Những hành vi ''xấu' trong mắt bố mẹ nhưng là biểu hiện trí não trẻ đang phát triển tốt.
Bố mẹ có bao giờ cảm thấy phát cáu khi thấy con ném đồ, mút tay, lăn lê bò khắp nhà? Gần như bố mẹ nào cũng từng trải qua những khoảnh khắc thử thách như vậy.
Tuy nhiên, những hành vi mà người lớn cho là thói quen xấu đôi khi không phải do trẻ cố tình nghịch ngợm hay thiếu lễ phép, mà là dấu hiệu cho thấy não bộ đang phát triển và “nâng cấp”.
Nếu bố mẹ ép trẻ phải dừng lại, điều này vô tình kìm hãm quá trình phát triển tự nhiên của trẻ.
Bàn tay nhỏ không thể giữ yên: Thích ném đồ vật
Bé vừa cầm món đồ chơi lên đã ném ngay xuống đất, rồi cười khúc khích như thể đó là một trò đùa thú vị. Điều này khiến bố mẹ mệt mỏi và lầm tưởng rằng con đang nghịch phá.
Nhưng trên thực tế, đây là dấu hiệu phát triển quan trọng, bé đang khám phá nguyên lý “nguyên nhân – kết quả” và nhận thức không gian. Với bé, việc ném một món đồ như là một thí nghiệm nhỏ: “Khi con buông tay, đồ chơi rơi xuống, phát ra âm thanh, thật kỳ diệu!” Đây chính là những bước đầu tiên của tư duy khoa học.
Vậy bố mẹ nên làm gì? Dựa theo khoa học, các chuyên gia gợi ý thử cách tiếp cận sau:
Đừng vội quát mắng, hãy nhập cuộc cùng bé: Chuẩn bị vài món đồ không dễ vỡ như bóng cao su mềm hoặc thú bông, rồi chơi trò “con ném – mẹ nhặt”. Mẹ có thể nói: “Ồ, con xem này! Quả bóng lăn xa thật đấy!” Vừa an toàn, vừa giúp bé thoả mãn nhu cầu khám phá.
Tạo góc ném đồ an toàn: Đặt một chiếc giỏ hoặc thùng nhỏ để bé tập ném vào đó. Đây là cách hướng bé vào khuôn khổ, hoạt động giáo dục sớm, rèn khả năng phối hợp tay và mắt.
Thiết lập giới hạn rõ ràng: Dù tạo điều kiện cho bé khám phá, bố mẹ vẫn cần kiên quyết: “Điện thoại của mẹ và đồ ăn thì không được ném.” Hãy nói nhẹ nhàng nhưng nhất quán, để bé hiểu đâu là đồ được phép và không được phép.
Khám phá thế giới bằng miệng: Thích mút tay và nhai đồ vật
Ở giai đoạn đầu đời, miệng là trung tâm cảm giác nhạy nhất của trẻ. Trẻ dùng miệng để cảm nhận, khám phá bàn tay và đồ vật xung quanh, đây được gọi là “giai đoạn miệng”. Hành vi tưởng như phiền phức này lại giúp trẻ:
- Phát triển trí tuệ.
- Rèn sự phối hợp tay và mắt.
- Tự trấn an khi căng thẳng.
Bố mẹ nên làm gì theo góc nhìn khoa học?
Giữ tay bé sạch thay vì cấm đoán: Rửa tay thường xuyên, đặc biệt trước khi ăn và sau khi chơi. Khi tay sạch, việc con đưa tay vào miệng sẽ bớt lo lắng hơn.
Chuẩn bị đồ ngậm an toàn: Đưa cho bé những món đồ chơi mềm, sạch, hoặc các loại ngậm nướu phù hợp để bé thỏa mãn nhu cầu khám phá bằng miệng.
Bình tĩnh và kiên nhẫn: Phần lớn trẻ sẽ tự bỏ thói quen này khi hệ thần kinh phát triển hoàn thiện hơn. Ép dừng lại có thể khiến con căng thẳng, thậm chí kéo dài hành vi này.
