không quá đồng đều về kích thước. Ngược lại, những hạt trắng tinh, bóng bất thường hoặc đồng loạt một kích cỡ rất có thể đã bị tẩy trắng hoặc pha hạt công nghiệp.
Sau khi mua về, để đảm bảo an toàn và giữ được hương vị tươi ngon, người dùng nên rửa sạch hạt để loại bỏ lớp nhớt, để ráo và bảo quản trong hộp kín đặt ở ngăn mát tủ lạnh. Cách này giúp hạt đác giữ được chất lượng trong khoảng 7-10 ngày. Với những gia đình không có tủ lạnh, có thể ngâm hạt trong nước lọc hoặc nước muối loãng và thay nước hằng ngày. Tuy nhiên, thời gian bảo quản chỉ khoảng một tuần.
Ngoài ra, việc rim hạt đác với đường hoặc trái cây không chỉ giúp kéo dài thời gian sử dụng mà còn tăng thêm hương vị. Dù sử dụng cách nào, cần tuyệt đối tránh dùng hạt đác đã đổi màu, có mùi lạ hoặc bị nhớt để đảm bảo sức khỏe.
