Phú Thọ nổi tiếng với vô vàn món ngon có công thức chế biến riêng, tạo hương vị đặc trưng không hòa lẫn. Ngoài thịt chua, cọ ỏm, cá nướng, xôi ngũ sắc,... Phú Thọ còn chinh phục thực khách với nhiều đặc sản nghe tên lạ tai, nhìn thì lạ mắt và độc đáo trong cách chế biến.
Cá thính Lập Thạch
Cá thính (hay còn gọi là cá ủ thính, cá muối chua) là một trong những món ăn nổi tiếng của tỉnh Phú Thọ (khu vực Lập Thạch, Vĩnh Phúc cũ), được chế biến từ hai nguyên liệu quen thuộc là cá sống và thính gạo.
Cá thính Lập Thạch
Ban đầu, người dân đem cá ủ thính để kéo dài thời gian bảo quản và sử dụng. Lâu dần, món ăn có phương pháp chế biến độc lạ này trở thành đặc sản mang thương hiệu riêng của vùng chiêm trũng, hút khách thập phương tìm mua.
Thông thường, món cá thính tốn khoảng 3-4 tháng mới hoàn thiện và đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, tùy điều kiện thời tiết, thời gian ủ có thể lâu hơn, nên dù thèm đến mấy cũng phải chờ.
Thịt cá ủ thính không bị khô như cá mắm, không nhão như cá rán hay cá tươi. Thịt cá khi gỡ ra sẽ thấy màu hồng đậm, có vị chua, mặn hài hòa dễ ăn. Cá thính có thể thưởng thức ngay hoặc đem chế biến thành nhiều món ăn nhưng ngon và phổ biến nhất là cá nướng. Từng miếng cá được kẹp vào thanh tre tươi, nướng trên bếp than củi cho đến khi dậy mùi thơm, ăn cùng cơm nóng rất ngon.
Bò tái kiến đốt
Bò tái kiến đốt là đặc sản nức tiếng của vùng đất Tam Đảo. Sở dĩ có tên gọi lạ tai như vậy là bởi cách chế biến độc đáo, thịt bò được làm tái bằng cách cho kiến đốt. Người dân thường chọn kiến rừng và chỉ sử dụng các tổ kiến ở trên cây, vừa đảm bảo an toàn vệ sinh, vừa giúp món ăn có hương vị đặc trưng, hấp dẫn.
Bò tái kiến đốt
Sau khi kiến đốt xong, người ta sẽ mang miếng thịt bò rửa qua lớp nước muối loãng, để ráo rồi đem nướng trên bếp than hồng. Cũng vì quá trình chế biến bằng cách để thịt cho kiến đốt mà món ăn này khiến nhiều thực khách "nhìn thôi đã sợ", dè chừng không dám ăn.
Bò tái kiến đốt được coi là đạt chuẩn khi thịt chín tái vừa tới, bên ngoài hơi xém cạnh, còn bên trong ngả hồng, ăn mọng và mềm. Món này sử dụng loại nước chấm đặc trưng được làm từ ngô và đậu tương, pha thêm chút đường và gừng thái sợi.
Rau sắn muối chua
Đây là món đặc sản độc đáo ở Phú Thọ, được làm từ nguyên liệu chính là lá của cây sắn. Tuy nhiên, bà con chỉ dùng lá của các giống sắn ta, bản địa (như nếp, xanh Vĩnh Phú, gòn, ba trăng, lá tre…) để muối chua, tuyệt đối không dùng sắn cao sản vì có thể gây ngộ độc.
Rau sắn muối chua
Theo kinh nghiệm của người địa phương, để làm rau sắn muối chua ngon cần chọn ngọn non có 2-3 lá bánh tẻ to mập, còn nguyên lớp phấn mịn phía đầu chồi. Rau sắn muối chua giữ nguyên vị ngon, một chút ngai ngái xen lẫn chút nồng nồng và vị chua thanh, đậm đà, kết hợp cùng thịt hay cá đều trở thành món ngon “tốn cơm”.
