Độc đáo khúc ca kể chuyện của người Khmer, đến nay hiếm người theo đuổi, may mắn lắm mới được xem trình diễn

Tấn Phước
Chia sẻ

Là loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống của người Khmer sống tại vùng đất Nam Bộ trù phú, cứ mỗi dịp lễ lớn hay ngày hội quan trọng, tiếng hát hòa cùng tiếng nhạc cụ tạo nên không khí tưng bừng, hào hứng.

Trong kho tàng âm nhạc truyền thống của người Khmer Nam Bộ, Chầm riêng Chà pây là một loại hình nghệ thuật dân gian có lịch sử hàng trăm năm nay, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia từ năm 2013. Khách du lịch có thể lắng nghe những giai điệu âm nhạc truyền thống này ở các tỉnh có đông đồng bào Khmer sinh sống như: Sóc Trăng, Trà Vinh, Kiên Giang… 

Độc đáo khúc ca kể chuyện của người Khmer, đến nay hiếm người theo đuổi, may mắn lắm mới được xem trình diễn - 1

Chầm riêng Chà pây là nét văn hóa đặc trưng của người Khmer.

Chầm riêng Chà pây được hiểu là một loại hình nghệ thuật dân gian có đàn ca hát. "Chầm riêng" có nghĩa là ca hát, "Chà pây" là đàn Chà pây. Trong lúc diễn tấu, nghệ nhân hay người nghệ sĩ biểu diễn vừa đàn từng đoạn nhạc, sau đó vừa tự hát từng câu ứng tác về một đề tài đã chuẩn bị sẵn nào đó. Bài biểu diễn không chỉ là những tác phẩm đã soạn sẵn mà còn do nghệ nhân ngẫu hứng nhanh tại chỗ để độc diễn. 

Độc đáo khúc ca kể chuyện của người Khmer, đến nay hiếm người theo đuổi, may mắn lắm mới được xem trình diễn - 2

Tùy theo không gian và thời gian biểu diễn nhưng vẫn tuân thủ 3 phần cơ bản: phần mở đầu với câu chào hỏi và giới thiệu bản thân, phần chính và phần hát chào tạm biệt. Chầm riêng Chà pây còn được trình diễn song diễn đối đáp hay hòa tấu nhạc cụ Chà pây, tạo nên một màn biểu diễn nghệ thuật.

Người chơi Chầm riêng Chà pây chủ yếu dựa vào cốt truyện để ứng tác thành những đoạn thơ, thường là thể thơ 4 câu mỗi câu 7 chữ để hát. Và sau mỗi đoạn thơ lại khảy đàn chà pây một câu nhạc đệm. Để hát xong một đoạn truyện có khi kéo dài suốt đêm. Cũng có khi Chầm riêng Chà pây không có tích truyện mà là những khổ thơ kể về tâm trạng hay tình huống nào đó của cuộc đời. 

Chưa có một tài liệu nào ghi lại thời điểm Chầm riêng Chà pây ra đời nhưng theo các Acha (người lớn tuổi, có uy tín cao trong cộng đồng người Khmer), nó xuất hiện trước cả các loại hình nghệ thuật phổ biến của người Khmer, như múa Rô băm, hát kịch Dù kê hay À day đối đáp.

Độc đáo khúc ca kể chuyện của người Khmer, đến nay hiếm người theo đuổi, may mắn lắm mới được xem trình diễn - 3

Trước đây, hầu như mỗi phum, sóc đều có người biết hát Chầm riêng Chà pây. Tuy nhiên, do đặc tính truyền miệng mà số lượng nghệ nhân Chầm riêng Chà pây ngày càng ít. Bên cạnh đó, với nhiều loại hình giải trí đa dạng như hiện nay đã khiến loại hình nghệ thuật truyền thống này dần mai một. 

Độc đáo khúc ca kể chuyện của người Khmer, đến nay hiếm người theo đuổi, may mắn lắm mới được xem trình diễn - 4

Thông thường các dịp lễ hội hay ngày Tết của người Khmer - Chol Chnam Thmay mới xuất hiện loại hình âm nhạc này.

Chầm riêng chà pây thường xuất hiện trong các lễ cưới hoặc những ngày hội, cúng thần tập trung đông người dân quây quần tại các địa điểm sinh hoạt cộng đồng. Tùy ngữ cảnh đám cưới hay lễ hội lớn mà nghệ nhân có thể biểu diễn kéo dài một vài giờ đồng hồ hay say mê hát quên cả giờ giấc.

Để có một buổi biểu diễn thành công, phải kết hợp nhiều yếu tố: tay đàn phải điêu luyện, ca từ phải vần, người hát phải ứng tác thật bài bản, phù hợp với chủ đề, điệu nhạc… Chẳng thế mà nghệ nhân Chầm riêng chà pây, ngoài việc phải có giọng tốt, biết đàn hay, còn cần vốn kiến thức sâu rộng từ cả ngoài đời và trong sách vở, đặc biệt là trong sa tra (sách lá buông) của đồng bào Khmer.

Để bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật Chầm riêng Chà pây, thời gian qua các địa phương có kế hoạch phối hợp với ngành giáo dục tăng cường công tác giáo dục thẩm mỹ và khuyến khích tình yêu nghệ thuật Chầm riêng Chà pây cho học sinh trong trường phổ thông. Bên cạnh đó, đầu tư kinh phí tuyển chọn những người có năng khiếu để nghệ nhân truyền dạy, tổ chức những cuộc thi tìm hiểu về loại hình nghệ thuật độc đáo này để nâng cao hiểu biết và ý thức trách nhiệm trong việc duy trì, bảo tồn và phát huy giá trị Chầm riêng Chà pây.

Chia sẻ

Tấn Phước

Tin cùng chuyên mục

Trái tim rộng mở và hành trình chinh phục thế giới

Trái tim rộng mở và hành trình chinh phục thế giới

Jessica Nabongo là một minh chứng sống cho lòng nhân ái và sự kết nối có thể vượt qua mọi biên giới quốc gia. Là người phụ nữ da màu đầu tiên được ghi nhận đã đặt chân đến tất cả 195 quốc gia có chủ quyền trên thế giới, hành trình của cô không chỉ là một kỷ lục cá nhân, mà còn là một câu chuyện truyền cảm hứng về sự thấu hiểu, lòng trắc ẩn và sức mạnh của việc nhìn...

Những phụ nữ góp hương cho đời

Những phụ nữ góp hương cho đời

Hà Nội được biết đến là mảnh đất có nhiều nghề, phố nghề. Để những làng nghề giữ vững vị thế như hiện tại, vẫn đang có không ít những nữ nghệ nhân bền bỉ “giữ lửa” làng nghề truyền thống. Họ tựa như những chú tằm bền bỉ nhả tơ, góp hương thơm làm đẹp cho đời.

Người nổi tiếng vướng ồn ào khi quảng cáo sản phẩm: Đừng đánh đổi uy tín vì lợi nhuận

Người nổi tiếng vướng ồn ào khi quảng cáo sản phẩm: Đừng đánh đổi uy tín vì lợi nhuận

Trong thời đại mạng xã hội bùng nổ, người nổi tiếng thường được chọn làm "đại sứ thương hiệu" quảng bá sản phẩm bởi vì họ có lượng người hâm mộ đông đảo và mức độ ảnh hưởng mạnh mẽ đến công chúng. Lời giới thiệu của họ có thể khiến sản phẩm trở nên "cháy hàng", nhưng cũng có thể kéo theo làn sóng chỉ trích nếu sản phẩm đó không đảm bảo chất lượng. Không...