Bố ruột của NSƯT Tú Sương là một "cây đại thụ", một vị "lão tướng" của nghệ thuật cải lương tuồng cổ Việt Nam.
XEM VIDEO: NSƯT Trường Sơn xuất thần khi diễn lại vai Lý Đạo Thành cùng con cháu.
Trong những buổi tập tuồng hay các dịp lễ Kỳ Yên tại đình Thái Hưng (đình Cầu Quan cũ, TP. HCM), người ta thường thấy một lão nghệ sĩ với mái tóc dài bạc trắng như tiên ông, đôi mắt vẫn tinh anh và làn hơi sang sảng uy nghiêm. Đó chính là NSƯT Trường Sơn - một "cây đại thụ", một vị "lão tướng" của nghệ thuật cải lương tuồng cổ Việt Nam.
Ông không chỉ là một kép hát tài danh với những vai diễn để đời mà còn là "người giữ lửa" cho gia tộc Bầu Thắng - Minh Tơ đình đám, đồng thời là thân phụ của NSƯT Tú Sương - người được mệnh danh là "Viên ngọc bích" của sân khấu cải lương đương đại.
Bố ruột của Tú Sương là NSƯT Trường Sơn - "cây đại thụ" của nghệ thuật cải lương tuồng cổ.
"Kép độc" lừng lẫy và hành trình từ "hề Mẫm" đến danh xưng Trường Sơn
NSƯT Trường Sơn tên thật là Lê Văn Diện, sinh năm 1950 tại Sài Gòn. Ông sinh ra trong một gia đình "nhà nòi" chính hiệu. Cha ông là nghệ sĩ Bảy Đực - tay trống cự phách của đoàn hát bội Vĩnh Xuân - Khánh Hồng. Ngay từ khi mới 7, 8 tuổi, cậu bé Diện đã lớn lên trong tiếng trống, tiếng đàn và hơi thở của sân khấu đình Cầu Quan. Dưới gầm sân khấu thấp lè tè, nơi cả gia đình chen chúc sinh sống, Trường Sơn đã cùng những bạn học nhí như Thanh Tòng, Bửu Truyện, Thanh Loan, Xuân Yến... bắt đầu những bài học vỡ lòng về vũ đạo, cách ca, cách đứng tấn dưới sự dạy dỗ nghiêm khắc của nghệ sĩ Minh Tơ.
Ít ai biết rằng, trước khi trở thành một kép võ oai hùng hay một kép độc khiến khán giả "ghét cay ghét đắng", ông từng có nghệ danh là "hề Mẫm". Cái tên ấy gắn liền với vẻ lém lỉnh, hài hước của ông trên sân khấu Minh Tơ thời niên thiếu. Tuy nhiên, biến cố cuộc đời vào mùa hè năm 1972 đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời và nghệ danh của ông.
Một biến cố đã thay đổi nghệ danh và cả cuộc đời ông.
Trong một lần phải tìm cách thoát khỏi quân dịch tại Buôn Ma Thuột, ông đã cùng 3 người bạn trốn trên một chiếc xe chở heo đầy phóng uế để về phố thị. Tại đây, ông gặp đoàn hát Tinh Hoa của ông bầu Tư Diễn. Để giúp ông mai danh ẩn tích, tránh sự lùng bắt, ông bầu đã đổi tên Lê Văn Diện thành Trường Sơn. Cái tên oai hùng như dải núi ấy đã theo ông suốt hơn nửa thế kỷ, chứng kiến mọi thăng trầm của một đời nghệ sĩ tận hiến.
Sự nghiệp của nghệ sĩ Trường Sơn thực sự thăng hoa khi ông trở thành rể của gia tộc Minh Tơ sau khi kết hôn với nghệ sĩ Thanh Loan (con gái nghệ sĩ Minh Tơ). Từ một chàng kép trẻ chuyên trị các vai kép võ như Lữ Bố, Triệu Tử Long, Trường Sơn dần chuyển mình sang những vai diễn nặng ký hơn. Ông được mệnh danh là "ông vua kép độc" của sân khấu tuồng cổ. Những nhân vật như Bàng Hồng (vở Xử án Bàng Quí Phi), Tô Định (vở Tiếng trống Mê Linh) hay Huỳnh Công Lý (vở Trung thần) qua nét diễn của ông luôn toát lên cái ác đầy uy lực, mưu mô nhưng cũng rất "đời".
NSƯT Trường Sơn đã tạo nên nhiều vai diễn để đời.
