Đôi khi những lời khuyến khích của bố mẹ sẽ là động lực để trẻ biết phấn đấu trở nên tốt hơn.
Lời nói dịu dàng giống như làn gió xuân âm thầm nuôi dưỡng tâm hồn trẻ nhỏ. Trong hành trình làm bố mẹ, sức mạnh của ngôn ngữ thường bị xem nhẹ, trong khi chính những câu nói hàng ngày lại để lại dấu ấn lâu dài nhất trong nội tâm của con. Ai cũng mong con mình lớn lên khỏe mạnh, tự tin và hạnh phúc, và lời nói ấm áp của bố mẹ chính là một trong những chiếc “dưỡng chất” quan trọng nhất để nuôi dưỡng điều đó.
Khi bước vào những năm tháng trưởng thành, nhiều người mới dần nhận ra: giáo dục không phải là uốn nắn hay ép buộc, mà là đánh thức tiềm năng vốn có bên trong mỗi đứa trẻ. La mắng và quát nạt chỉ khiến trẻ thu mình, khép chặt cảm xúc, ngược lại, sự dẫn dắt nhẹ nhàng nhưng kiên định có thể thắp lên ánh sáng nội tâm và giúp trẻ tin vào chính mình.
Trẻ em không lớn lên nhờ sợ hãi, mà nhờ được khích lệ đúng cách. Vì thế, trong quá trình nuôi dạy con, bố mẹ nên dùng dùng lời nói để nâng đỡ, dẫn đường và gieo niềm tin. Sáu câu nói chính là những “hạt giống” tích cực mà bố mẹ nên gieo mỗi ngày để con phát triển lành mạnh từ bên trong.
Quan sát quá trình: "Mẹ rất thích sự cố gắng của con"
Một người mẹ từng chia sẻ câu chuyện về cậu con trai Xiaoyu – cậu bé sợ viết văn và thường bật khóc mỗi khi phải nghĩ đề bài. Thay vì thúc ép hay nhắc nhở con “phải viết nhanh lên”, bà chọn cách ngồi xuống bên con và nhẹ nhàng nói: “Mẹ thấy con đã suy nghĩ về bài viết này rất lâu rồi. Mẹ thật sự trân trọng sự kiên trì ấy.”
Bà kể lại một trải nghiệm quen thuộc với Xiaoyu – lần cậu loay hoay lắp ráp Lego, kiên nhẫn tìm từng mảnh ghép nhỏ. Người mẹ mỉm cười ví von: “Viết văn cũng giống như ghép Lego vậy. Không cần vội, chỉ cần kiên nhẫn tìm đúng mảnh.” Sau đó, bà gợi mở: “Mình thử nói về phần con thấy thú vị nhất trong câu chuyện muốn viết nhé.”
Khi cảm giác căng thẳng dần tan biến, Xiaoyu bắt đầu kể, còn ngập ngừng, về lần em bị ngã trong một cuộc thi thể thao và được người khác đỡ dậy. Người mẹ lắng nghe chăm chú, rồi khích lệ: “Chi tiết con kể về cảm giác xấu hổ và tự trách mình rất thật. Nếu đưa vào bài viết, chắc chắn người đọc sẽ cảm nhận được.”
Một tháng sau, bài văn của Xiaoyu được chọn làm bài mẫu. Nhìn lại hành trình ấy, người mẹ chia sẻ: “Tôi nhận ra rằng điều quan trọng nhất không phải là câu chữ trau chuốt, mà là bảo vệ được những điều con thật sự muốn bày tỏ.”
Trẻ em bị đánh giá chỉ bằng kết quả thường mang theo nhiều lo âu, trong khi đó, những đứa trẻ được nhìn nhận và trân trọng nỗ lực sẽ dần hình thành động lực nội tại. Tâm lý học gọi đó là tư duy phát triển, khi bố mẹ khen ngợi quá trình cố gắng thay vì gắn nhãn trí thông minh, trẻ sẽ sẵn sàng đối diện với thử thách và không sợ sai.
Xây dựng lòng tin: "Bố mẹ tin con có thể làm tốt"
Khi chưa có nền tảng tin cậy, mọi lời dạy dù đúng đến đâu cũng khó chạm tới trái tim. Chỉ khi niềm tin được gieo xuống trước, hạt giống giáo dục mới có thể bén rễ và lớn lên.
Một học giả từng kể lại câu chuyện về cha mình. Những năm 1970, khi ông mới mười tuổi, ông nội bị điều đi lao động tại một vùng quê xa xôi. Trước lúc rời nhà, ông nội trao cho cậu bé toàn bộ số tiền tiết kiệm của gia đình là 127 nhân dân tệ (Khoảng 475.000 đồng) cùng phiếu lương thực, sau đó nói vỏn vẹn một câu: “Gia đình này, cha giao lại cho con.”
