Lời nói tích cực, nhẹ nhàng của bố mẹ có thể nuôi dưỡng tâm tính trẻ bình tĩnh hơn trong lúc nóng giận.
Bố mẹ có con hay khóc nhè đã từng rơi vào khoảnh khắc bế tắc quen thuộc: con bắt đầu khóc nức nở, gương mặt đỏ bừng, cảm xúc dâng trào, mọi nỗ lực dỗ dành dường như đều vô hiệu. Trong trạng thái căng thẳng và mệt mỏi, nhiều bậc bố mẹ phản xạ bằng câu nói như “Đừng khóc nữa!” hay “Sao con cứng đầu thế?”, với mong muốn nhanh chóng chấm dứt tiếng khóc.
Nhưng thực tế, những lời này thường khiến trẻ cảm thấy không được thấu hiểu, thậm chí bị phủ nhận cảm xúc, dẫn đến việc khóc to và kéo dài hơn. Khoảng cách giữa bố mẹ và con vì thế cũng vô tình nới rộng.
Điều ít ai nhận ra là: khi trẻ khóc, điều cần trước tiên không phảimệnh lệnh để dừng lại, mà sự công nhận và an toàn về mặt cảm xúc. Khóc là cách trẻ giải tỏa và gửi tín hiệu rằng bên trong đang có điều gì đó quá sức chịu đựng.
Thay vì cố “dập tắt” cảm xúc ấy, bố mẹ có thể chọn cách đồng hành cùng con bằng ngôn ngữ nhẹ nhàng, chậm rãi và mang tính kết nối. Trên thực tế, có 3 câu nói đơn giản nhưng đầy sức mạnh giúp trẻ bình tĩnh lại nhanh hơn, cảm thấy được lắng nghe và dễ hợp tác. Những câu nói này nhằm xoa dịu cảm xúc tức thời, góp phần xây dựng nền tảng giao tiếp an toàn và lành mạnh giữa bố mẹ và con về lâu dài.
"Mẹ biết con đang rất buồn, có thể kể cho mẹ nghe thêm về điều đó không?"
Trẻ thường bật khóc khi một nhu cầu bên trong chưa được đáp ứng, hoặc cảm thấy mình bị đối xử không công bằng, bị tổn thương, sợ hãi trước một tình huống nào đó. Ở những khoảnh khắc ấy, điều trẻ cần nhất không phải là lời nhắc nhở phải “nín đi”, mà cảm giác được thấu hiểu và chấp nhận. Một câu nói giản dị như: “Mẹ biết con đang rất buồn” có thể trở thành điểm tựa cảm xúc quan trọng, giúp trẻ cảm nhận rằng cảm xúc của mình là hợp lệ và có người đang lắng nghe.
Khi trẻ đã cảm thấy an toàn hơn, bố mẹ có thể nhẹ nhàng tiếp nối bằng câu hỏi: “Con có thể nói cho mẹ biết chuyện gì đã xảy ra không?” Câu hỏi này mở ra cơ hội để trẻ diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc, điều mà trẻ nhỏ thường gặp khó khăn do vốn ngôn ngữ còn hạn chế. Việc được khuyến khích nói ra giúp trẻ từng bước gọi tên cảm xúc, thay vì chỉ thể hiện bằng nước mắt.
Chẳng hạn, trẻ khóc vì món đồ chơi yêu thích bị làm hỏng có thể nghẹn ngào nói: “Đồ chơi của con bị hỏng rồi, con không chơi được nữa.” Khi cảm xúc được nói thành lời, cơn buồn và tức giận thường dịu xuống đáng kể.
Đồng thời, việc lắng nghe cũng giúp bố mẹ hiểu rõ hơn thế giới nội tâm, biết điều gì đang thực sự quan trọng với trẻ. Từ đó, bố mẹ giúp con vượt qua cảm xúc trước mắt, có cơ hội hướng dẫn, dạy con cách đối diện và giải quyết những tình huống tương tự một cách lành mạnh trong tương lai.
"Chúng ta cùng nhau tìm giải pháp nhé!"
Câu nói “Chúng ta cùng nhau tìm giải pháp nhé!” đặc biệt hữu ích khi trẻ đang đối mặt với một khó khăn vượt quá khả năng tự xoay xở của mình. Trong những tình huống ấy, việc yêu cầu trẻ “Đừng khóc” hay “Đừng bướng bỉnh” thường khiến trẻ cảm thấy cảm xúc của mình bị xem nhẹ, trong khi vấn đề cốt lõi vẫn chưa được giải quyết. Hệ quả là trẻ càng thêm bất lực, dễ tích tụ ấm ức và phản ứng tiêu cực hơn.
Ngược lại, “Chúng ta cùng nhau tìm giải pháp nhé!” mang đến thông điệp hoàn toàn khác: bố mẹ không đứng ở vị trí phán xét hay áp đặt, mà là người đồng hành. Câu nói này giúp trẻ cảm nhận rằng mình không đơn độc, rằng khó khăn có thể được chia sẻ và giải quyết từng bước. Chính cảm giác được sát cánh ấy tạo cho trẻ sự an toàn về mặt cảm xúc, đồng thời khơi gợi lòng can đảm và niềm tin vào khả năng của bản thân.
Chẳng hạn, khi trẻ khóc vì không với tới gói đồ ăn trên bàn, thay vì quát mắng hay vội làm thay, bố mẹ có thể cùng con suy nghĩ: đặt một chiếc ghế nhỏ để con đứng lên, kéo món đồ lại gần hơn, hoặc nhờ bố mẹ hỗ trợ một phần. Qua quá trình đó, trẻ học được cách giải quyết vấn đề một cách bình tĩnh, cảm nhận rõ sự tin tưởng, gắn kết và hợp tác trong mối quan hệ với bố mẹ.
"Sau khi con khóc xong, chúng ta cùng đi ăn món ngon, hay chơi trò gì vui vẻ nhé!"
Khi trẻ khóc, cảm xúc thường đang ở mức cao trào, và việc yêu cầu trẻ “nín ngay” gần như là điều không khả thi. Điều trẻ cần lúc này không phải là mệnh lệnh, mà là thời gian và không gian để cảm xúc được lắng xuống. Câu nói “Khi con khóc xong, mình cùng đi ăn món con thích (hoặc chơi một trò thật vui) nhé!” giống như một lời hẹn dịu dàng, giúp trẻ hiểu rằng cảm xúc tiêu cực chỉ là tạm thời và sau đó vẫn còn những điều tích cực đang chờ đợi.
Cách nói này tạo ra một định hướng tâm lý tích cực: trẻ được phép khóc, nhưng khóc không phải là điểm kết thúc. Cuộc sống vẫn tiếp diễn và vẫn có nhiều niềm vui phía trước. Đồng thời, lời gợi mở còn nhẹ nhàng chuyển hướng sự chú ý, giúp trẻ dần thoát khỏi cảm xúc buồn bã và hướng tâm trí về những điều dễ chịu hơn.
Chẳng hạn, khi trẻ khóc vì cãi nhau với bạn bè, lời nói tích cực có thể giúp trẻ bớt căng thẳng, từ từ nín khóc và mong chờ hoạt động vui vẻ tiếp theo. Khi trẻ đã bình tĩnh, bố mẹ mới cùng con nhìn lại sự việc, phân tích nguyên nhân mâu thuẫn và hướng dẫn cách ứng xử, hòa giải phù hợp.