Rau sắn vừa thu hái xong nên sơ chế ngay để giữ được độ giòn, tươi, đảm bảo hương vị sau khi muối đạt chất lượng nhất. Rau sắn muối chua có thể chế biến thành nhiều món, ví dụ như kho lạc, kho cá, nấu canh sườn hoặc chân giò… Trong đó, món ngon và được ưa chuộng hơn cả là canh cá nấu rau sắn muối chua.
Bánh sắn
Bánh sắn loại bánh dân dã, quen thuộc và không thể thiếu trong sinh hoạt hàng ngày của người dân Phú Thọ. Để làm ra những chiếc bánh ngon, trước tiên phải chọn được nguyên liệu tốt đó là loại sắn nếp củ trắng, thân mập có nhiều bột, vị ngọt thơm, khi luộc sắn bở tung trắng xốp.
Bánh sắn
Cách làm loại bánh này khá đơn giản: sắn bóc vỏ, rửa sạch, lọc bỏ xơ dùng bàn mài sắn thành bột đánh nhuyễn. Vắt lấy bã còn nước để lắng gạn lấy tinh bột rồi nhào bã cùng tinh bột cho mịn nhuyễn, nắn thành từng chiếc bánh nhỏ xinh. Nhân bánh gồm: thịt mỡ, hành tươi, đỗ xanh bỏ vỏ nấu chín. Phi hành mỡ thơm cùng đỗ xanh, thịt mỡ nêm gia vị cho vừa để làm nhân bánh.
Khi bóc chiếc bánh, bên ngoài có màu xanh nhạt từ màu xanh của lá chuối, bên trong bánh có màu trắng và ở giữa là nhân. Do vậy, màu sắc của bánh rất hài hòa và đẹp mắt. Khi ăn, bánh sắn để lại dư vị đậm đà khó quên có vị thơm của sắn lẫn vị bùi, béo của nhân đỗ xanh, hành, thịt băm tạo nên cảm giác vừa thanh vừa ngon khi thưởng thức.
Bánh hòn
Bánh hòn là món ăn dân dã mang đậm bản sắc ẩm thực của vùng đất Vĩnh Phúc cũ (nay đã thuộc tỉnh Phú Thọ). Không chỉ hiện diện trong bữa ăn hàng ngày, bánh hòn còn trở thành đặc sản không thể thiếu trên mâm cỗ vào các dịp lễ Tết, cưới hỏi hay giỗ chạp của người địa phương.
Bánh sắn
Bánh hòn có vẻ ngoài giống bánh trôi, bánh chay nhưng phần vỏ làm từ bột gạo tẻ thay vì dùng bột nếp. Bánh hơi tròn, to cỡ quả chanh. Nhân bánh làm từ mỡ hành và thịt băm, mộc nhĩ. Khi ăn, thực khách cảm nhận được độ béo ngậy, vị đậm đà và dậy mùi thơm hấp dẫn.
Ở địa phương, ngoài phục vụ trong mâm cỗ dịp lễ Tết, giỗ chạp hay cưới hỏi, bà con còn kết hợp bánh hòn với cháo se, tạo thành món ngon lạ miệng.
Chả lá bưởi
Khác với cách dùng lá lốt hay đa nem để gói chả, người dân Phú Thọ có món chả lá bưởi, dùng lá bưởi để gói che. Loại chả này được làm từ thịt lợn ba chỉ thái con chì, ướp nước mắm hành, lá bưởi bánh tẻ dọc đôi, cuốn mỗi miếng thịt một nửa lá, đưa vào kẹp tre nướng trên than hồng.
Chả lá bưởi
Lúc nướng chả, mỡ lợn gieo xuống than hồng làm dậy lên ngọn lửa cho đến khi lá bưởi se lại ngả màu hơi tím là chả đã chín. Khi ăn lá bưởi có vị thơm giòn, gãy mảnh lẫn vào thịt săn vàng làm tiêu tan sự ngấy và có chút đăng tê tê đầu lưỡi. Đây là món ăn mà nhiều thực khách khi tới Phú Thọ đều muốn thưởng thức tại chỗ.
