Đây là loài sinh sống chủ yếu ở vùng nước lợ, chỉ xuất hiện vào khoảng tháng 3-10 âm lịch hằng năm. Do đặc tính sống sâu trong bùn đất nên “hiếm có khó tìm”, sở hữu vị ngọt đặc trưng cùng chất thịt chắc, giàu dinh dưỡng nên giá thành có đắt đỏ vẫn được nhiều người săn lùng, tìm mua.
Con rạm là một loài giáp xác thuộc họ cua, còn gọi là rạm đồng hoặc đam. Chúng có kích thước nhỏ, vỏ mỏng dẹp, bụng màu vàng và chân có lông, thường sống ở vùng nước lợ như cửa sông, đầm lầy hoặc đồng ruộng.
Khác với cua đồng, rạm có kích thước nhỏ hơn, thân hơi dẹt và vỏ mỏng. Phần bụng hay còn gọi là yếm của rạm thường có màu trắng hoặc vàng ngà - nơi chứa bộ phận sinh sản. Dựa vào yếm, người ta dễ dàng phân biệt rạm đực và rạm cái: rạm cái có yếm to, gần phủ toàn bụng; rạm đực thì yếm nhỏ, thon gọn hơn. Nhiều người đánh giá rạm cái có nhiều gạch và béo hơn, trong khi rạm đực chắc thịt, ngọt tự nhiên.
Con rạm là đặc sản ở nhiều tỉnh, nhưng nổi tiếng nhất là các tỉnh ven biển miền Bắc như Hải Phòng, Hưng Yên và một số tỉnh ven biển miền Trung như Thanh Hóa, Hà Tĩnh và đặc biệt được người dân ở Gia Lai yêu thích và xuất hiện trong mâm cơm gia đình.
Nhờ hương vị độc đáo, thịt chắc và ngọt nên giá con rạm khá đắt đỏ, dao động từ 150.000 – 200.000 đồng/kg.
Người dân ở Gia Lai hay gọi con rạm là lộc trời ban vì may mắn mới bắt được. Một phần lý do đến từ tập tính sinh sống của rạm, chúng sống sâu trong hang, dưới lớp bùn sâu 30-50 cm. Nghề "săn" rạm đồng cũng khổ cực như bao nghề khác. Bù lại sự vất vả đó là niềm vui cho những người nông dân, giá bán rạm đồng luôn ổn định, có thời điểm "cháy hàng" không đủ nhập cho thương lái.
Vào mùa rạm, chợ quê thường không có nhiều hàng, mỗi mối chỉ gom được vài ký nên rạm nên muốn ăn phải đặt trước từ sớm để các tiểu thương để dành.
Theo kinh nghiệm của những người gắn bó nhiều năm với nghề đánh bắt rạm ở vùng ven biển miền Trung và miền Bắc, rạm trôi còn gọi là rạm bay luôn được xem là loại ngon nhất trong mùa. Loại rạm này thường xuất hiện trước hoặc ngay sau ngày mùng Một và ngày Rằm âm lịch, thời điểm khi con nước lớn. Đây là thời điểm rạm kết thành từng bè nhỏ, trôi theo dòng nước từ đồng ruộng, kênh rạch ra cửa sông để sinh sản.
Theo chu kỳ sinh học, rạm sinh sản vào giai đoạn nước mạnh. Trứng sẽ được thả ở vùng nước lợ giàu phù sa, sau đó ấu trùng phát triển rồi theo thủy triều ngược trở lại sông ngòi, đồng ruộng hay vùng trũng ở cửa sông. Vì trải qua quá trình di chuyển dài, rạm trôi thường chắc thịt, nhiều gạch và có vị ngọt đậm tự nhiên.
Bắt rạm khó, đòi hỏi kinh nghiệm của những người nông dân đi “săn rạm”. Do đó, khiến giá rạm trôi cao hơn rạm thường, nhưng vẫn được giới sành ăn săn lùng mỗi khi vào mùa.
Trong ẩm thực, rạm được đánh giá là nguyên liệu linh hoạt hơn cua đồng. Cách sơ chế khá tương đồng: rửa sạch bùn đất, bỏ yếm và tách chân, càng. Phần thân rạm – có vỏ mỏng và mềm thường được để nguyên để om, rang hoặc chiên giòn. Trong khi đó, chân và càng đem xay nhuyễn, lọc lấy nước dùng nấu canh hoặc riêu rạm. Nhờ vị ngọt tự nhiên, nước rạm cho lớp riêu sánh, đỏ au, thơm đậm đặc trưng mà cua đồng khó có được.
Nhiều gia đình chuộng rạm bởi có thể chế biến đa dạng món ăn: rạm chiên giòn, rạm xào mướp, rạm kho tiêu, rạm nấu canh rau đay,… Tuy nhiên, món được yêu thích nhất vẫn là rạm om lá lốt. Vỏ rạm giòn nhẹ, thịt chắc, gạch béo quyện cùng mùi thơm của lá lốt tạo nên hương vị đặc trưng, đậm đà của ẩm thực miền Trung.
Con rạm được chế biến thành nhiều món ngon hấp dẫn, giàu dinh dưỡng.
Rạm là nguồn cung cấp protein dồi dào, nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, đặc biệt là canxi, tốt cho xương. Chất đạm trong thịt rạm dễ tiêu hóa, không gây đầy bụng, phù hợp cho nhiều đối tượng như người già, trẻ nhỏ và cả phụ nữ mang thai. Ngoài ra, rạm còn cung cấp một lượng nhỏ omega-3, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tốt cho não bộ.
Chị Hồng Thủy hay thường xuyên chọn rạm là món ăn nấu cho cả gia đình. “Muốn món ăn thơm ngon thì khâu chọn rạm và sơ chế phải thật kỹ. Rạm ngon thường có kích thước nhỏ bé, thân dẹt, mai cứng và màu bụng vàng sáng. Khi cầm trên tay, con rạm khỏe sẽ bò nhanh, càng linh hoạt và không có mùi lạ. Rạm cái thường nhiều gạch hơn, còn rạm đực thì chắc thịt, tùy món mà mình chọn loại phù hợp”, chị Thủy cho hay.
Sở hữu thịt chắc, ngon và thơm lại giàu dinh dưỡng, con rạm là đặc sản mà nhiều người vẫn lựa chọn bổ sung vào mâm cơm gia đình. Tuy giá thành cao dao động từ 150.000-200.000 đồng/kg, nhiều người vẫn sẵn sàng để tìm mua.
