Bố mẹ biết tận dụng 15 phút luyện tập mỗi ngày để hỗ trợ trẻ phát triển não bộ tốt.
Nhiều trẻ dành rất nhiều thời gian học mỗi ngày nhưng kết quả vẫn không tiến bộ. Điều này khiến không ít phụ huynh lo lắng và cho rằng con chưa đủ cố gắng.
Thực tế, vấn đề không nằm ở mức độ nỗ lực, mà ở cách trẻ nỗ lực. Nhiều trẻ học tập một cách máy móc, thiếu khả năng tự quan sát và điều chỉnh, vì vậy mọi cố gắng dễ trở thành sự hao mòn, học tập chăm chỉ nhưng không đạt kết quả tốt.
Theo các chuyên gia, điều này liên quan đến khả năng siêu nhận thức, suy nghĩ về chính cách mình học và phát triển tư duy học tập hiệu quả, bền vững.
Vậy siêu nhận thức là gì?
Siêu nhận thức là khả năng trẻ nhận biết và điều khiển chính quá trình suy nghĩ, cảm xúc và hành vi học tập của mình. Khi có siêu nhận thức, trẻ biết mình đang học ra sao, hiểu đến đâu và cần điều chỉnh điều gì. Nhờ đó, trẻ có thể tự đánh giá bản thân một cách khách quan thay vì học theo quán tính.
Khái niệm này có thể hơi trừu tượng, nhưng sẽ dễ hình dung hơn nếu so sánh việc học với lái xe.
Khi lái xe, chúng ta cần xác định một điểm đến. Để tới đó, ta cần tăng tốc, điều khiển vô lăng và thường xuyên kiểm tra bản đồ dẫn đường. Và học tập ở trẻ cũng vậy.
Tuy nhiên, nhiều trẻ chỉ tập trung vào “đạp ga” làm bài liên tục, học thuộc không ngừng, trong khi tay lái thiếu linh hoạt và gần như không nhìn vào “bản đồ”. Trẻ không dừng lại để tự hỏi: Mình có đang đi đúng hướng không? Vì thế, dù cố gắng, kiến thức vẫn rời rạc và khó tích lũy bền vững.
Thực chất, siêu nhận thức đảm nhiệm hai vai trò quan trọng.
Thứ nhất là quan sát, giống như một chiếc camera theo dõi quá trình học: "Mình có đang quá vội không?" "Có hiểu nhầm chỗ này không?" "Có đang mất tập trung không?"
Thứ hai là điều chỉnh, biết thay đổi khi cần: Nếu chưa hiểu, trẻ cần hỏi lại. Nếu làm sai, trẻ phải kiểm tra. Nếu cách học này không hiệu quả, trẻ cần thử một hướng khác.
Những đứa trẻ có siêu nhận thức học bằng trí não tỉnh táo. Trẻ nhanh chóng nhận ra trạng thái của mình: “Phần này mình chưa hiểu”, “Mình lại làm ẩu rồi”, “Cách học này không hợp” và chủ động điều chỉnh để tiến lên.
Ngược lại, trẻ thiếu siêu nhận thức giống như người chạy bộ bị bịt mắt: càng chạy càng mệt, cố càng xa mục tiêu. Đó cũng là lý do vì sao có những đứa trẻ trông rất chăm chỉ, nhưng kết quả học tập lại không tương xứng với nỗ lực bỏ ra.
Bố mẹ tận dụng 15 phút mỗi ngày hỗ trợ trẻ phát triển "bộ não thiên tài"
Vậy làm thế nào để giúp con rèn luyện tư duy sắc bén và hình thành thái độ học tập bền bỉ như những học sinh giỏi?
Nhiều phụ huynh lựa chọn cách đầu tư thêm các lớp học bổ trợ với hy vọng con tiến bộ nhanh hơn. Tuy nhiên, điều đó không phải lúc nào cũng cần thiết.
Thực tế, bố mẹ tận dụng 15 phút mỗi ngày, áp dụng một quy trình phân tích sau học tập đơn giản, nhưng có cấu trúc rõ ràng theo ba bước, có thể giúp con “tập luyện” não bộ nhẹ nhàng, hiệu quả và bền vững.
Giai đoạn 1: Ôn tập và đánh giá, hỏi trẻ: "Hôm nay con học được gì?"
“Con thử tóm tắt lại trong ba câu ngắn gọn xem hôm nay mình đã học gì trong giờ toán nhé. Chỉ cần nói điều quan trọng nhất thôi.”
“Hôm nay môn nào con thấy dễ nhất? Môn nào làm con thấy hơi khó?”
Giống như khi tập thể dục cần cảm nhận cơ thể đang vận động ra sao, bước này giúp trẻ ý thức rõ ràng về trạng thái học tập của mình, từ đó kích hoạt “radar giám sát” trong não bộ, nền tảng quan trọng của khả năng tự điều chỉnh và học tập hiệu quả.