Không có những lời căn dặn dài dòng, cũng không có sự kiểm soát hay nhắc nhở liên tục. Nhưng chính khoảnh khắc ấy, cậu bé mười tuổi như trưởng thành chỉ sau một đêm. Em học cách chi tiêu cẩn trọng từng đồng, chăm sóc mẹ và em gái, mỗi ngày đi bộ sáu cây số đến trường và tối đến tự bù lại những bài học đã bỏ lỡ.
Bốn mươi năm sau, người đàn ông ấy viết lại: “Câu nói ‘Cha giao phó mọi thứ cho con’ là niềm tin lớn lao nhất tôi từng nhận được trong đời, và cũng là nguồn sức mạnh bền bỉ nhất.”
Niềm tin không đơn thuần là lời động viên nhẹ nhàng. Đó là sự giao phó nghiêm túc, mang theo trách nhiệm và kỳ vọng, gửi đến trẻ thông điệp: Con đủ khả năng. Con có giá trị. Con có thể đứng vững.
Vì vậy, câu: “Bố mẹ tin con làm được,” là cách nuôi dưỡng một tâm hồn biết tin vào chính mình, đủ mạnh mẽ để đối diện với những thử thách
Bày tỏ lòng biết ơn: "Cảm ơn con"
Nhiều bậc bố mẹ Việt thường yêu thương con theo cách thầm lặng, ít khi bày tỏ bằng lời. Vì thế, câu nói rất đơn giản như “Cảm ơn con” vô tình bị xem nhẹ trong đời sống gia đình. Thực tế, đây là chiếc chìa khóa mở ra sự kết nối cảm xúc sâu sắc giữa bố mẹ và con cái.
Lời cảm ơn chân thành giống như ánh nắng ấm, giúp trẻ nhìn thấy rõ những nỗ lực của mình được ghi nhận, bản thân có giá trị trong gia đình. Khi được công nhận, trẻ học cách trân trọng chính mình và người khác.
Nhà trị liệu gia đình nổi tiếng Virginia Satir từng nói: “Trẻ em không có vấn đề, nếu có, đó là vấn đề của hệ thống gia đình.” Khi bầu không khí trong gia đình thay đổi, hành vi của trẻ cũng thay đổi theo.
Sức mạnh của lòng biết ơn nằm ở chỗ nó biến trẻ từ đối tượng bị quản lý thành người cùng xây dựng gia đình. Khi bố mẹ nói lời cảm ơn vì con đưa giúp một ly nước, dọn đồ chơi hay chia sẻ món ăn nhỏ, đó là dạy con lễ phép, thể hiện sự tôn trọng và ghi nhận lẫn nhau. Từ đó, nuôi dưỡng trong trẻ cảm giác được yêu thương, có trách nhiệm.
Chấp nhận cảm xúc: "Mẹ hiểu cảm giác của con"
Bộ phim Inside Out đã sử dụng một hình ảnh ẩn dụ tinh tế để lý giải vai trò thiết yếu của cảm xúc trong quá trình trưởng thành. Ở những năm đầu đời của Riley, các “quả cầu ký ức cốt lõi” đều mang một màu sắc tươi sáng, tượng trưng cho những trải nghiệm hạnh phúc thuần khiết. Thế nhưng khi cô bé lớn dần, những cảm xúc như buồn bã, sợ hãi, tức giận bắt đầu xuất hiện và cùng tham gia tạo nên ký ức.
Khoảnh khắc chạm đến trái tim người xem nhất chính là khi “Niềm vui” cố gắng ngăn “Nỗi buồn” chạm vào ký ức cốt lõi, cho đến khi nhận ra: chính nỗi buồn đã mang lại cho Riley sự an ủi, cái ôm và sự thấu hiểu từ bố mẹ. Ký ức ấy vì thế không còn chỉ một màu hạnh phúc, mà trở nên sâu sắc và trọn vẹn hơn. Bộ phim gửi đi một thông điệp rõ ràng: cảm xúc tiêu cực không phá hủy trẻ, mà giúp trẻ được kết nối và chữa lành.
Điều này phản ánh rất sát những tình huống ngoài đời thực. Hãy tưởng tượng một đứa trẻ bật khóc giữa công viên vì không được chơi trò mình muốn, xung quanh là ánh nhìn dò xét của mọi người. Một người mẹ quát lên: “Đừng khóc nữa! Khóc nữa mẹ bỏ đi bây giờ!” Đứa trẻ lập tức nín khóc vì sợ hãi, nhưng cảm xúc bị đè nén.
