Từng mọc dại ở bìa rừng, ven suối, sắn dây giờ được nông dân đưa về trồng ngay trong vườn nhà để làm ra loại tinh bột trắng, mịn, giàu dinh dưỡng được ví như “vàng trắng”. Nhờ đặc tính dễ trồng, ít tốn công chăm sóc nhưng giá trị thu hoạch cao, loài cây này đang trở thành đặc sản giúp nhiều hộ gia đình tăng thu nhập, thậm chí đổi đời.
Sắn dây vốn là cây dây leo sống khỏe, thường mọc hoang dọc bờ suối, bìa rừng hoặc những khoảng đất bị bỏ hoang. Trước đây, bà con chỉ đào rễ sắn dây để dùng trong bếp núc hoặc làm thuốc dân gian. Tuy nhiên vài năm trở lại đây, khi người tiêu dùng ưa chuộng sản phẩm tự nhiên - không hóa chất, bột sắn dây nguyên chất bất ngờ trở thành mặt hàng được săn đón mạnh.
Tinh bột sắn dây có màu trắng ngần, mùi thơm nhẹ, tính mát, giải nhiệt cơ thể. Đặc biệt, loại bột được lọc nhiều lần và phơi đủ nắng thường cho chất lượng rất cao, vì vậy được ví như “vàng trắng” vì vừa dinh dưỡng, vừa mang lại
Một trong những lý do giúp cây sắn dây được nông dân ưa chuộng là bởi cây gần như không cần đầu tư nhiều. Sắn dây thích nghi tốt với đất đồi, đất rừng, đất pha cát và thậm chí những mảnh đất nghèo dinh dưỡng. Người trồng chỉ cần cắm hom xuống đất, tạo giàn hoặc tận dụng hàng rào sẵn có để cây bám leo.
Quy trình trồng sắn dây tương đối đơn giản nhưng cần tuân thủ đúng kỹ thuật để cây cho năng suất cao và cho chất lượng tinh bột tốt. Trước tiên, đất trồng phải được chuẩn bị kỹ, trộn đều với phân chuồng hoai mục trước khi đắp thành luống. Trên mỗi luống, người trồng dựng trụ bê tông hoặc cọc tre rồi phủ lưới nilon để làm giàn cho dây leo.
Giàn phải rộng và thoáng, đủ chỗ cho dây phát triển. Đồng thời, cần thường xuyên cắt tỉa cành nhánh, tránh để dây quá rậm làm giảm khả năng quang hợp. Một lưu ý quan trọng là không để dây chạm đất, vì chúng sẽ đâm rễ tạo gốc mới, khiến dinh dưỡng bị phân tán và năng suất củ giảm rõ rệt.
Về chăm sóc, cây sắn dây có bộ rễ ăn sâu nên không cần tưới nước thường xuyên, chủ yếu giữ ẩm giai đoạn đầu. Khi dây đã leo giàn và bắt đầu tạo củ, người trồng ngừng bón phân để cây tập trung nuôi củ, chỉ cần duy trì lượng nước phù hợp. Giai đoạn gần thu hoạch có thể bón bổ sung phân kali để cho cây sinh trưởng tốt. Ngoài ra, cần phát quang gốc, dọn cỏ và điều chỉnh tán dây để cây thông thoáng.
Thời vụ thích hợp nhất để trồng sắn dây là từ tháng Giêng đến tháng Hai âm lịch. Sau 8-12 tháng, khi lá trên cây chuyển từ xanh sang vàng, thân già và củ chắc, có thể thu hoạch.
Củ sắn dây trưởng thành thường dài hơn 1m, nặng 2-5 kg tùy điều kiện đất, là thành quả xứng đáng cho quá trình chăm sóc bền bỉ.
Theo một số nông dân có kinh nghiệm trồng sắn dây khẳng định đây là loài cây dễ trồng, chăm sóc lại thích ứng tốt với thời tiết. Tuy nhiên, muốn nâng tầm giá trị, tăng thu nhập thì củ sắn dây cần được chế biến sâu, làm ra các sản phẩm hữu ích. Và trong số đó, việc tạo ra bột sắn dây, giá trị dinh dưỡng cao, dễ bảo quản, được người tiêu dùng ưa chuộng là biện pháp tạo ra giá trị kinh tế ổn định.
Sau khi đào lên, củ được gọt vỏ, rửa sạch, xay nhuyễn rồi hòa nước lọc nhiều lần để tách tinh bột. Phần tinh bột lắng dưới đáy được phơi nắng tự nhiên 2-4 ngày đến khi đạt độ trắng trong và mịn đều.
Công đoạn này đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, bởi chỉ cần lọc không kỹ hoặc phơi thiếu nắng, bột sẽ bị ngả màu, giảm chất lượng. Chính sự công phu trong quá trình chế biến đã tạo nên giá trị cao cho bột sắn dây.
Hiện nay, 1kg bột sắn dây nguyên chất đang được bán từ 180.000-350.000 đồng/kg, những loại làm thủ công hoàn toàn, lọc nhiều lần và phơi đủ nắng có thể lên đến 350.000-450.000 đồng/kg.
Để làm ra 1 kg bột khô, người dân cần 7-10 kg rễ tươi. Tuy nhiên, do giá bán cao và ổn định, người trồng vẫn có lợi nhuận tốt mỗi vụ.
Với diện tích nhỏ 100-300m2, người nông dân có thể thu được vài chục ký bột mỗi vụ, đủ bán lẻ quanh năm. Các hộ có diện tích từ vài sào đến một héc-ta có thể thu nhập hàng trăm triệu đồng, đặc biệt nếu đầu tư máy xay, bể lọc và khu phơi để chủ động sản xuất quy mô lớn.
Nhiều gia đình cho biết việc trồng sắn dây không chỉ tăng thu nhập mà còn tận dụng được đất trống, đất khó canh tác. Một số hộ còn trồng xen sắn dây dưới tán cây ăn trái hoặc ven rừng, vừa tiết kiệm diện tích vừa tăng hiệu quả kinh tế.
Nông dân trồng sắn dây có thể thu hoạch từ 100 triệu đồng đến gần 300 triệu đồng/ha, hoặc thậm chí cao hơn tùy thuộc vào giá cả, năng suất và cách chế biến.
Từ loài cây mọc dại nơi bìa rừng, sắn dây nay trở thành cây đặc sản trồng ngay trong vườn nhà, mang lại giá trị kinh tế cao và ổn định. Việc tinh bột sắn dây được thị trường ưu ái gọi là “vàng trắng” cho thấy sức hút mạnh mẽ của loại nông sản này.
Với ưu điểm dễ trồng, ít công chăm sóc, chi phí thấp nhưng giá trị cao, sắn dây đang là lựa chọn hàng đầu cho nông dân muốn phát triển kinh tế bền vững và giúp nhiều gia đình nâng cao chất lượng cuộc sống.
