Nằm ở độ cao trên 2000m, khí hậu mát mẻ quanh năm, cao nguyên này sở hữu vẻ đẹp tựa tranh vẽ, với khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ chẳng kém những địa điểm du lịch ở Châu Âu. Nơi này còn có đa dạng bản sắc văn hóa với loạt món đặc sản gắn liền với văn hóa của cộng đồng người dân tộc thiểu số.
Gây thương nhớ với khung cảnh tựa trời Âu
Nằm ở độ cao khoảng 2.000m so với mực nước biển, xã Y Tý, tỉnh Lào Cai là một trong những địa danh được ví như “nóc nhà” của vùng Tây Bắc. Từ trung tâm thành phố Lào Cai, du khách sẽ mất khoảng 100km đường đèo để đến được vùng đất này. Với diện tích tự nhiên lên đến hơn 8.600 ha và gần 12km đường biên giới giáp Trung Quốc, cùng độ cao như thế tạo nên khung cảnh hùng vĩ kết hợp giữa núi và rừng.
Cảnh sắc ở cao nguyên Y Týkhiến bất cứ ai một lần đặt chân đến cũng không khỏi trầm trồ.
Mây trắng bồng bềnh vờn quanh những đỉnh núi, xen giữa là những thửa ruộng bậc thang uốn lượn, những ngôi nhà trình tường của người Hà Nhì phủ rêu theo năm tháng, và những bản làng thấp thoáng ẩn hiện sau lớp sương mỏng. Sự hài hòa giữa thiên nhiên và cuộc sống con người tạo nên vẻ đẹp đặc trưng rất riêng cho vùng cao nguyên Y Tý.
Du khách có thể đến Y Tý vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, bởi mỗi mùa lại mang một nét đẹp riêng biệt. Tuy nhiên, có hai thời điểm lý tưởng nhất để khám phá nơi đây là từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau - thời gian Y Tý “lên ngôi” trong bản đồ săn mây của dân du lịch. Vào những buổi sớm, biển mây dày đặc bao phủ toàn bộ bản làng, tạo nên khung cảnh bồng bềnh, huyền ảo như tranh thủy mặc.
Và du khách có thể ghé thăm vào tháng 8-9, vẻ đẹp của những thửa ruộng bậc thang vàng óng trải dài trên sườn núi là điểm nhấn khiến Y Tý cuốn hút hơn bao giờ hết.
Săn mây là hoạt động yêu thích của du khách khi ghé thăm cao nguyên này.
Từ Hà Nội, du khách có thể chọn đi tàu hoặc xe giường nằm đêm đến TP. Lào Cai. Từ đó, tiếp tục thuê xe máy hoặc ô tô để di chuyển lên Y Tý. Quãng đường dài khoảng 100km nhưng đường đèo núi quanh co, nhiều đoạn dốc cao và sương mù dày đặc, nên cần người lái có kinh nghiệm và chuẩn bị kỹ càng.
Một số phượt thủ ưa mạo hiểm chọn cách chạy xe máy thẳng từ Hà Nội theo cung đường: Hà Nội - Lào Cai - Bát Xát - A Lù - Y Tý. Tuy nhiên, hành trình này khá dài (trên 350km) và cần sức khỏe tốt, xe mạnh, tay lái vững.
Lưu ý, vào mùa mưa (tháng 6–8), đường đi Y Tý có thể lầy lội, trơn trượt do sạt lở đất nên cần kiểm tra thời tiết kỹ càng trước chuyến đi.
Đến với Y Tý, du khách có thể đắm mình trong khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và trải nghiệm nhiều hoạt động khám phá đầy hấp dẫn. Một trong những điểm đến nổi bật là Ngải Thầu Thượng – nơi lý tưởng để săn mây vào sáng sớm, khi biển mây bồng bềnh phủ trắng các sườn núi, tạo nên khung cảnh thơ mộng chẳng khác trời Âu.
Ngải Thầu Thượng, một ngôi làng vùng cao thuộc xã A Lù, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, được biết đến là một trong những ngôi làng cao nhất Việt Nam
Ngoài ra, thửa ruộng bậc thang ở A Lù, A Mủ, hay bản Lao Chải cũng là những điểm đến lý tưởng để chụp ảnh, đặc biệt vào mùa lúa chín tháng 9-10. Với những ai yêu thích tìm hiểu văn hóa, việc ghé thăm các bản làng người Hà Nhì, H’Mông hay Dao đỏ sẽ mang lại những trải nghiệm độc đáo - từ kiến trúc nhà trình tường, lễ hội cổ truyền cho đến ẩm thực vùng cao mang đậm dấu ấn bản địa. Không quá đông đúc, không xô bồ, Y Tý là điểm dừng chân yên bình cho những ai muốn tạm rời khỏi phố thị và chạm đến vẻ đẹp nguyên sơ của núi rừng Tây Bắc.
Cuộc sống yên bình của vùng đất nằm phía Tây Bắc.
Y Tý là nơi sinh sống của cộng đồng các dân tộc Hà Nhì, H’Mông, Dao, Kinh. Mỗi dân tộc đều có phong tục, kiến trúc, trang phục và lễ hội riêng biệt, tạo nên bản sắc đa dạng cho vùng cao nguyên này. Đặc biệt, lễ hội Khô Già Già của người Hà Nhì diễn ra vào khoảng tháng 6 âm lịch là dịp để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, đồng thời là dịp để du khách hòa mình vào đời sống văn hóa địa phương.
Lễ hội thể hiện nét độc đáo, đặc trưng trong nghi lễ, tín ngưỡng thờ thần nông nghiệp, thần rừng, thần nước, thần đất cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cây cối tươi tốt, chăn nuôi phát triển và cầu cho dân bản ấm no, hạnh phúc.
