Khi nhận thấy ở trẻ 3 dấu hiệu phát triển nhất định, bố mẹ có thể yên tâm rằng con đang trưởng thành tốt.
Một phụ huynh có con học lớp hai chia sẻ rằng, điều chị mong muốn nhất không phải thành tích nổi bật, mà là con dần trưởng thành hơn theo từng ngày.
Khi trẻ bắt đầu “hiểu chuyện”, bố mẹ cũng bớt gánh nặng. Những lời nhắc nhở liên tục, cằn nhằn hay quát mắng dần trở nên không cần thiết, bởi trẻ đã biết tự điều chỉnh hành vi và phản ứng của mình.
Thực tế, sau thời gian nỗ lực, năng lực học tập của trẻ có nhiều tiến bộ rõ rệt. Tuy nhiên, quá trình phát triển không bao giờ diễn ra theo một đường thẳng. Có những giai đoạn trẻ tiến lên ổn định, nhưng cũng có lúc chững lại, thậm chí thụt lùi. Sự dao động ấy khiến không ít phụ huynh rơi vào trạng thái lo lắng, mệt mỏi khi phải chứng kiến con liên tục đi qua hai trạng thái “tiến bộ rồi lại chậm lại”.
Sự trưởng thành của trẻ giống như quá trình tập đi: có thể bước được vài bước vững vàng, rồi bất ngờ ngã xuống. Cú ngã ấy có thể gây đau, khiến người lớn lo lắng, nhưng không đồng nghĩa với việc trẻ đang đi lùi. Điều quan trọng nằm ở chỗ trẻ đã biết đứng dậy và tiếp tục bước tiếp.
Vì vậy, khi nhận thấy ở trẻ 3 dấu hiệu phát triển nhất định, dù hành vi vẫn còn lúc ổn lúc thất thường, có thể yên tâm rằng quá trình trưởng thành đã thực sự bắt đầu. Sau thời gian nuôi dưỡng, trẻ sẽ dần hiểu ra nhiều điều quan trọng hơn cả những con điểm trên bảng đánh giá.
Trí nhớ làm việc được cải thiện
Những khó khăn thường gặp của trẻ trong sinh hoạt và học tập hàng ngày như hay quên việc được giao, không nhớ những chi tiết nhỏ, hoặc khó theo kịp nhịp giảng bài của giáo viên... phần lớn liên quan đến trí nhớ làm việc còn yếu.
Trí nhớ làm việc là khả năng giữ thông tin trong đầu đồng thời xử lý và sử dụng khi thực hiện một nhiệm vụ. Đây không chỉ là “nhớ”, mà là vừa nhớ vừa suy nghĩ. Có thể hình dung trí nhớ làm việc như “bàn làm việc” của não bộ: bàn càng rộng, não càng xử lý được nhiều thông tin cùng lúc. Nhờ đó, trẻ có thể nghe giảng, ghi chép, liên hệ với kiến thức đã học trước đó.
Khi trí nhớ làm việc được cải thiện, những thay đổi sau sẽ dần xuất hiện:
Trẻ có thể ghi nhớ và thực hiện các chỉ dẫn gồm nhiều bước, chẳng hạn như: rửa tay, làm bài tập, chuẩn bị đồ dùng cho buổi học ngày hôm sau, mà không cần phải nhắc nhiều lần.
Trí nhớ làm việc được cải thiện.
Để hỗ trợ trẻ tăng cường trí nhớ làm việc, bố mẹ có thể áp dụng những hoạt động đơn giản ngay tại nhà:
Đọc số ngược: Đọc cho trẻ nghe một dãy số ngắn, ví dụ “3 – 8 – 5”, rồi yêu cầu trẻ đọc ngược lại thành “5 – 8 – 3”. Bắt đầu từ 3 chữ số và tăng dần độ khó.
Kể chuyện nối tiếp: Người lớn mở đầu bằng một câu ngắn, trẻ tiếp tục thêm chi tiết mới, sau đó quay lại lượt người lớn. Mỗi lượt kể cần ghi nhớ toàn bộ nội dung trước đó. Hoạt động này giúp trẻ rèn khả năng ghi nhớ, kết nối và xử lý thông tin cùng lúc.
Những bài tập nhỏ, nếu được duy trì đều đặn, sẽ góp phần xây dựng nền tảng trí nhớ vững chắc, giúp trẻ học tập hiệu quả và tự tin hơn mỗi ngày.
Trẻ có thể tự phân công nhiệm vụ
Khi trẻ bắt đầu phân biệt được đâu là việc quan trọng, đâu là việc thứ yếu, đó là dấu hiệu quan trọng thứ hai cho thấy trẻ đang dần “giác ngộ” trong học tập. Sự thay đổi này thường thể hiện rõ trong đời sống hàng ngày.
Sau giờ học, trẻ có thể tự quản lý thời gian của mình: biết những việc nào như làm bài tập về nhà, luyện đàn, đọc sách cần hoàn thành trong ngày, và những việc nào có thể linh hoạt điều chỉnh.
Trước các kỳ kiểm tra, trẻ bắt đầu chủ động ôn tập. Thay vì học dàn trải toàn bộ nội dung, trẻ biết tập trung vào những phần còn yếu, những kiến thức dễ sai hoặc chưa thật sự nắm vững.
