Cùng với sự phát triển chung của Thủ đô, kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS &MN) của thành phố Hà Nội trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nổi bật từ việc triển khai đồng bộ, hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS &MN giai đoạn 2021-2030 theo hướng bền vững, gắn phát triển kinh tế với bảo tồn bản sắc văn hóa, từng bước thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi với vùng nông thôn ngoại thành của Thủ đô.
Rút ngắn khoảng cách giữa khu vực ngoại thành và miền núi
Dọc dãy Tản Viên Sơn huyền thoại Ba Vì, đến vùng núi An Phú, huyện Mỹ Đức đồng bào các dân tộc Mường, Dao sinh sống tự bao đời nay với tập quán sản xuất nông nghiệp, tự cung tự cấp...Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững Thành phố đã uỷ thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội trên 8.000 tỷ để cho hộ nghèo và các đối tượng chính sách vay vốn phát triển kinh tế, giải quyết việc làm…
Sự quan tâm, ưu tiên đầu tư nguồn lực của Thành phố giai đoạn 2021-2025 đã giúp đồng bào thay đổi từ nếp nghĩ đến cách làm, yên tâm phát triển kinh tế, giảm nghèo. Tiềm năng, thế mạnh vùng dân tộc, miền núi được phát huy. Nhiều mô hình sản xuất, phát triển kinh tế mang lại giá trị cao được hình thành, là những cơ sở quan trọng đẩy nhanh phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Khoảng cách chênh lệnh về đời sống vật chất và tinh thần giữa nhân dân khu vực nông thôn ngoại thành và nhân dân khu vực miền núi đã được rút ngắn.
Phụ nữ dân tộc thiểu số giới thiệu tới các đại biểu sản phẩm văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số.
Hà Nội cũng thực hiện hiệu quả mục tiêu đưa nông thôn Thủ đô phát triển bền vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đáp ứng yêu cầu xây dựng Thủ đô ngày càng văn minh, hiện đại, rút ngắn khoảng cách về đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân khu vực đô thị và khu vực nông thôn miền núi. Các xã vùng đồng bào DTTS&MN của Thành phố có tốc độ tăng trưởng kinh tế trên 10%/năm. Hoạt động thúc đẩy tiêu thụ, xúc tiến thương mại, kết nối, quảng bá các sản phẩm của vùng đồng bào DTTS&MN được quan tâm, đẩy mạnh, đã tổ chức khoảng 90 chuyến hàng cung ứng đến đại lý các xã; hỗ trợ, quảng bá, kết nối tiêu thụ sản phẩm: Giới thiệu, tổ chức trên 20 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP như miến dong, gà đồi, chè, sữa và các sản phẩm chế biến từ sữa; đưa các sản phẩm nông sản chủ lực và sản phẩm OCOP vào các hệ thống siêu thị, cửa hàng kinh doanh… Hệ thống chợ vùng đồng bào DTTS&MN được cải tạo, xây dựng và đầu tư mới, hiện có 9/13 xã có chợ, từ đó góp phần để sản phẩm OCOP trở thành một thương hiệu mạnh được đông đảo người tiêu dùng nhận diện, tiêu thụ sản phẩm.
Hiện nay, tốc độ tăng trưởng kinh tế hằng năm ở vùng đồng bào DTTS & MN đã đạt trên 10%; thu nhập bình quân đầu người tăng đạt khoảng 65 triệu đồng/người/năm, có xã đạt trên 70 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo hằng năm giảm nhanh, đến nay không còn hộ nghèo;
Quan tâm bảo tồn bản sắc văn hóa
Kinh tế phát triển, chất lượng cuộc sống không ngừng được nâng cao nhưng không vì thế các vùng đồng bào dân tộc thiểu số phai nhạt đi nét đẹp văn hóa truyền thống có tự bao đời... Tết nhảy của đồng bào dân tộc Dao luôn được gìn giữ phát huy... Tiếng cồng chiêng của đồng bào dân tộc Mường không chỉ âm vang nơi núi rừng rộng lớn mà còn hòa chung âm sắc, tạo ấn tượng đối với du khách phương xa ngay giữa lòng đô thị tấp nập... Truyền thống văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc thiểu số khi hội nhập với văn hóa Thăng Long - Hà Nội đã nâng lên 1 tầm cao mới, lan tỏa và phát huy... góp phần không nhỏ xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, nâng cao dân trí, xóa đói giảm nghèo. Đề án bảo tồn bản sắc văn hóa Mường, Dao được hiện thực hóa là nền tảng để Hà Nội tiếp tục bảo tồn giá trị văn hóa DTTS gắn với phát triển du lịch - một trong 10 dự án trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021-2030.
Xã Yên Xuân được thành lập trên cơ sở sáp nhập các xã Tiến Xuân, Yên Trung, Yên Bình (huyện Thạch Thất) và xã Đông Xuân (huyện Quốc Oai) trước đây, xã có diện tích tự nhiên 78.01 km2, dân số 29.375 người.