Giai đoạn hai: Phân tích và xác định nguyên nhân – Tìm hiểu sâu hơn về "Tại sao điều này lại xảy ra?"
Có câu nói: muốn nhổ cỏ phải nhổ tận gốc. Trong học tập cũng vậy, muốn giúp con tiến bộ, bố mẹ cần cùng trẻ đào sâu tìm ra nguyên nhân thật sự của vấn đề, thay vì chỉ nhìn vào kết quả.
Bước này tập trung vào việc hướng dẫn trẻ nhìn thấu bản chất của lỗi sai. Ví dụ: “Câu này con làm sai, vậy nguyên nhân là do chưa nhớ công thức, chưa hiểu đề bài, hay chỉ nhầm lẫn con số?”
Hay khi con nói mình gặp khó khăn với môn ngữ văn: “Con đang vướng ở chỗ chưa hiểu nội dung bài đọc, hay chưa biết cách liên kết các ý để viết đoạn văn?”
Ngay cả với sự mất tập trung cũng cần được làm rõ: “Lúc nãy con nói mình rất tập trung khi xem bài trước, nhưng đến lúc làm toán lại bị xao nhãng. Có phải vì con học quá lâu chưa nghỉ, hay vì bài này khó và con không biết bắt đầu từ đâu?”
Về bản chất, đây là quá trình thu hẹp một cảm giác mơ hồ như “con học chưa tốt” thành những khó khăn cụ thể, có thể gọi tên. Khi làm được điều đó, trẻ sẽ nhận ra: “Không phải con dở toán, mà là chưa nắm vững dạng toán có lời văn về hàm số bậc hai.”
Chính sự thay đổi trong cách nhìn này giúp trẻ bớt tự trách bản thân và biết mình cần cải thiện điều gì để tiến bộ.
Giai đoạn ba: Lập kế hoạch và điều chỉnh – Xác định cách cải thiện
Khi bố mẹ hỏi: “Vậy tiếp theo chúng ta nên làm gì?”, trẻ sẽ dần học cách tự đề xuất giải pháp, chẳng hạn: “Sáng mai, trong giờ đọc sách, con sẽ dành 5 phút để ghi nhớ lại công thức này.” “Con sẽ lập một cuốn sổ nhỏ ghi lại những lỗi bất cẩn do đọc sai đề, để tự nhắc mình lần sau.” “Chiều mai, vào lúc dễ buồn ngủ, con sẽ học 25 phút rồi đứng dậy đi lại một chút thay vì cố gắng quá sức.”
Những hành động tuy nhỏ nhưng cụ thể chính là cầu nối giữa suy nghĩ và tiến bộ. Khi được luyện tập có chủ đích trong thời gian dài, trẻ không còn dễ bị đánh gục bởi khó khăn, mà dần hình thành thói quen chủ động tìm cách giải quyết vấn đề.
Từ đó, trẻ cảm nhận rõ hơn rằng mình đang kiểm soát được việc học, và học tập là điều hoàn toàn nằm trong khả năng của bản thân. Khi năng lực học tập và siêu nhận thức được cải thiện, điểm số sẽ tăng lên như một hệ quả tự nhiên.
Tuy nhiên, trong quá trình đồng hành cùng con, bố mẹ cần lưu ý một vài nguyên tắc quan trọng.
Thứ nhất, vai trò của bố là người hướng dẫn, không phải giám sát. Hãy giữ bầu không khí nhẹ nhàng như một cuộc trò chuyện. Ban đầu, bố mẹ có thể gợi ý và dẫn dắt, khi trẻ đã quen với việc tự quan sát và điều chỉnh, hãy dần trao lại quyền chủ động cho con.
Thứ hai, đừng vội phán xét, dù con nói rằng mình “mất tập trung” hay “không làm được”. Mục tiêu nên cùng con giải quyết vấn đề, không phải khiến con cảm thấy thất vọng hay tự ti.
Thứ ba, sự kiên trì quan trọng hơn cường độ. Duy trì thói quen mỗi ngày để hình thành phản xạ tự nhiên. Dù hôm nay chỉ ôn tập được 5 phút, điều đó vẫn tốt hơn là bỏ hẳn. Sẽ có những giai đoạn chững lại hoặc thụt lùi, nhưng đừng vì thế mà bỏ cuộc.
Việc dành 15 phút mỗi ngày đòi hỏi sự nhẫn nại, kiên trì, trẻ có thể vượt lên phần lớn bạn bè cùng trang lứa và tiến gần hơn tới hình ảnh một học sinh giỏi thực thụ.
Bởi khi trẻ đã quen với tư duy quan sát – điều chỉnh – tối ưu, trẻ sẽ hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu của mình, biết phân bổ năng lượng hợp lý và sử dụng trí não một cách hiệu quả hơn.
