Phong tục "xông đất đầu năm" (còn gọi là xông nhà), và “xuất hành đầu năm” được xem là nét văn hóa truyền thống lâu đời của người Việt, gắn liền với quan niệm dân gian về "mở đầu may mắn" cho cả năm mới.
Cách mời gọi vận may
Nói về quá trình, tục xông đất đầu năm được manh nha hình thành từ đặc điểm văn hóa của nền văn minh nông nghiệp lúa nước cổ xưa, khi người Việt có niềm tin rằng những sự kiện xảy ra vào đầu năm sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ năm. Do đó, việc chọn người đầu tiên bước vào nhà đầu năm được xem như một cách mời gọi vận may. Sau này, trong thời kỳ Bắc thuộc, các tư tưởng về âm dương, ngũ hành của Nho giáo và Đạo Lão dần ảnh hưởng sâu sắc tới hệ tư tưởng của người Việt. Quan niệm "đầu xuôi, đuôi lọt" càng được nhấn mạnh. Người Việt tin rằng người hợp tuổi, hợp mệnh, mang tính cách vui vẻ, may mắn sẽ mang lại năng lượng tích cực cho gia đình cả năm.
Niềm tin và quan niệm ấy được biểu đạt qua nhiều câu mang tính triết lý và văn hóa, thường xuất hiện trong các sách Nho giáo và Đạo giáo như: "Vạn sự khởi đầu nan, cát tường tại sơ kiến" (萬事起頭難,吉祥在初見), nghĩa là mọi việc đều khó lúc bắt đầu, nhưng cát tường (may mắn) sẽ đến ngay từ lần đầu tiên; "Khởi đầu như ý, mãn niên đại cát" (起頭如意，滿年大吉), nghĩa là bắt đầu như ý, cả năm thuận lợi, phát tài phát lộc; "Đầu niên cát khánh, vạn sự hanh thông" (頭年吉慶，萬事亨通), nghĩa là đầu năm may mắn, an vui thì mọi sự đều thuận lợi.
Dù đã manh nha hình thành từ sớm, nhưng phải đến thời nhà Lý - Trần (thế kỉ XI-XIV), tục xông đất đầu năm mới trở nên phổ biến hơn, nhờ sự hòa quyện giữa tín ngưỡng dân gian và các hệ tư tưởng lớn như Phật giáo, Đạo giáo.
Các nghi lễ Tết Nguyên đán thời Lý - Trần cũng ghi nhận sự chú trọng đến nghi thức mở đầu năm mới, trong đó tục xông đất được lồng ghép với ý niệm về "khai xuân cát tường". Cụ thể, triều đình giai đoạn này tổ chức các nghi lễ đón xuân quy mô lớn, mang ý nghĩa cầu quốc thái dân an. Theo các ghi chép trong "Đại Việt sử ký toàn thư", "Lĩnh Nam chích quái", những phần miêu tả về lễ hội, nghi lễ cung đình đầu năm thời Lý - Trần cũng nhấn mạnh việc chọn ngày giờ tốt lành để khai xuân. Người ta tin rằng vận khí của triều đình trong năm mới có thể được quyết định bởi sự khởi đầu thuận lợi, bao gồm các nghi lễ chọn ngày, giờ và người đầu tiên tham gia vào các hoạt động quan trọng.
Nhà nghiên cứu cổ học phương Đông Nguyễn Đức Hoàng
Tuy đã trở nên phổ biến, nhưng ngay cả từ thời Lý - Trần, việc chọn người xông đất đầu năm vẫn chưa phải là phong tục được thực hiện rộng rãi và bài bản như hiện nay. Dẫu vậy, có một điểm chung, đó là khi chọn người xông đất, yếu tố tử vi, mệnh, tuổi tác, vị trí xã hội... ở thời nào cũng luôn được xem xét (thời xã hội phong kiến, "địa vị xã hội" là một yếu tố quan trọng để chọn lựa, do xã hội vẫn có sự phân chia giai cấp, tầng bậc; thời hiện đại yếu tố này không còn đặt nặng, mà chỉ mang tính chất tham khảo).
Ngày nay, chọn người xông đất theo tử vi là một phương pháp khá phổ biến, để lựa người có "vía" tốt, mang lại may mắn, tài lộc cho gia chủ trong năm mới. Đây thực chất là cách áp dụng hợp lý dựa trên yếu tố khoa học mà mọi người có thể lựa chọn để tham khảo.
Cách chọn tuổi xông đất năm Ất Tỵ
Cách chọn tuổi xông đất năm 2025 (Ất Tỵ) như sau: Khi chọn người xông đất, cần cân nhắc hai yếu tố quan trọng là hòa hợp với tuổi của gia chủ và tránh xung khắc với Thái Tuế năm đó. Dưới đây là các nguyên tắc cụ thể:
1. Hòa hợp với tuổi gia chủ
Tam hợp: Chọn người thuộc các con giáp nằm trong tam hợp với tuổi gia chủ (nhóm ba con giáp hỗ trợ lẫn nhau).
