Rối loạn trầm cảm hiện đang được chú ý và quan tâm của toàn xã hội, nhất là với vấn đề sức khỏe tâm thần trẻ em và vị thành niên. Hơn nữa, trầm cảm là căn nguyên phổ biến dẫn đến tự tử ở lứa tuổi này.
1. Trầm cảm là gì?
Trầm cảm là một rối loạn cảm xúc, biểu hiện bằng quá trình ức chế toàn bộ các hoạt động tâm thần như: Cảm xúc, tư duy và vận động. Trầm cảm điển hình thường được biểu hiện bằng giảm tập trung chú ý, giảm tính tự trọng và lòng tự tin, khí sắc trầm, mất mọi quan tâm hay hứng thú cũ, giảm năng lượng dẫn tới tăng sự mệt mỏi và giảm hoạt động. Các biểu hiện này kéo dài ít nhất 2 tuần.
Trầm cảm thường đi kèm các biểu hiện như buồn chán, cảm giác tự ti, ý tưởng bị tội và không xứng đáng, nhìn tương lai ảm đạm và bi quan, ý tưởng và hành vi tự hủy hoại hoặc tự tử, rối loạn giấc ngủ, chán ăn hoặc ăn nhiều.
Tỷ lệ mắc trầm cảm chung ở trẻ em là 2%. Ở lứa tuổi vị thành niên, tỷ lệ này dao động từ 5% - 8%. Tỷ lệ này phổ biến hơn ở trẻ sau tuổi dậy thì.
Ảnh minh họa
2. Các dấu hiệu nhận biết trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên là gì?
Các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên khá đa dạng và không điển hình. Các biểu hiện chung thường gặp là:
• Tâm trạng cáu kỉnh hoặc thất thường (gắt gỏng, dễ nổi cáu bột phát…).
• Giảm hoặc mất hứng thú kéo dài với các hoạt động giải trí được yêu thích trước đây (ví dụ: Bỏ các hoạt động thể thao, âm nhạc, vẽ,..).
• Không muốn đi ra ngoài, không tham gia các hoạt động xã hội, các hoạt động trên lớp hoặc không còn muốn đi chơi với bạn bè.
• Không muốn đi học, kết quả học tập sụt giảm, than phiền không tập trung, hay quên.
• Thay đổi giấc ngủ như mất ngủ hoặc ngủ nhiều.
• Thường xuyên có các phàn nàn không giải thích được như cảm giác mệt mỏi, đau đầu, đau dạ dày,…
• Có các suy nghĩ tiêu cực, ý tưởng hoặc hành vi tự tử.
• Cảm giác vô dụng (tức là cảm thấy bị từ chối và không được yêu thương) hoặc tội lỗi quá mức hoặc không thích hợp.
3. Điều trị và dự phòng như thế nào?
• Trầm cảm hiện tại là rối loạn có thể điều trị ổn định được. Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu trầm cảm, gia đình nên đưa trẻ đến thăm khám với bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
• Các biện pháp điều trị bao gồm điều trị thuốc, liệu pháp tâm lý và giáo dục cho trẻ và gia đình. Tùy thuộc chẩn đoán và mức độ trầm cảm, bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra lời khuyên phù hợp về lựa chọn điều trị.
• Các liệu pháp tâm lý thường được áp dụng đối với các trường hợp trầm cảm mức độ nhẹ và vừa.
• Các cuộc gặp mặt gia đình, các phương pháp trị liệu tâm lý như liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp tương tác cá nhân, phỏng vấn tạo động lực, trị liệu nhóm,… là các phương pháp được chứng minh hiệu quả.
• Các thuốc được lựa chọn để điều trị thường là các thuốc chống trầm cảm, có thể một số trường hợp sẽ cần sử dụng thêm các thuốc điều chỉnh khí sắc, an thần kinh.
• Cần có sự tham gia hỗ trợ của nhà trường trong việc phát hiện sớm, giáo dục kiến thức. Cần có sự phối hợp giữa gia đình và các bác sĩ chuyên khoa để chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả cho các trẻ bị trầm cảm.
• Đối với những trẻ có biểu hiện có ý tưởng và hành vi tự hủy hoại bản thân hoặc tự sát, cần loại bỏ những vật sắc nhọn hoặc dây thừng trong môi trường xung quanh trẻ và luôn có sự giám sát của cha mẹ hoặc người chăm sóc.
