Đây là loại quả tạo nên vị chua thanh cho nhiều món ăn ở vùng đất Tây Bắc. Mấy năm nay, chúng được bán ở chợ truyền thống và chợ mạng với giá lên tới 180.000 đồng/kg.
Khoảng tháng 3, tháng 4 hàng năm, tại các chợ truyền thống tại Hà Nội hay trên chợ mạng có rao bán một loại quả trông vẻ ngoài rất giống với quả ổi nhưng vị chua thanh và có mùi thơm rất riêng. Người bán giới thiệu đấy là trái tai chua, một đặc sản nổi tiếng của núi rừng Tây Bắc.
Quả tai chua có vẻ bề ngoài rất giống với quả ổi nên nhìn lần đầu chắc chắn nhiều người sẽ nhầm lẫn
Cây tai chua là một loại cây thân gỗ, sống lâu năm, thường cao từ 15 - 16 mét, có cây còn cao hơn nữa. Thân cây mọc thẳng đứng, trên vỏ xám đen là những u lồi sần sùi theo năm tháng. Cành cây mảnh mai, mọc ngang rồi rủ xuống phần đầu, khiến cho việc trèo hái trở nên vô cùng khó khăn, thậm chí nguy hiểm. Những ai từng leo hái tai chua đều biết, không thể chủ quan với cành cây giòn dễ gãy này. Chỉ có người quen rừng, có kinh nghiệm leo trèo mới dám mạo hiểm lên cây để hái từng quả một.
Quả tai chua hiện nay được bán ở chợ và trên chợ mạng, nhiều người tìm mua về để làm gia vị chế biến món ăn
Quả tai chua khá to, hình cầu dẹt, có từ 4 - 8 múi rõ rệt. Khi còn non, quả có màu xanh mướt, càng về sau khi chín thì chuyển sang màu vàng ruộm, phần ruột bên trong có màu hồng hoặc trắng tùy từng quả. Mỗi quả có khoảng 6 - 10 hạt, phần thịt giòn, chua dịu, không gắt. Tuy nhiên, hạt của quả lại có tính gây say nhẹ, nên người ta thường chỉ ăn phần thịt.
Loài cây này mọc hoang dã ở nhiều tỉnh vùng cao phía Bắc như Bắc Kạn, Hà Giang, Cao Bằng, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, Hòa Bình, Phú Thọ… Ở những vùng đất này, tai chua không được trồng mà hoàn toàn do tự nhiên ban tặng, mọc rải rác trong các khu rừng, tạo nên nét hoang sơ rất riêng.
Quả tai chua có vị chua dịu nhẹ, không gắt
Anh Lạc (ở Hòa Bình) kể: "Hồi bé, chúng tôi thường rủ nhau đi hái hoa tai chua ăn chơi. Hoa màu trắng ngà, chua chua, chấm với muối ớt là ngon mê. Còn quả sẽ hái về cho các bà, các mẹ nấu canh chua, kho cá, nấu bún, canh rau muống,...
Mấy năm nay, tai chua được nhiều người biết tới. Thay vì chọn khế, me, sấu,..., người thành phố sẽ mua quả tai chua để đổi vị. Hơn nữa, vị chua của quả này rất nhẹ, không gắt và mùi thơm hấp dẫn. Cứ đến mùa, người dân quê tôi lại rủ nhau đi hái tai chua về bán cho thương lái để vận chuyện đi khắp các tỉnh thành".
Quả tai chua thái miếng, phơi khô có thể ăn quanh năm
Ngoài quả tươi, người dân còn thái mỏng tai chua rồi phơi khô, cất vào lọ dùng quanh năm. Theo đó, tai chua lấy về được rửa sạch, thái thành miếng mỏng rồi phơi nắng cho khô. Gặp nắng, chỉ 2-3 hôm là những miếng tai chua đã ngả sang màu vàng cánh gián. Cách bảo quản dân dã này không chỉ tiện lợi mà còn giúp giữ nguyên hương vị. Tại các chợ dân sinh, quả tai chua tươi được bán với giá 70.000 – 80.000 đồng/kg, còn tai chua khô có giá tới 180.000 đồng/kg.