Nhút nhát, khó chịu: Không thích người lạ chạm vào mình
Thực ra, đây là dấu hiệu cho thấy bé đang phát triển tốt. Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu phân biệt được người quen và người lạ, một bước tiến quan trọng trong khả năng nhận thức. Phản ứng sợ người lạ chứng tỏ bé đang hình thành cảm giác an toàn và mối gắn kết với bố mẹ đủ mạnh để bé dựa vào.
Khoa học gợi ý bố mẹ nên làm gì?
Đừng dán nhãn con: Tránh những câu như “Con nhút nhát lắm”. Những nhãn mác tiêu cực này dễ trở thành lời tiên tri tự hoàn thành, khiến trẻ càng thu mình hơn.
Cho bé thời gian làm quen: Khi có khách, hãy để họ đứng cách xa một chút, cho bé được quan sát từ vòng tay bố mẹ trước khi tiếp xúc. Bố mẹ mỉm cười, trò chuyện vui vẻ để bé cảm nhận sự an toàn.
Tôn trọng ranh giới của con: Nếu bé không muốn được bế, đừng ép buộc. Hãy để con hiểu rằng mình có quyền kiểm soát cơ thể, đây là nền tảng quan trọng nuôi dưỡng sự tự tin và cảm giác an toàn sau này.
"Vua phá hoại": Xé giấy, viết nguệch ngoạc và vẽ
Hành động xé giấy thực chất đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng của cả hai tay, giúp phát triển kỹ năng vận động tinh và tăng sức mạnh bàn tay. Trong khi đó, những nét vẽ nguệch ngoạc là dấu hiệu cho thấy trí tưởng tượng của bé đang mở rộng và khả năng sáng tạo bắt đầu nảy mầm.
Chuẩn bị vật liệu được phép phá hủy: Cho bé xé báo cũ, tờ rơi quảng cáo hoặc giấy vụn thay vì sách. Đồng thời chuẩn bị một cuộn giấy lớn hoặc bảng vẽ để bé thoải mái sáng tạo.
Cùng chơi và định hướng: Tham gia ghép những mảnh giấy vụn thành tranh, hoặc thêm vài nét vẽ vào bức tranh nguệch ngoạc để biến thành một câu chuyện thú vị.
Thiết lập ranh giới rõ ràng: Giải thích nhẹ nhàng cho bé rằng sách dùng để đọc, không phải để xé, tường phải sạch, không dùng để vẽ. Khi có quy tắc nhất quán, bé sẽ dần biết đâu là “được phép” và đâu là “không”.
Năng động: Leo trèo khắp nơi, lục tung ngăn kéo và tủ
Việc bò giúp trẻ phát triển sức mạnh cơ cốt, tăng khả năng phối hợp tay, chân, mắt, tạo nền tảng cho việc đọc, học viết và vận động sau này. Còn hành vi mở tủ, lật đồ llà cách trẻ khám phá cấu trúc của thế giới.
Tạo môi trường an toàn để con khám phá: Dọn dẹp những vật nguy hiểm, gắn chốt an toàn cho tủ, bịt góc bàn và sắp xếp một không gian để bé tự do hoạt động mà không gây rủi ro.
Biến ngôi nhà thành sân chơi khám phá: Mẹ có thể đặt vài chiếc gối, hộp carton làm chướng ngại vật để bé bò qua. Chuẩn bị riêng một ngăn kéo phiêu lưu chứa các vật dụng gia đình an toàn để bé mở – đóng tùy thích.
Cùng con làm bừa một cách có mục đích: Khi bé mở tủ và lôi đồ ra, hãy tận dụng cơ hội để giới thiệu tên đồ vật và công dụng của chúng. Điều này biến sự lộn xộn thành trải nghiệm học tập sống động.
Đôi khi bố mẹ cần chịu khó dễ tính và bớt cầu toàn. Những hành vi khiến bố mẹ lo lắng là cách trẻ học hỏi và trưởng thành mỗi ngày.