Nghệ sĩ Trường Sơn từng hóm hỉnh chia sẻ rằng, vai kép độc càng bị khán giả ghét thì người nghệ sĩ càng thành công. Có lần, khi đang diễn vai "dê gái" trên sân khấu, ông bị khán giả mắng nhiếc thậm tệ ngay tại rạp. Thay vì buồn, ông lại lấy đó làm động lực, bởi ông hiểu mình đã hóa thân trọn vẹn vào nhân vật đến mức khán giả quên mất con người thực của mình.
"Người thi công" bản thiết kế của anh vợ - NSND Thanh Tòng và di sản truyền đời cho thế hệ thứ 6
Nếu NSND Thanh Tòng được ví như "người kiến trúc sư" - người định hình và sáng tạo ra trường phái cải lương tuồng cổ thuần Việt, thì NSƯT Trường Sơn chính là "người thi công" xuất sắc. Ông là người trực tiếp hiện thực hóa những ý tưởng, những điệu bộ vũ đạo phức tạp của anh vợ Thanh Tòng lên sàn diễn. Sự kết hợp giữa tư duy sáng tạo của NSND Thanh Tòng và kỹ thuật biểu diễn bậc thầy, tinh tế của nghệ sĩ Trường Sơn đã tạo nên những chuẩn mực kinh điển cho loại hình nghệ thuật này.
Vai diễn tiêu biểu nhất minh chứng cho sự "đồng thân đồng khí" này chính là Lý Đạo Thành trong vở Câu thơ yên ngựa. Cách ông xuống bộ, cách rung chòm râu bạc, cách ca bài bản phối hợp với vũ đạo đã trở thành sách giáo khoa cho bao thế hệ diễn viên trẻ sau này. Trường Sơn không chỉ diễn bằng hình thể mà còn diễn bằng nội tâm nhân vật, thổi hồn vào những pho sử liệu khô khan để chúng trở nên sống động và hào hùng trên sân khấu.
NSƯT Trường Sơn và vợ - nghệ sĩ Thanh Loan.
Trọng trách lớn nhất của NSƯT Trường Sơn là bảo tồn di sản của gia tộc. Kể từ khi NSND Thanh Tòng qua đời, ông ý thức được mình là một trong những gạch nối cuối cùng của thế hệ vàng. Với mái tóc bạc trắng mang đậm dấu ấn thời gian, ông vẫn miệt mài dạy dỗ con cháu tại đình Thái Hưng. Ông không chỉ dạy ca, dạy diễn mà còn dạy đạo đức làm nghề - cái tâm của người cầm ca phải luôn trong sáng như gương.
Niềm tự hào lớn nhất của cuộc đời ông chính là các con: Ngọc Nga, Tú Sương và Lê Thanh Thảo. Trong đó, NSƯT Tú Sương đã kế thừa trọn vẹn tài năng và tinh thần của cha, trở thành đào chính lừng lẫy, giữ vững danh tiếng gia tộc Minh Tơ trong lòng công chúng đương đại. Trường Sơn luôn đặt kỳ vọng vào Tú Sương, nhưng ông cũng không giữ nghề cho riêng người trong họ. Ông sẵn sàng truyền dạy cho những hậu bối ngoài gia tộc như Võ Minh Lâm, Điền Trung, Minh Trường... vì mong muốn tiếng trống, lời ca của tuồng cổ sẽ mãi vang vọng.
Ông truyền dạy lại cho các bạn nhỏ.
Khi đã ở tuổi ngoài 70, NSƯT Trường Sơn vẫn say nghề đến mức "đêm nằm chiêm bao vẫn thấy mình được hát". Dẫu sức khỏe đã có phần giảm sút, đôi chân không còn nhanh nhẹn như xưa nhưng mỗi khi khoác lên mình bộ giáp trụ, bước ra sân khấu dưới ánh đèn màu, ông lại biến hóa thành những vị anh hùng lẫm liệt. Ông từng tâm sự rằng: "Giờ tôi chỉ mong mình còn được bước lên sân khấu, đóng vai phụ hay vai lão cũng vui, miễn là được nhìn thấy khán giả, cho đỡ nhớ nghề".
Gia tộc Minh Tơ nay đã truyền đến đời thứ 5, thứ 6 với những mầm non như các con gái của Tú Sương, Ngọc Nga... Khi nhìn những đứa cháu thơ dại tập đứng tấn, đi bộ, NSƯT Trường Sơn không khỏi mãn nguyện. Ông biết rằng, di sản của cha ông, của đình Cầu Quan sẽ không bao giờ lụi tắt khi ngọn lửa nhiệt huyết vẫn đang được ông nâng niu và trao gửi qua tháng ngày.
Nghệ sĩ Ngọc Nga, Tú Sương, Hồng Quyên (con gái NSƯT Tú Sương) và Lê Thanh Thảo - những truyền nhân của nghệ sĩ Trường Sơn tiếp tục cống hiến cho nghệ thuật cải lương.
