Hà Nội đang tập trung hiện thực hóa khát vọng đưa công nghiệp văn hóa là ngành kinh tế mới và là đòn bẩy để Hà Nội khẳng định vị thế trong Mạng lưới các TP sáng tạo của UNESCO mà trọng tâm là phát triển Trung tâm Công nghiệp Văn hóa. Hiện nay, dự thảo Nghị quyết về tổ chức và hoạt động của Trung tâm đang được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi từ các tầng lớp nhân dân trong cộng đồng. Phóng viên Báo Phụ nữ Thủ đô đã trao đổi với ông Nguyễn Hoàng Phương, Phó Trưởng ban Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội về vấn đề này.
Ông có thể khái quát về việc bảo tồn gìn giữ giá trị văn hóa phố cổ trên địa bàn Quận thời gian qua?
Ông Nguyễn Hoàng Phương: Nằm ở vị trí trung tâm Thủ đô bao gồm khu vực hồ Hoàn Kiếm (di sản cấp Quốc gia đặc biệt), khu Phố cổ Hà Nội (di sản cấp Quốc gia), khu phố kiến trúc Pháp, khu vực ngoài đê sông Hồng, quận Hoàn Kiếm chứa đựng một kho tàng giá trị vật thể phong phú. Hiện nay, Quận có 190 di tích lịch sử văn hóa, di tích Cách mạng kháng chiến với 52 di tích lịch sử văn hóa đã được xếp hạng, di tích Đền Ngọc Sơn - Hồ Hoàn Kiếm, Đền Bạch Mã là di tích Quốc gia đặc biệt, 38 di tích cấp Quốc gia, 12 di tích cấp Thành phố; 33 di tích Cách mạng kháng chiến đã được gắn biển công nhận... Với những giá trị di sản còn hiện hữu, khu Phố cổ Hà Nội thu hút một lượng lớn du khách trong và ngoài nước khi đến Hà Nội.
Chính vì vậy, việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản khu Phố cổ Hà Nội luôn nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền cũng như các nhà khoa học và của cả cộng đồng. Trong thời gian qua, công tác bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị di sản trong khu Phố cổ Hà Nội và khu vực hồ Hoàn Kiếm đã đạt được một số kết quả nhất định. Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ thường xuyên tổ chức các chương trình, hoạt động về văn hóa, nghệ thuật tại các điểm di tích, tập trung giới thiệu nếp sống của người Hà Nội xưa, khôi phục lề hội nghề kim hoàn, tổ chức các buổi biểu diễn âm nhạc truyền thống định kỳ, trưng bày giới thiệu các làng nghề truyền thống gắn với phố nghề chuyên doanh trong khu Phố cổ. Các chương trình này đều có sự tham gia tích cực của cộng đồng, góp phần quản lý, bảo tồn di sản văn hóa khu phố cổ một cách bền vững và lâu dài, nhận thức của người dân được nâng cao, du khách trong và ngoài nước có những hiểu biết cơ bản về di sản, về quyết tâm bảo vệ khu Phố cổ Hà Nội của chính quyền quận Hoàn Kiếm.
Ông Nguyễn Hoàng Phương tại một sự kiện giao lưu văn hóa.
Ông suy nghĩ gì về chủ trương tổ chức và hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hóa?
Ông Nguyễn Hoàng Phương: Tôi rất ủng hộ các quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa (TT CNVH) được quy định tại Dự thảo Nghị quyết, khoản 7 Điều 21 Luật Thủ đô. Các quy định đó sẽ bảo đảm hài hòa giữa bảo vệ và phát triển, phát huy tiềm năng, thế mạnh, giá trị văn hóa truyền thống mang bản sắc của Thủ đô. Trong bối cảnh Hà Nội đang hướng tới trở thành đô thị văn hóa sáng tạo toàn diện, Trung tâm tại Hoàn Kiếm có thể đóng vai trò như một “phòng thí nghiệm” đô thị (urban lab), nơi thử nghiệm các mô hình mới trong phát triển công nghiệp văn hóa: Từ nghệ thuật thị giác, âm nhạc đường phố, thời trang, thiết kế sáng tạo đến các loại hình biểu diễn mang tính đương đại kết hợp truyền thống. Địa bàn quận Hoàn Kiếm còn chứa đựng một kho tàng giá trị di sản văn hóa vật thể với đầy đủ các loại hình tôn giáo, tín ngưỡng: Đình, đền, chùa, hội quán..., cũng như các giá trị phi vật thể đa dạng, hấp dẫn như lễ hội truyền thống đền Bạch Mã, đình Yên Thái, Lễ hội Kim hoàn...