Trong cùng tình huống ấy, một người mẹ khác cúi xuống, ôm con vào lòng và nói: “Mẹ biết con rất muốn chơi món đó, nên con buồn lắm vì không được chơi, đúng không?” Đứa trẻ khóc lớn hơn trong vòng tay mẹ, nhưng chỉ sau vài phút, cảm xúc dần dịu lại và bình tĩnh trở lại. Sự khác biệt không nằm ở việc đứa trẻ có khóc hay không, mà ở chỗ cảm xúc của trẻ được chấp nhận hay bị phủ nhận.
Thực tế cho thấy, những đứa trẻ được bố mẹ thừa nhận và chấp nhận cảm xúc thường có khả năng phục hồi tâm lý tốt hơn, học tập hiệu quả và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh khi trưởng thành.
Tình yêu vô điều kiện: "Mẹ yêu con, dù thế nào đi nữa"
Trong bộ phim Kỳ diệu (Wonder), Auggie – cậu bé sinh ra với khuôn mặt khác biệt, đã tự nhốt mình trong phòng vào ngày đầu tiên đến trường. Mẹ cậu không gõ cửa, không trách móc, chỉ khẽ thì thầm sau cánh cửa khép kín: “Auggie, mỗi vết bớt trên khuôn mặt con đều là dấu mốc trên bản đồ tình yêu của mẹ dành cho con.” Lời nói ấy gieo vào lòng con cảm giác an toàn sâu sắc: con được yêu thương, vô điều kiện.
Khi Auggie bị bạn bè trêu chọc và bật khóc hỏi: “Tại sao con lại xấu xí như vậy?” người mẹ ôm lấy gương mặt con, nhìn thẳng vào mắt và chậm rãi nói: “Con không hề xấu xí. Những ai thật sự muốn hiểu con, sẽ nhìn thấy điều đó.” Câu nói ấy trở thành chiếc khiên vô hình, giúp Auggie đứng vững trước những tổn thương mà cậu phải đối diện.
Ở cuối phim, khi đứng trên bục danh dự, Auggie nói: “Hãy tử tế, bởi vì ai cũng đang phải chiến đấu với cuộc đời theo cách riêng của mình.” Đó chính là kết tinh của tình yêu vô điều kiện, kiểu tình yêu không phải nuông chiều hay bao bọc quá mức, mà là gỡ bỏ mọi điều kiện để khẳng định: con xứng đáng được yêu.
Mang lại sự an toàn: "Bố mẹ ở đây, đừng quá lo lắng"
Trong đời sống hàng ngày, khi trẻ lần đầu ngủ một mình, lần đầu bước lên sân khấu phát biểu, hay lần đầu chạm mặt với những thử thách vượt quá khả năng, câu nói giản dị: “Bố mẹ ở đây, con đừng sợ” cũng đủ tiếp thêm cho con dũng khí quay lại đối diện với thế giới. Chính cảm giác được nâng đỡ giúp trẻ dám đi xa hơn trên hành trình trưởng thành.
Liao Zhi, người sống sót sau trận động đất Vấn Xuyên từng viết trong hồi ký rằng, giữa đống đổ nát tối tăm, giọng nói của cha đã trở thành sợi dây níu giữ sự sống của cô. Khi ấy, chân cô bị kẹt dưới tấm bê tông nặng nề, xung quanh chỉ là bóng tối, đau đớn và nỗi sợ gần như nhấn chìm tất cả.
Đúng lúc tuyệt vọng nhất, cô nghe thấy tiếng cha gọi vang lên từ bên ngoài: “Bố ở đây, bố đến cứu con rồi.” Âm thanh ấy giống như chiếc neo giữ cho ý thức cô không trôi tuột. Cô kể lại: “Khoảnh khắc đó, tôi biết mình không hề đơn độc.”
Cảm giác an toàn là khi hiểm nguy ập đến, trẻ biết chắc rằng sẽ có người ở bên. Chính cảm giác được hiện diện là nền móng nuôi dưỡng lòng can đảm, giúp trẻ mạnh dạn khám phá thế giới rộng lớn phía trước.
Bố mẹ mong dành cho con một tương lai tốt đẹp, nhưng đôi khi lại quên rằng nguồn dưỡng chất quan trọng ẩn trong những câu nói giản dị: “Bố mẹ nhìn thấy con”, “Bố mẹ tin con”, “Bố mẹ cảm ơn con”, “Bố mẹ hiểu con”, “Bố mẹ yêu con”, “Có bố mẹ ở đây”.