Y Tý không chỉ quyến rũ bởi cảnh sắc hoang sơ, mà còn là “thiên đường sống ảo” dành cho những ai đam mê nhiếp ảnh. Từ những biển mây cuồn cuộn lúc bình minh ở Ngải Thầu Thượng, đến các đoạn đèo quanh co giữa rừng già mù sương, đâu đâu cũng có thể trở thành phông nền hoàn hảo cho những bức ảnh "triệu like". Vào mùa lúa chín, sắc vàng rực rỡ của ruộng bậc thang ở A Lù hay Dền Sáng tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động, hài hòa giữa đất trời.
Những mái nhà trình tường phủ rêu xanh, những đứa trẻ vùng cao hồn nhiên nô đùa trong nắng sớm… đều là khoảnh khắc đắt giá khiến người trẻ mê mẩn. Không cần filter cầu kỳ, Y Tý sẵn sàng mang đến cho bạn những góc ảnh “đẹp như mơ”, đậm chất Tây Bắc nhưng lại mang nét lãng mạn chẳng khác trời Âu.
Những món đặc sản nên thưởng thức khi đến cao nguyên Y Tý
Gà đen H’Mông
Gà đen H’Mông là giống gà đặc trưng của đồng bào H’Mông sinh sống tại vùng cao Lào Cai, nổi tiếng bởi chất lượng thịt thơm ngon, bổ dưỡng. Gà được chăn thả hoàn toàn tự nhiên, ăn cỏ, sâu, sỏi và các loại thảo mộc rừng nên thịt săn chắc, ít mỡ, phần da dày nhưng giòn, có màu đen đặc trưng cả ngoài lẫn trong.
Du khách có thể thưởng thức gà đen được chế biến theo nhiều cách như hấp lá chanh, nướng than hoa, hoặc hầm với thuốc bắc - mỗi món đều giữ được hương vị nguyên bản và độ ngọt tự nhiên của thịt.
Gà đen không chỉ là món ngon mà còn được người bản địa xem như một bài thuốc bổ máu, phục hồi sức khỏe. Ngồi bên bếp lửa trong căn nhà trình tường, thưởng thức đĩa gà đen nóng hổi trong tiết trời se lạnh của Y Tý là trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ với du khách.
Mèn mén
Mèn mén là món ăn truyền thống không thể thiếu trong bữa cơm hằng ngày của đồng bào H’Mông ở Y Tý. Được làm từ hạt ngô khô nghiền nhỏ bằng cối đá, sau đó hấp cách thủy nhiều lần cho đến khi chín mềm, mèn mén mang vị thơm đặc trưng, bùi bùi, hơi khô nhưng ăn kèm với nước xương ninh hoặc rau dại luộc lại vô cùng hòa quyện.
Món ăn mộc mạc này thể hiện rõ tính tiết kiệm, tôn trọng mùa vụ và sự sáng tạo của người vùng cao khi tận dụng triệt để những sản vật sẵn có.
Dù chỉ là bột ngô hấp nhưng mèn mén không hề nhàm chán, bởi từng nắm mèn mén được nắm tròn, bày trên mâm cùng thịt nướng, cải mèo xào hoặc ớt dầm nước mắm cũng tạo nên một hương vị đặc trưng khó quên. Khi đến Y Tý, thưởng thức mèn mén chính là một cách để thấu hiểu thêm về cuộc sống và văn hóa của người đồng bào thiểu số nơi đây.
Thắng cố
Thắng cố là một trong những món ăn đặc trưng, lâu đời nhất của người Mông ở vùng cao Lào Cai, trong đó có Y Tý. Đây là món ăn truyền thống thường xuất hiện trong các phiên chợ, lễ hội hay dịp tụ họp cộng đồng. Nguyên liệu chính để nấu thắng cố ban đầu là nội tạng ngựa, nhưng ngày nay có thể thêm thịt bò, trâu, thậm chí lợn, tùy vào từng vùng và điều kiện thực tế. Tất cả được nấu trong chảo lớn, thêm vào đó là hơn 10 loại gia vị đặc biệt của núi rừng như thảo quả, địa liền, hạt dổi, mắc khén, gừng, sả, tỏi…
Món ăn có hương vị rất mạnh, đậm đà, có phần “khó nhằn” với người mới ăn lần đầu, nhưng lại là niềm tự hào của người địa phương bởi nó thể hiện sự trọn vẹn trong cách sử dụng nguyên liệu và sự kết nối cộng đồng khi cùng quây quần bên nồi thắng cố sôi nghi ngút.
Thắng cố - món ăn truyền thống của người H’Mông khiến nhiều người nhăn mặt khi biết được các nguyên liệu chế biến nên món ăn này.
Ở Y Tý, thưởng thức thắng cố trong phiên chợ hoặc tại một quán nhỏ ven đường là trải nghiệm đậm chất bản địa. Không chỉ nếm món ăn mà còn cảm nhận rõ không khí sinh hoạt, văn hóa và tinh thần hiếu khách của người vùng cao.
Đến với cao nguyên Y Tý không chỉ là hành trình khám phá cảnh sắc thiên nhiên kỳ vĩ, mà còn là dịp để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp văn hóa bản địa đậm đà, nguyên sơ ở tỉnh Lào Cao. Giữa biển mây bồng bềnh, ruộng bậc thang trải dài và nếp sống mộc mạc của người vùng cao, Y Tý mang đến những phút giây an yên, chậm rãi giữa núi rừng. Nếu bạn đang tìm một điểm đến vừa hùng vĩ, vừa tĩnh lặng thì cao nguyên này chính là nơi đáng để trải nghiệm.
