Sau khi trẻ bước vào tuổi vị thành niên, bố mẹ nên chú ý đến 4 điều nhỏ, tưởng không đáng kể nhưng lại có tác động lớn.
Trong tâm lý học, tuổi dậy thì còn được gọi là "giai đoạn cai sữa tâm lý". Những đứa trẻ đã bước vào giai đoạn này có sự hiểu biết và suy nghĩ sâu sắc hơn về thế giới, ngày càng theo đuổi sự phát triển và độc lập của bản thân.
Vào thời điểm này, nhiều phương pháp giáo dục không còn áp dụng cho trẻ vị thành niên, đặc biệt là 4 điều nhỏ này, tưởng chừng như không đáng kể nhưng có thể ảnh hưởng đến trẻ cả đời.
Bố mẹ vẫn xem con là đứa trẻ
Tuổi vị thành niên là giai đoạn thế giới nội tâm phát triển mạnh mẽ, khi các em dần bước ra khỏi vai trò một đứa trẻ để hình thành bản sắc cá nhân độc lập. Ở giai đoạn này, trẻ đặc biệt nhạy cảm với cách người khác nhìn nhận mình và rất mong được đối xử như một người đang lớn, có tiếng nói và giá trị riêng.
Tuy nhiên, trong cách nhìn của nhiều bậc bố mẹ, cụm từ “con vẫn còn nhỏ” lại vô tình trở thành một chiếc nhãn giam trẻ trong hình ảnh chưa trưởng thành. Điều này khiến trẻ cảm thấy mình sẽ không bao giờ thực sự lớn lên trong mắt bố mẹ, khó nhận được sự tôn trọng và công nhận mà mình khao khát.
Khi con bước vào tuổi trưởng thành, bố mẹ cũng cần “lớn lên” cùng con trong cách xưng hô và giao tiếp. Việc sử dụng tên gọi trực tiếp hoặc những biệt danh thể hiện sự tôn trọng, thay vì cách gọi mang tính trẻ con, giúp trẻ cảm nhận rõ ràng rằng bố mẹ đã nhìn nhận sự thay đổi của mình. Đó là một tín hiệu nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn: con được công nhận như một cá nhân đang trưởng thành, không chỉ là đứa trẻ mãi không lớn.
Không gõ cửa khi vào phòng trẻ
Nhiều bậc bố mẹ chưa thực sự chú ý đến việc gõ cửa trước khi bước vào phòng của con. Thậm chí, có gia đình không cho con đóng cửa, không cho khóa cửa, hoặc cực đoan hơn là tháo hẳn khóa, tháo cả cánh cửa với lý do quản lý và kiểm soát.
Với trẻ ở độ tuổi vị thành niên, quyền riêng tư mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Phòng riêng là nơi nghỉ ngơi, học tập, không gian cá nhân duy nhất để con suy nghĩ, điều chỉnh cảm xúc và xây dựng thế giới nội tâm của mình.
Khi bố mẹ bước vào phòng con mà không báo trước, trẻ dễ rơi vào cảm giác luôn bị giám sát, không có chỗ để an toàn với chính mình. Điều này xâm phạm ranh giới tâm lý và thường kích hoạt sự khó chịu, phản kháng hoặc khép kín ở con.
Cánh cửa không được phép khóa vô tình gửi đi thông điệp rằng: con không có quyền được giữ bí mật, không có quyền từ chối, và không có không gian riêng thuộc về mình.
Chính vì vậy, tiếng gõ cửa trước khi bước vào tuy rất nhỏ, nhưng lại mang giá trị lớn. Đó là cách bố mẹ thể hiện sự tôn trọng, thấu hiểu và công nhận ranh giới của con, yếu tố đặc biệt quan trọng đối với sự hình thành thế giới quan, nhân sinh quan và giá trị sống của trẻ trong giai đoạn trưởng thành.
Bố mẹ vẫn ngủ chung giường với con
Ở tuổi vị thành niên, khi cơ thể dần hoàn thiện và ý thức giới tính bắt đầu hình thành, trẻ trở nên nhạy cảm hơn với ranh giới cá nhân. Sự tò mò, những cảm xúc mơ hồ với người khác giới là một phần tự nhiên của quá trình trưởng thành. Trong bối cảnh đó, việc tiếp tục ngủ chung với bố mẹ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý lành mạnh của trẻ.
Bên cạnh đó, tuổi vị thành niên là giai đoạn then chốt để hình thành tính độc lập. Việc có không gian ngủ riêng là thay đổi về sinh hoạt, một bước quan trọng giúp trẻ học cách tách mình khỏi sự phụ thuộc, tự chịu trách nhiệm và xây dựng cảm giác tự chủ.
Vì vậy, khi đến thời điểm cần tách giường, bố mẹ cần giữ vững ranh giới. Quá trình này nên được thực hiện một cách từng bước, kèm theo sự quan tâm và động viên rõ ràng. Khi cảm thấy được yêu thương và tôn trọng, trẻ sẽ dần thích nghi, phát triển tính độc lập và bước qua giai đoạn vị thành niên một cách an toàn, lành mạnh hơn.
Bố mẹ
Trong nhiều gia đình, khi con bước vào tuổi vị thành niên, vai trò giữa bố mẹ và con cái dần bị đảo chiều. Đứa trẻ trở thành "người nắm quyền" quyết định, bố mẹ e ngại đưa ra giới hạn rõ ràng.
Thực tế, một sai lầm phổ biến trong giáo dục gia đình hiện nay là sự khoan dung thiếu ranh giới, đặc biệt với trẻ vị thành niên. Vì sợ làm con buồn, tổn thương, ảnh hưởng đến việc học, nhiều bố mẹ chọn cách nhượng bộ, thoả hiệp.
Tuy nhiên, sự thỏa hiệp kéo dài dễ khiến trẻ hình thành ảo tưởng về vị trí của mình trong gia đình. Trẻ có thể tin rằng mình là “trung tâm”, được phép làm theo ý muốn, khó chấp nhận bị từ chối và dễ bùng nổ cảm xúc khi không được đáp ứng.
Những biểu hiện như mất kiểm soát cảm xúc, bỏ bê học tập hay phản ứng cực đoan thường không đến từ “tính khí tuổi dậy thì” đơn thuần, mà từ việc thiếu ranh giới rõ ràng trong thời gian dài.
Tuổi vị thành niên là giai đoạn cảm xúc thất thường và suy nghĩ phức tạp, nhưng việc bố mẹ đáp ứng mọi yêu cầu không phải yêu thương, mà là chiều chuộng. Khi lớn lên trong môi trường luôn được thỏa mãn, trẻ dễ phát triển tư duy lấy bản thân làm trung tâm, khó học cách cân nhắc cảm xúc của người khác và thiếu khả năng đối diện với thất bại.
Khi con bước vào tuổi vị thành niên, điều quan trọng là giữ vững nguyên tắc, tinh tế trong giao tiếp và nhất quán trong ranh giới. Chính sự vững vàng ấy sẽ giúp trẻ đi qua giai đoạn nhiều biến động này một cách an toàn, trưởng thành và có nền tảng tâm lý lành mạnh cho cuộc sống sau này.
