Nhờ vị ngọt tự nhiên, tính mát và hàng loạt lợi ích cho sức khỏe, loại quả này ngày càng được biết tới rộng rãi, nhiều người tìm mua về sử dụng.
Quả la hán (còn gọi là la hán quả) là một loại quả khô quen thuộc trong y học cổ truyền và đời sống hằng ngày của nhiều nước châu Á. Không chỉ nổi tiếng với vị ngọt tự nhiên, la hán quả còn được ưa chuộng nhờ công dụng thanh nhiệt, giải khát và dễ sử dụng.
Quả có màu xanh lục, khi được phơi khô hay sấy khô sẽ chuyển sang màu nâu hoặc vàng. Phần bên ngoài của quả có một lớp lông nhu mỏng, khá giòn, có thể dùng tay bóp được. Bên trong quả có nhiều hạt và thịt màu trắng, sờ vào cảm giác xốp nhẹ. Hạt của quả la hán có hình tròn, ở giữa có rãnh nhỏ. Cây la hán là loại dây leo, thân mềm, thường bám vào giàn hoặc cây khác ở bờ rào để sinh trưởng.
La hán quả có nguồn gốc từ miền Nam Trung Quốc, đặc biệt là khu vực Quảng Tây, Quảng Đông. Ở Việt Nam, cây la hán được trồng ở một số tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Bắc, nơi có khí hậu mát, ẩm phù hợp. Tuy nhiên, việc trồng la hán ở nước ta mới dừng lại ở quy mô nhỏ, chủ yếu trong các vườn dược liệu hoặc hộ dân trồng thử nghiệm, chưa hình thành vùng chuyên canh lớn, nên phần lớn la hán quả trên thị trường vẫn phải nhập khẩu từ Trung Quốc.
La hán quả có vị ngọt đậm nhưng rất dịu, hậu ngọt mát, không gắt như đường mía. Độ ngọt của la hán quả cao hơn đường thông thường nhiều lần nhưng lại gần như không cung cấp năng lượng, nên thường được người ăn kiêng hoặc người tiểu đường ưa chuộng.
La hán quả thường được sử dụng ở dạng quả khô. Cách phổ biến nhất là đập dập quả, hãm với nước nóng để uống như trà, giúp thanh nhiệt, mát cổ họng, giảm ho, khàn tiếng. Ngoài ra, la hán quả còn được dùng để nấu nước giải khát, kết hợp với các vị thảo mộc khác, hoặc làm chất tạo ngọt tự nhiên trong một số món ăn, đồ uống thay cho đường.
Từ một loại quả dại ít được chú ý, nay la hán trở thành mặt hàng được người dân thành phố tìm mua. La hán thường bán dưới dạng quả khô, giá khoảng 300.000–350.000 đồng/kg. Khi sử dụng, chỉ cần tách vỏ, lấy phần ruột hãm với nước sôi khoảng 15 phút là có ngay thức uống ngọt dịu, dễ uống; ngoài ra còn có thể dùng nấu canh với thịt nạc cho vị ngọt tự nhiên.
Quả la hán không chỉ được biết đến như một chất tạo ngọt tự nhiên mà còn chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe. Trong đó, mogrosides là hợp chất tạo vị ngọt đặc trưng nhưng không cung cấp calo; vitamin C giúp chống oxy hóa và tăng cường sức đề kháng; cùng các khoáng chất như mangan, sắt, kẽm góp phần duy trì cơ thể khỏe mạnh. Ngoài ra, hàm lượng chất xơ trong quả la hán còn hỗ trợ tiêu hóa và giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả.
Những tác dụng của quả la hán với sức khoẻ
Giúp giảm nguy cơ béo phì và tiểu đường
Quả la hán được cho là có tác dụng giảm nguy cơ béo phì và tiểu đường nhờ vị ngọt tự nhiên nhưng không cung cấp năng lượng đáng kể. Nhiều nghiên cứu cho thấy chất tạo ngọt từ quả la hán không làm tăng đường huyết, ít ảnh hưởng đến phản ứng insulin, giúp kiểm soát cân nặng tốt hơn so với đường thông thường. Vì vậy, la hán quả có thể mang lại vị ngọt dễ chịu mà không gây hại, phù hợp cho người béo phì hoặc mắc tiểu đường.
Hỗ trợ chống viêm
Từ xa xưa, người Trung Quốc đã dùng quả la hán như một vị thuốc giúp thanh nhiệt, làm mát cơ thể, hỗ trợ giảm sốt, say nắng và làm dịu đau rát cổ họng. Tác dụng này chủ yếu đến từ hợp chất mogrosides – một hoạt chất tự nhiên có khả năng kháng viêm hiệu quả.
Góp phần ức chế sự phát triển của ung thư
Một số nghiên cứu cho thấy hạt và chiết xuất từ quả la hán có tiềm năng chống ung thư. Các thử nghiệm đã ghi nhận chiết xuất la hán có thể kìm hãm sự phát triển của khối u, đặc biệt ở da và vú, nhờ chứa các protein có hoạt tính sinh học. Đáng chú ý, trong khi nhiều chất tạo ngọt khác bị nghi ngờ làm tăng nguy cơ ung thư, thì chất tạo ngọt từ quả la hán lại được cho là có khả năng giúp giảm rủi ro này.
Phù hợp cho người tiểu đường và chế độ ăn ít đường huyết
Quả la hán từ lâu đã được sử dụng trong y học cổ truyền Trung Quốc như một phương thuốc hỗ trợ người mắc tiểu đường. Ngoài tác dụng giúp ổn định đường huyết, các nghiên cứu trên động vật còn cho thấy khả năng chống oxy hóa của quả la hán có thể bảo vệ tế bào tuyến tụy, từ đó hỗ trợ quá trình tiết insulin tốt hơn. Hiệu quả này được cho là liên quan trực tiếp đến hàm lượng mogrosides cao trong quả la hán.
Tốt cho tiêu hóa đường ruột
Đường và chất làm ngọt nhân tạo giúp nuôi dưỡng các vi khuẩn có hại và gây bệnh như nấm đường ruột, trong khi đường từ quả la hán thúc đẩy đường ruột khỏe mạnh bằng cách cung cấp các vi khuẩn thân thiện như L. casei , B. bifidum , L. salivarius và L. axitophilus.
Quả la hán còn được sử dụng trong điều trị viêm họng và bệnh nướu răng miệng, ngăn ngừa suy thận.
Tăng tuổi thọ
Quả trường thọ còn là tên gọi khác của quả la hán, vì nó được ví như thần dược kéo dài tuổi thọ con người.
Tiêu thụ thường xuyên quả la hán làm cho mọi người sống lâu hơn vì các chất chống oxy hóa trong mogroside của la hán giúp kiểm soát tình trạng viêm và thoái hóa của các tế bào cơ thể. Chống lại các gốc tự do trong cơ thể, bảo vệ cơ thể, chống viêm, chống nhiễm trùng, chống lão hóa sớm giúp kéo dài tuổi thọ.
Tim mạch khỏe mạnh
La hán quả chứa các thành phần ngăn chặn quá trình oxy hóa cholesterol có thể giúp giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ. Oxy hóa là sự tích tụ cholesterol thành mảng bám trong động mạch và mạch máu.
Các mogroside trong quả la hán có thể làm tăng cholesterol HDL rất tốt cho các chức năng tim mạch.
Lưu ý: Quả la hán nhìn chung an toàn, song ở một số người có thể gây dị ứng, đau bụng hoặc tiêu chảy nhẹ. Phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc người có cơ địa nhạy cảm nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thường xuyên.
