Đứa trẻ có tư duy người chiến thắng dễ gặp nhiều thuận lợi hơn trên con đường trưởng thành.
Ngày nay, không ít phụ huynh "sốt ruột" chạy theo việc cải thiện điểm số cho con, vô tình bỏ quên bài học quan trọng nhất trong hành trình nuôi dạy: bồi dưỡng nhân cách và nội lực bên trong.
Sự tự tin và sức mạnh thật sự của trẻ không nằm ở bảng điểm hay thứ hạng, mà ở tinh thần kiên cường, khả năng đứng vững trước thất bại. Đây không phải là vấn đề thông minh hay kém thông minh, mà là nền móng giúp trẻ có thể tự tin bước đi trên chặng đường dài của cuộc đời, ngay cả khi không còn sự nâng đỡ của bố mẹ.
Khi được dạy cách đối diện và tìm lối thoát trong những hoàn cảnh tưởng chừng bế tắc, trẻ mới thoát khỏi sự hời hợt nhất thời để trở thành người bản lĩnh, có năng lực và đủ sức đi xa. Theo đó, có 3 phẩm chất chính là cốt lõi của “tư duy người chiến thắng”, yếu tố quyết định sự vững vàng hôm nay và tầm cao mà trẻ có thể chạm tới trong tương lai.
Trẻ có "lực bật" mạnh
Xét trường hợp hai đứa trẻ đang học đi xe đạp. Trẻ thứ nhất ngã và khóc to, nhất quyết không chịu học nữa. Trong khi trẻ thứ hai cũng ngã, nhưng đứng dậy, nhìn vào tay lái, sờ vào đầu gối và lẩm bẩm: "Mình rẽ nhanh quá." Sau đó nhặt xe lên, chỉnh lại tư thế và tiếp tục đạp.
Kiểu trẻ thứ nhất có xu hướng phủ nhận bản thân khi đối mặt với thử thách. Kiểu trẻ thứ hai có khả năng phân tích và điều chỉnh ngay khi gặp vấn đề, thể hiện sự kiên cường về tâm lý và khả năng phục hồi mạnh mẽ. Đối với trẻ, thất bại là một quá trình năng động cần được giải quyết.
Theo quan điểm của trẻ, nếu vấp ngã là vì bản thân chưa thành thạo các kỹ năng. Trẻ nên dừng lại, xem xét những thiếu sót của mình, khắc phục, tối ưu hóa kế hoạch và sau đó tiếp tục tiến về phía trước.
Do đó, bố mẹ đừng vội vàng giúp đỡ hay an ủi trẻ ngay khi thấy bị ngã. Thay vào đó, nên hướng dẫn trẻ quan sát và suy nghĩ độc lập, tìm ra cốt lõi của vấn đề và giải pháp, tự mình thoát khỏi tình huống khó khăn.
Động lực nội tại mạnh mẽ
Một phụ huynh đặt câu hỏi với chuyên gia tâm lý về cách nuôi dạy trẻ trở nên tự lập. Câu trả lời được đưa ra khá giản dị: hãy quan sát những điều trẻ yêu thích trong đời sống hàng ngày, rồi tạo điều kiện và cung cấp những “vật liệu” cần thiết để trẻ tự khám phá.
Nghe qua, cách làm ấy tưởng chừng đơn giản. Thế nhưng khi áp dụng vào thực tế, không ít gia đình lại nhận thấy hiệu quả không như mong đợi. Bởi việc nuôi dưỡng tính tự lập không chỉ dừng lại ở việc “cung cấp điều kiện”, mà đòi hỏi sự thay đổi sâu sắc trong cách nhìn nhận và tư duy của người lớn.
Một thực tế khó tránh khỏi là khi trẻ học tập kém hiệu quả, nguyên nhân thường không chỉ nằm ở bản thân, còn phản ánh cách giáo dục và định hướng của bố mẹ. Đôi khi mong muốn kết quả nhanh chóng, nhưng lại bỏ qua việc xây dựng động lực nội tại cho con.
Không có nguồn lực nào quý giá hơn ý chí và sự chủ động bên trong mỗi con người. Khi được làm điều mình thực sự yêu thích, trẻ gần như không cần đến sự thúc ép từ bên ngoài. Bản thân niềm hứng thú đã đủ để kích hoạt sự tập trung, bền bỉ và nỗ lực không ngừng. Ngược lại, khi phải làm những việc trái với mong muốn, dù có ép buộc hay thưởng phạt, cảm giác mệt mỏi và chống đối vẫn luôn hiện hữu.
Vì vậy, khi nói rằng trẻ em ngày nay thiếu động lực học tập, có lẽ vấn đề nằm ởchỗ những gì người lớn đưa ra chưa chạm đến được mối quan tâm thật sự của các em.
Sự hứng thú của trẻ cũng giống như một hạt giống, cần được gieo vào đúng mảnh đất, được chăm sóc bằng sự quan sát, tôn trọng và định hướng phù hợp, sẽ tự lớn lên và vươn về phía ánh sáng. Mỗi đứa trẻ đều mang trong mình sự tò mò tự nhiên, nhiệm vụ của người lớn là nhận ra điều khiến trẻ say mê, nuôi dưỡng ngọn lửa nhỏ ấy và khéo léo dẫn dắt, thay vì dập tắt bằng áp lực hay khuôn mẫu cứng nhắc.
Thấu hiểu, quan tâm người khác và biết bảo vệ chính mình
Trong cuộc sống, có những người khiến người khác cảm thấy dễ chịu và tin cậy ngay từ lần tiếp xúc đầu tiên. Họ nói chuyện nhẹ nhàng, cư xử khéo léo, nhưng bên trong lại rất vững vàng và có nguyên tắc rõ ràng. Ở bất cứ đâu, cũng dễ nhận được sự tôn trọng và hỗ trợ từ xung quanh.
Kiểu người này thường hội tụ ba phẩm chất quan trọng: biết lý lẽ và thấu hiểu, biết quan tâm đến cảm xúc của người khác, đồng thời cũng biết bảo vệ ranh giới và quyền lợi của chính mình. Đây chính là nền tảng tạo nên nội lực của một người vững vàng và thành công trong cuộc sống.
Vì thế, trẻ cần được dạy biết yêu thương, giữ vững giới hạn, quan tâm đến người khác nhưng không đánh mất chính mình.
Chẳng hạn, khi đồ chơi của trẻ bị bạn khác lấy mất, thay vì chỉ nói: “Thôi nhường bạn đi”, bố mẹ có thể hướng dẫn trẻ cách lên tiếng bình tĩnh và tôn trọng: “Đây là đồ chơi tớ chưa chơi xong. Bạn mượn nhưng sau đó trả lại cho tớ nhé.” Cách nói này giúp trẻ học cách bảo vệ quyền lợi của mình mà không gây xung đột.
Khi được nuôi dưỡng đúng cách, trẻ sẽ dần trở thành người biết tự giải quyết vấn đề, có trách nhiệm, linh hoạt trong giao tiếp và kiên định với nguyên tắc của bản thân, những phẩm chất theo trẻ suốt hành trình trưởng thành.