Với vị trí đắc địa, nguồn khách du lịch lớn và môi trường văn hóa giàu bản sắc, Hoàn Kiếm có đủ điều kiện để trở thành trung tâm kết nối giữa nghệ sĩ, doanh nghiệp sáng tạo, cộng đồng dân cư và du khách. Triển khai thực hiện Khoản 7 Điều 21 Luật Thủ đô 2024, hứa hẹn mở ra không gian mới cho lĩnh vực công nghiệp văn hóa - một ngành kinh tế đầy tiềm năng đã được chứng minh thành công tại nhiều quốc gia phát triển. Đây sẽ là khung pháp lý toàn diện cho việc thành lập, quản lý và vận hành các trung tâm công nghiệp văn hóa, nơi kết nối giữa di sản văn hóa truyền thống và công nghệ hiện đại để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có giá trị.
Chương trình “Chuyện nhạc phố cổ” tại Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội phục vụ miễn phí du khách.
Ông kỳ vọng gì về việc tổ chức và hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hóa?
Ông Nguyễn Hoàng Phương: Kỳ vọng của tôi là Trung tâm này sẽ được tổ chức theo mô hình quản trị linh hoạt, sáng tạo - không mang tính hành chính nặng nề - mà thực sự là một “hub” sáng tạo, thúc đẩy giao lưu, hợp tác công - tư, trong đó nghệ sĩ và cộng đồng được coi là những chủ thể chính. Trung tâm cần vừa có không gian biểu diễn, trưng bày, vừa có chức năng đào tạo, hỗ trợ khởi nghiệp văn hóa, tư vấn bản quyền, quảng bá và thương mại hóa sản phẩm sáng tạo. Đây cũng nên là nơi nghiên cứu và thử nghiệm các chính sách liên quan đến phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn quận và thành phố Hà Nội. Trung tâm Công nghiệp văn hóa ra đời, với quy mô cấp Thành phố, với những chính sách đột phá là cần thiết cho sự phát triển, nhất là trong giai đoạn phát triển nhanh, vượt bậc của xã hội hiện nay. Ngoài việc đưa con người đến gần với các loại hình văn hoá nghệ thuật còn tạo điều kiện cho các nghệ thuật văn hoá truyền thống, tránh mai một những nét văn hoá đặc sắc này. Trung tâm được kỳ vọng trở thành một không gian văn hóa, ở đó, văn hóa vừa được gìn giữ và phát huy, vừa có giá trị kinh tế, những giá trị truyền thống như hát xẩm, hát chèo, hát văn... hiện hữu bên cạnh các chương trình nhạc nhẹ thu hút nhiều giới trẻ và số đông người quan tâm. Nghệ thuật truyền thống sẽ theo kịp nghệ thuật đại chúng bởi có sự định hướng, có cơ sở vật chất, có thông tin hiểu biết. Vậy thì không lý nào người dân không quan tâm đến nó.
Bên cạnh đó, tôi mong rằng, Trung tâm cũng phát triển, giới thiệu các làng nghề - là nét văn hoá riêng có của mỗi làng xã, mỗi làng nghề, phố nghề. Hà Nội với ưu thế về sự hội tụ trăm nghề, nếu chúng ta mang đến cho người dân những hiểu biết về nó thì Hà Nội sẽ là điểm du lịch văn hoá thu hút bạn bè trong nước và thế giới, xứng đáng là Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người.
Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là một nội dung quan trọng trong chiến lược phát triển văn hóa, hình thành hệ giá trị văn hóa gắn với phát huy những giá trị nhân văn sâu sắc của Thăng Long - Hà Nội; coi đây là nguồn lực, động lực quan trọng cho phát triển Thủ đô. Để những giá trị văn hóa ấy không chỉ là thứ tồn tại trong ký ức của những thế hệ trước, mà còn được giữ gìn và phát huy trong thế hệ trẻ hiện đại, thì không cách nào khác là “công nghiệp hóa” những giá trị đó. Trung tâm Công nghiệp văn hóa Thủ đô sẽ là một nơi mà sự thanh lịch và văn minh trở thành nền tảng cho sự phát triển. Điều quan trọng là phải truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, để họ hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa mà cha ông đã xây dựng, đồng thời biết cách ứng dụng trong cuộc sống hiện đại, thậm chí là thích ứng với các yếu tố mới, các nét văn hóa từ bên ngoài tiếp nhận vào, tạo nên một môi trường văn hóa đa dạng. Một điểm quan trọng nữa là việc kết nối Trung tâm với các không gian sáng tạo đang hình thành trong khu vực như khu vực hồ Hoàn Kiếm, các tuyến phố đi bộ, nhà hát, các khu vực tái thiết không gian công cộng… cần được quy hoạch và đầu tư bài bản, đồng bộ, đảm bảo tính mở và bền vững trong dài hạn.
Trân trọng cảm ơn ông!
