Chuyên gia gợi ý bố mẹ 4 lời khuyên thiết thực để giải quyết các vấn đề trong quá trình giáo dục con.
Việc nuôi dạy con cái đôi khi đặt bố mẹ vào một “bài toán cân bằng” đầy thách thức: nếu đưa ra quá nhiều chỉ dẫn, trẻ dễ mất đi sự tò mò và khả năng tự khám phá, nhưng nếu để trẻ tự do hoàn toàn, có thể loay hoay mà không biết mình nên đi theo hướng nào.
Thực tế, quá trình làm bố mẹ là một nghệ thuật tinh tế của việc lắng nghe, thấu hiểu và dẫn dắt.
Thay vì cố gắng kiểm soát mọi hành vi, bố mẹ nên trở thành người đồng hành khôn khéo, biết khi nào nên bước lên để hỗ trợ, và khi nào nên lùi lại để trẻ tự trải nghiệm. Những quan sát nhỏ, câu chuyện đời thường chứa đựng nhiều bài học quý giá.
Chính từ nhịp sống mỗi ngày, bố mẹ có thể tìm thấy những gợi ý thực tế, giúp nuôi dưỡng một đứa trẻ tự tin, độc lập mà vẫn cảm nhận được tình yêu và sự an toàn từ gia đình.
Trẻ "nghiện" điện thoại
Thay vì nổi giận và quát: “Không được chơi nữa!”, bố mẹ có thể chọn cách bình tĩnh và hợp tác hơn bằng việc cùng con thiết lập những quy tắc rõ ràng.
Hãy thống nhất với nhau về khung thời gian sử dụng thiết bị điện tử mỗi ngày, quy định những khoảng không dùng điện thoại như trong bữa tối hoặc trước giờ ngủ, và chủ động thay thế thời gian cầm điện thoại bằng những hoạt động tích cực hơn: đọc sách cùng con, chơi trò chơi gia đình, hoặc đơn giản là trò chuyện về một ngày của con.
Khi trẻ thấy rằng quy tắc được xây dựng chung, không phải áp đặt từ phía người lớn, sẽ dễ dàng hợp tác hơn. Và quan trọng nhất, bố mẹ cần làm gương cất điện thoại trong giờ ăn hoặc không dùng thiết bị điện tử khác trước mặt con, trẻ sẽ tự nhiên noi theo. Chính sự đồng hành này giúp trẻ hình thành thói quen lành mạnh mà không cần ép buộc hay căng thẳng.
Trẻ hay trì hoãn và chần chừ
Biến các nhiệm vụ thành trò chơi giúp trẻ hợp tác dễ dàng hơn, khiến các hoạt động thường ngày trở nên thú vị, bớt áp lực. Khi trẻ cảm thấy mình đang “chơi” thay vì “bị yêu cầu”, sẽ chủ động, hào hứng và hoàn thành công việc với tinh thần tích cực hơn.
Thay vì nói một câu khô khan như “Nhanh chóng hoàn thành bài tập về nhà”, mẹ có thể biến nó thành thử thách nhỏ: “Chúng ta cùng làm bài kiểm tra toán 15 phút xem ai hoàn thành đúng nhiều hơn nhé!” sau đó dùng đồng hồ bấm giờ để tạo cảm giác hồi hộp, tập trung.
Khi dọn dẹp phòng, hãy biến không gian thành một “bản đồ kho báu”. Hãy gợi ý: “Con thử xem có tìm được món đồ bị thất lạc nào không? Mỗi món tìm thấy sẽ được một nhãn dán thưởng!” Trẻ sẽ cảm thấy như đang tham gia một cuộc phiêu lưu hơn là làm việc nhà.
Mẹ cũng có thể áp dụng trò chơi hóa trong những việc nhỏ khác: thi xem ai gấp quần áo nhanh hơn, xem ai đặt bàn ăn gọn gàng nhất, hoặc ai hoàn thành xong nhiệm vụ vệ sinh buổi sáng trước. Những phần thưởng nhỏ như sticker, lời khen, hoặc quyền chọn món tráng miệng cũng đủ làm trẻ thấy được ghi nhận.
Khi mọi nhiệm vụ được “game hóa”, trẻ làm việc hiệu quả, hình thành thái độ tích cực, tính kỷ luật và tinh thần tự giác.
Khi trẻ cãi lại và nổi loạn
Khi trẻ nổi giận hoặc rơi vào cơn bùng nổ cảm xúc, điều quan trọng không phải là dập tắt hành vi ngay lập tức, mà nên kết nối trước, dạy dỗ sau. Hãy hạ thấp người xuống ngang tầm mắt của trẻ, giữ giọng nói mềm lại và hỏi: “Con có thể nói cho bố mẹ biết điều gì đang làm con khó chịu không?”
Khoảnh khắc đó giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng, lắng nghe, và khi cảm xúc đã được gọi tên, cơn giận cũng lắng xuống nhanh hơn. Điều bố mẹ tìm kiếm không phải là cái “lý do bề mặt”, mà là nhu cầu ẩn sâu bên dưới.
Ví dụ, khi trẻ từ chối ăn, điều trẻ muốn đôi khi không phải tránh bữa ăn, mà là cảm giác được kiểm soát. Lúc này, cần cho trẻ hai lựa chọn đơn giản như: “Hôm nay con muốn ăn cơm hay mì?” Đa phần trẻ cảm thấy mình có tiếng nói và hợp tác dễ hơn.
Hoặc khi trẻ quấy khóc vì không muốn rời sân chơi, có thể đang cần thêm thời gian chuyển tiếp. Bố mẹ có thể nhẹ nhàng nói: “Con muốn chơi thêm đúng không? Vậy mình chơi thêm 5 phút nữa, rồi cùng nhau ra về nhé.”
Khi bố mẹ ưu tiên hiểu nhu cầu thay vì chỉ tập trung vào sửa hành vi, trẻ học được cách diễn đạt cảm xúc, biết rằng cảm xúc của mình là hợp lệ, tăng hình thành khả năng tự điều chỉnh tốt hơn trong tương lai.
Thiếu động lực học tập
Chia nhỏ các nhiệm vụ lớn sẽ giúp trẻ không còn cảm giác bị “quá tải”. Ví dụ, thay vì yêu cầu con học cả chương, hãy bắt đầu bằng 5 từ vựng mỗi ngày, hoặc 10 phút luyện viết Tiếng Việt.
Sau mỗi lần hoàn thành, bố mẹ có thể tặng trẻ một ngôi sao hoặc sticker nhỏ để ghi nhận nỗ lực. Những phần thưởng này mang tính động viên, tạo cho trẻ cảm giác tiến bộ từng chút một, điều rất quan trọng trong việc xây dựng thói quen bền vững.
Điều quan trọng nhất không phải là kết quả cuối cùng mà là hành trình nỗ lực của con. Hãy khen những cố gắng cụ thể như: “Mẹ thấy con đã kiểm tra lại bài rất cẩn thận, mẹ tự hào về con lắm!” Những lời khen thiên về quá trình sẽ nuôi dưỡng động lực nội tại, giúp trẻ học tập và phát triển một cách tự chủ và bền vững.
Cách tiếp cận mềm mại nhưng tôn trọng chỉ giúp trẻ phát triển tư duy độc lập, xây dựng mối quan hệ tích cực, ấm áp và đầy tin tưởng.