Hà Nội luôn quan tâm gìn giữ nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số.
Thời gian qua, xã đã tổ chức các hội thi biểu diễn văn nghệ, thi kể chuyện về văn hóa dân tộc Mường, thi kể chuyện bằng tiếng dân tộc Mường trong các nhà trường trên địa bàn vùng đồng bào DTTS & MN; khuyến khích người dân tộc Mường thường xuyên giao tiếp bằng tiếng dân tộc Mường, các bậc ông bà, cha mẹ tích cực trao truyền ngôn ngữ Mường cho thế hệ trẻ. Đồng thời, tổ chức được 8 lớp truyền dạy, bồi dưỡng nghệ thuật diễn tấu Chiêng Mường cho từ 200 đến 400 người thuộc xã Yên Xuân, trong đó tập trung vào nhóm người tuổi trẻ, có triển vọng phát triển; tổ chức giao lưu diễn tấu chiêng Mường, nhạc cụ dân tộc và các làn điệu hát múa dân tộc Mường (hát ru, hát đối, hát dân ca) giữa các thôn, trên địa bàn xã; hỗ trợ 4 bộ Chiêng mường cho các nhà trường THCS của xã Yên Xuân, mỗi trường 01 bộ; tổ chức các Hội thi trình diễn trang phục dân tộc Mường cho đối tượng là học sinh trong các trường học trên địa bàn xã Yên Xuân; khuyến khích đồng bào thường xuyên sử dụng trang phục truyền thống của dân tộc mình...
Với những nỗ lực đó, tại xã Yên Xuân, nhiều di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số đã được kiểm kê, lập hồ sơ khoa học, đưa vào danh mục di sản quốc gia. Đến nay, đã có nhiều di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, như ở xã Yên Xuân có Di sản văn hóa Mo Mường. Các hoạt động lễ hội truyền thống, tiếng nói, trang phục, các trò chơi dân gian, được nhân dân lưu giữ và phát huy. Việc gắn kết bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch đã tạo ra các sản phẩm du lịch, mang lại thu nhập cho người dân, như du lịch cộng đồng trải nghiệm…
Trong giai đoạn 2022-2025, Thành phố cũng đã xây dựng và đưa vào hoạt động mô hình du lịch cộng đồng, với tên gọi “Điểm đến du lịch cộng đồng bản Miền” tại xã Ba Vì, hỗ trợ, quảng bá, hướng dẫn thực hiện tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng bản miền, nơi có trên 98% là đồng bào Dao Quần Chẹt sinh sống với nghề làm thuốc Nam truyền thống, chủ đề của sản phẩm du lịch là: ”Chữa lành - Tịnh tâm - Dưỡng tuệ” hướng đến mục tiêu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa và nghề làm thuốc Nam truyền thống của người Dao Quần Chẹt ở Ba Vì.
Thông qua các hoạt động trải nghiệm, khám phá kho tàng tri thức thuốc Nam của người Dao Quần Chẹt sẽ giúp du khách phục hồi sức khỏe và cân bằng cơ thể; hòa mình cùng phong tục, nghi lễ và câu chuyện đời sống của người Dao giữa không gian núi rừng thanh khiết của vùng núi Ba Vì, từng nhịp thở hòa cùng tiếng suối, tiếng chim sẽ giúp du khách gột rửa muộn phiền, áp lực, nuôi dưỡng trí tuệ và tình yêu thiên nhiên. Sau gần 2 năm, mô hình đã thành lập Hợp tác xã du lịch cộng đồng bản Miền với sự tham gia của 7 hộ gia đình cùng nhau quản lý và vận hành các dịch vụ. Mô hình hiện đã thu hút đông đảo du khách đến tham quan và trải nghiệm với các sản phẩm, dịch vụ du lịch ngày càng đa dạng, phong phú như: Trải nghiệm các bài thuốc với các dịch vụ tắm thuốc, ngâm chân, gội đầu,..., trải nghiệm nấu cao thủ công, giã bánh dày, thêu quần áo, đan vỏ dao, đan gùi của người Dao, trải nghiệm lễ cấp sắc, tết nhảy của người Dao... Trong thời gian tới, mô hình tiếp tục đưa vào vận hành dịch vụ lưu trú homestay, dự kiến sẽ giúp kéo dài thời gian của du khách tại Bản Miền từ 2 ngày trở lên.
Từ thành công của mô hình, Hà Nội sẽ tiếp tục công bố mô hình du lịch cộng đồng tại xã An Phú, huyện Mỹ Đức góp phần bảo tồn văn hoá - làng nghề, phát huy giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào, phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương và đa dạng sinh kế cho người dân. Ngoài ra là các mô hình phát triển du lịch: Khu du lịch Ao Vua, suối khoáng Tản Đà, Thiên Sơn-Suối Ngà, Mô hình bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá truyền thống: Đội chiêng Mường, chuông Dao…