Khi phải xử lý nhiều nhiệm vụ cùng lúc, trẻ không còn rơi vào trạng thái rối rắm hay lo lắng, mà biết chia nhỏ công việc và giải quyết từng việc một theo thứ tự hợp lý.
Việc ưu tiên đúng nhiệm vụ cho thấy trẻ đã biết suy nghĩ, đánh giá và đưa ra quyết định, đồng thời hình thành ý thức kiểm soát tốt hơn đối với việc học tập.
Trẻ có thể tự phân công nhiệm vụ.
Để giúp trẻ rèn luyện kỹ năng phân công và sắp xếp nhiệm vụ, bố mẹ có thể áp dụng một số cách đơn giản:
Thứ nhất, cùng trẻ vẽ “tứ giác nhiệm vụ” gồm bốn nhóm: quan trọng và khẩn cấp, quan trọng nhưng không khẩn cấp, khẩn cấp nhưng không quan trọng và không khẩn cấp cũng không quan trọng. Các nhiệm vụ trong ngày được đưa vào từng nhóm để trẻ tự quyết định thứ tự thực hiện.
Thứ hai, tổ chức những buổi “đánh giá gia đình” định kỳ. Mỗi tuần dành khoảng 15 phút để nhìn lại những việc đã làm tốt và những điểm cần cải thiện. Đặc biệt, nên ghi nhận những lần trẻ tự sắp xếp công việc hiệu quả để củng cố trải nghiệm tích cực.
Thứ ba, cung cấp tài liệu phù hợp với lứa tuổi, chẳng hạn sách hoặc truyện tranh hướng dẫn kỹ năng học tập hiệu quả, giúp trẻ xây dựng khung tư duy và hình thành thói quen suy nghĩ có hệ thống.
Quá trình tạo dựng thói quen có thể diễn ra chậm, nhưng khi đã hình thành, sẽ trở thành nền tảng bền vững giúp trẻ tiến gần hơn tới kết quả học tập tốt và sự phát triển lâu dài.
Trẻ có thể bắt đầu thực hiện các nhiệm vụ
Khả năng hành động dứt khoát và giảm dần thói quen trì hoãn là một trong những tín hiệu tích cực rõ ràng trong quá trình trưởng thành của trẻ. Những thay đổi này thường thể hiện qua các hành vi đời thường.
Chẳng hạn, khi đã hẹn làm bài tập lúc bảy giờ, đến đúng thời điểm đó, trẻ chủ động đặt đồ chơi xuống và bắt đầu học mà không cần nhắc nhở. Sau bữa ăn, trẻ biết tự dọn bàn, cất bát đĩa. Khi gặp việc khó, trẻ không né tránh mà biết bắt đầu từ những phần nhỏ: “Bài này hơi khó, nhưng có thể viết trước vài dòng, rồi tiếp tục sau.”
Việc thức dậy ngay khi chuông báo thức reo, làm bài tập ngay sau khi về nhà, hay chuẩn bị cặp sách từ tối hôm trước cho ngày hôm sau... những hành động tưởng đơn giản chính là nền tảng của quản lý thời gian và là bước khởi đầu của tính tự kỷ luật.
Để giúp trẻ hình thành thói quen “bắt tay vào làm ngay”, có thể áp dụng một số cách đơn giản:
Trước hết là nguyên tắc “khởi đầu nhỏ”. Trẻ chỉ cần cam kết làm việc mình không thích trong 5 phút. Điều thú vị là, khi đã bắt đầu, phần lớn trẻ sẽ tiếp tục làm lâu hơn dự định ban đầu.
Trẻ có thể bắt đầu thực hiện các nhiệm vụ.
Tiếp theo là xây dựng lịch trình cố định. Ví dụ, sau khi tan học: thay giày → rửa tay → ăn nhẹ → làm bài tập. Khi chuỗi hành động này lặp lại đủ nhiều lần, cơ thể và não bộ sẽ tự động “vào guồng” mà không cần tiêu tốn quá nhiều ý chí.
Cuối cùng là chuẩn bị môi trường vật lý phù hợp. Nếu trẻ thường trì hoãn việc luyện đàn, việc mở sẵn nắp đàn và sắp ghế ngay từ đầu sẽ giúp giảm bớt một bước chuẩn bị, đồng nghĩa với việc loại bỏ thêm một lý do để trì hoãn.
Thực tế, khả năng hành động ngay không tồn tại độc lập, mà là một phần trong hệ thống nội tại của trẻ. Trí nhớ làm việc đóng vai trò như nền tảng giúp việc học trở nên nhẹ nhàng hơn. Kỹ năng phân công và ưu tiên nhiệm vụ giống như “phần mềm” giúp trẻ làm việc có trật tự. Trong khi đó, hành động ngay là bước biến suy nghĩ thành hành vi cụ thể.
Khi ba yếu tố này bắt đầu phối hợp nhịp nhàng, trẻ sẽ dần hiểu ra cách học và cách sống hiệu quả hơn. Dù đôi lúc chững lại hay trục trặc, đó là dấu hiệu cho thấy hệ thống nội tại của trẻ đang tự điều chỉnh và hoàn thiện.
