Tại những vùng quê hẻo lánh và khu ổ chuột đông đúc ở Bangladesh, nơi cơ sở y tế còn thiếu thốn và điều kiện sống khắc nghiệt, hàng chục nghìn người dân nghèo vẫn đang được chăm sóc y tế hằng ngày. Điều đặc biệt là lực lượng tuyến đầu trong “mặt trận sức khỏe cộng đồng” này không phải các bác sĩ hay nhân viên bệnh viện, mà chính là những nữ tình nguyện viên âm thầm cống hiến trong từng con hẻm, góc làng, mái nhà.
Họ được gọi bằng cái tên trìu mến: "Shasthya Shebika" - những người phụ nữ làng quê với kiến thức y tế căn bản nhưng mang trên vai sứ mệnh lớn lao. Họ không chỉ tư vấn sức khỏe, phổ cập kiến thức phòng bệnh, mà còn đóng vai trò là cầu nối giữa người dân và các dịch vụ y tế công cộng. Tại huyện Mymensingh, phía Bắc Thủ đô Dhaka, một phụ nữ tên Selina Khatun đã gắn bó với công việc này suốt nhiều năm. Cô không chỉ đo huyết áp, theo dõi thai kỳ, mà còn có khả năng nhận diện những nguy cơ dịch bệnh từ rất sớm nhờ sự thấu hiểu tường tận cộng đồng mình sinh sống.
Khatun hiện là một Shasthya Kormi - người đứng đầu nhóm gồm 10 tình nguyện viên khác. Họ là mắt xích quan trọng trong hệ thống y tế cộng đồng Bangladesh, một mô hình vận hành bởi chính phủ phối hợp với các tổ chức phi chính phủ như BRAC. Ước tính hiện có khoảng 50.000 tình nguyện viên nữ như Khatun đang hoạt động trên khắp 61 huyện, góp phần chăm sóc sức khỏe thường niên cho hơn 80 triệu người dân có hoàn cảnh khó khăn.
Mô hình tư vấn y tế tại nhà vừa giúp phụ nữ Bangladesh bảo vệ sức khỏe, vừa thể hiện nỗ lực cải thiện của ngành y tế. Ảnh: Int
Mô hình chăm sóc y tế tại nhà khởi nguồn từ những năm 1970, khi Bangladesh mới giành độc lập và đối mặt với vô vàn thách thức: Thiếu bác sĩ, cơ sở vật chất nghèo nàn, định kiến xã hội và tôn giáo ngăn cản phụ nữ tiếp cận dịch vụ y tế. Để lấp đầy khoảng trống đó, chính phủ và các tổ chức xã hội đã đào tạo hàng nghìn phụ nữ địa phương trở thành “bác sĩ làng” - những người không mặc áo blouse trắng nhưng hiểu sâu sắc tình trạng sức khỏe trong cộng đồng.
Chỉ sau 3 tuần tập huấn, mỗi Shasthya Shebika đã có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ: Tư vấn kế hoạch hóa gia đình, nhắc nhở người dân giữ vệ sinh, tiêm chủng, thu thập dữ liệu nhân khẩu, phát hiện bệnh sớm và hướng dẫn người dân đến trạm y tế khi cần. Cộng tác với họ là các Shasthya Kormi - có nền tảng y học cơ bản và kinh nghiệm lâu năm - chuyên đảm nhiệm theo dõi sức khỏe sinh sản, điều trị các bệnh thường gặp như tiêu chảy, nhiễm trùng hô hấp, sốt rét...
Nhờ nỗ lực của các nữ tình nguyện viên, Bangladesh đã ghi nhận những thành tựu ấn tượng. Đặc biệt, trong đại dịch Covid-19, họ đã đóng vai trò không thể thay thế: Vừa tuyên truyền phòng bệnh, vừa đảm bảo dịch vụ chăm sóc thai sản, tiêm chủng, theo dõi bệnh nhân tại các vùng sâu, vùng xa.
Dù vậy, phía sau những thành công ấy là không ít thử thách. Cuộc sống ở những nơi như huyện Mymensingh còn rất khó khăn. Đường sá xuống cấp, điều kiện sinh hoạt tạm bợ, tỷ lệ kết hôn tuổi vị thành niên cao... tất cả đều là rào cản lớn. Nhưng chính sự kiên trì và tận tụy của những phụ nữ địa phương như Khatun đã tạo nên sự thay đổi. Trường hợp của Kulsum Akter - một bà mẹ trẻ được phát hiện thiếu ối kịp thời và cứu sống con trai nhờ sự can thiệp của Khatun - là minh chứng sinh động cho giá trị của mô hình này.
Với những gì đã và đang làm được, những nữ tình nguyện viên của Bangladesh xứng đáng được gọi là “những bác sĩ thầm lặng”. Họ không cần ống nghe hay phòng khám hiện đại, mà chỉ bằng trái tim tận tụy và sự gần gũi, đã thắp lên hy vọng y tế cho hàng triệu con người ở những nơi nghèo nhất. Và hơn hết, họ là minh chứng sống động rằng: Thay đổi lớn nhất bắt đầu từ những hành động nhỏ nhất - và đôi khi, từ chính bàn tay của một người phụ nữ làng quê.