Lục hợp: Chọn người thuộc con giáp có quan hệ lục hợp với tuổi gia chủ (hợp tác bền chặt, bổ trợ lẫn nhau).
Tránh các tuổi có quan hệ hình, xung, khắc, hại, tuyệt với tuổi gia chủ.
2. Quan hệ với Thái Tuế năm 2025 (Ất Tỵ)
Tam hợp với Thái Tuế (Tỵ): Gồm các tuổi Dậu, Sửu.
Lục hợp với Thái Tuế (Tỵ): Tuổi Thân.
3. Tránh các tuổi phạm Thái Tuế năm 2025
Trùng Thái Tuế: Tuổi Tỵ.
Xung Thái Tuế: Tuổi Hợi.
Hình Thái Tuế: Tuổi Dần.
Hại Thái Tuế: Tuổi Dần.
Phá Thái Tuế: Tuổi Thân.
4. Quan hệ Thiên can
Thiên can của người xông đất nên mang lại tài, quan, ấn, phúc cho gia chủ. Ví dụ: Nếu gia chủ có can Quý, nên chọn người có can Tân (sinh tài) hoặc can Nhâm (tăng quan lộc).
Ngoài yếu tố tuổi và can chi, người được chọn cần có tính cách vui vẻ, lạc quan, gia đình hạnh phúc, công việc thuận lợi. Hạn chế chọn người đang gặp vận hạn, xui rủi. Việc chọn người xông đất phù hợp không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn góp phần tạo tâm lý tích cực, mở đầu năm mới hanh thông. Tuy nhiên, không nên thuê/ mượn người xông đất chỉ vì hợp tuổi mà không rō tính cách, nǎng lực, vì điều này có thể mang lại nhūng tác động tiêu cực.
Một số ví dụ cụ thể: Gia chủ sinh năm 1984 (can chi Giáp Tý), nên chọn người xông đất sinh năm 1985, 1997, 2000, 1949, 2009, 1952, 2012, 1961, 1964. Gia chủ sinh năm 1985 (can chi Ất Sửu) nên chọn người xông đất sinh năm 1985, 1993, 2005, 1961, 1973, 1981. Gia chủ sinh năm 1989 (can chi Kỷ Tỵ) sẽ gặp thuận lợi nếu những người xông đất sinh năm 1985, 1993, 1997, 2005, 1949, 2009, 1957, 2017, 1969, 1973.
Bảng tra cứu giờ tốt cho việc đi lễ, xuất hành, mở hàng vào các ngày đầu năm Ất Tỵ
Cách chọn ngày giờ, hướng xuất hành và tránh tuổi xung
Ngoài xông đất, xuất hành, đi lễ và mở hàng đầu năm là những phong tục truyển thống được nhiều người xem trọng trong dịp Tết Nguyên đán. Đây là dịp để cầu mong may mắn, tài lộc, hỷ sự và khởi đầu một năm mới thuận lợi, suôn sẻ. Để đạt được kết quả tốt đẹp, việc chọn ngày giờ, hướng xuất hành, và tránh tuổi xung cần được chú trọng.
Năm nay, ngày Mùng 1 Tết Ất Tỵ rơi vào 29/01/2025 dương lịch. Bát tự: Giờ đầu Nhâm Tý, ngày Mậu Tuất, tháng Mậu Dần, năm Ất Tỵ. Cát nhật: Ngày Tư Mệnh hoàng đạo, sao Sâm, Trực Thu chiếu. Khi xuất hành, nên lựa chọn các khung giờ tốt sau: Giờ Dần (3h-5h); giờ Thìn (7h-9h); giờ Tỵ (9h-11h); giờ Thân (15h-17h); giờ Dậu (17h-19h); giờ Hợi (21h-23h).
Các hướng tốt khi xuất hành gồm: Hướng Hỷ Thần - Đông Nam, để cầu may mắn, hỷ sự; hướng Tài Thần - chính Bắc, để cầu tài lộc, kinh doanh thuận lợi. Lưu ý, những người có tuổi xung với ngày Nhâm Thìn, Bính Thìn nên hạn chế xuất hành hoặc thực hiện các việc quan trọng ngày mùng Một. Ngoài ra, ngày mùng 3, mùng 10 Tết năm nay là ngày tốt có thể lựa chọn để xuất hành, khai trương cửa hàng, công sở.
Xuân mới, chúc cho tất cả mọi người “Đầu năm cát khánh, vạn sự hanh thông”. Tuy nhiên vẫn cần phải nhớ rằng, để tục xông đất, xuất hành đúng nghĩa là phong tục tốt đẹp và giàu ý nghĩa, chúng ta cần thực hành đúng cách, tránh các hiện tượng thương mại hóa, mê tín hoặc áp lực không đáng có. Bởi tinh thần của phong tục này nằm ở sự lạc quan, niềm tin vào sự khởi đầu may mắn và gắn kết cộng đồng, gia đình.
