Cá lau kiếng – loài cá từng bị e ngại bởi vẻ ngoài "mặt quỷ" – nay trở thành đặc sản trứ danh, chinh phục mọi giác quan với thịt cá dai ngọt, thơm ngon và bổ dưỡng qua những món ăn hấp dẫn.
Miền Tây Nam Bộ, vùng đất trù phú với hệ thống kênh rạch chằng chịt, không chỉ nổi tiếng với những cánh đồng lúa bạt ngàn hay vườn cây ăn trái sum suê mà còn là kho tàng của vô vàn sản vật sông nước. Trong số những loài cá đổ về các con sông, ao hồ miền Tây, có một loài cá mang vẻ ngoài có phần "khó gần", thậm chí khiến nhiều người lần đầu trông thấy phải rụt rè, e ngại – đó chính là cá lau kiếng.
Với những tên gọi khác như cá tỳ bà, cá dọn bể, hay dân dã hơn là cá mặt quỷ, loài cá này sở hữu vẻ ngoài khá đặc trưng: màu nâu sẫm, da thô cứng, sần sùi, thân dẹt và phẳng, cùng vây lưng cao dựng đứng. Vốn dĩ, cá lau kiếng được nuôi để dọn dẹp rêu tảo, thức ăn thừa trong các bể cá cảnh. Tuy nhiên, trong môi trường tự nhiên, chúng lại trở thành mối đe dọa không nhỏ cho hệ sinh thái thủy sản khi cạnh tranh thức ăn với các loài bản địa.
Chính cái vẻ ngoài "khắc nghiệt" ấy lại che giấu một phần thịt cá dai ngon, ngọt lành đến bất ngờ. Bằng sự sáng tạo và khéo léo của người dân miền Tây, loài cá từng bị ghẻ lạnh này đã "lột xác" ngoạn mục, trở thành nguyên liệu chính cho nhiều món ăn đặc sản, làm say lòng biết bao thực khách phương xa.
Vào mùa nước nổi, khi dòng nước tràn đồng cũng là lúc các bà nội trợ khéo léo ở miền Tây tận dụng cá lau kiếng để chế biến thành những món ăn hấp dẫn, mang đậm hương vị đồng quê. Từ loài cá bị "ruồng bỏ", cá lau kiếng giờ trở thành đặc sản nức tiếng.
1. Cá lau kiếng hấp sả: hương vị tinh tế của đồng quê
Món cá lau kiếng hấp sả là một minh chứng sống động cho sự kết hợp tài tình giữa nguyên liệu dân dã và cách chế biến tinh tế. Vị ngọt tự nhiên của thịt cá hòa quyện cùng hương thơm nồng nàn của sả, chút cay nhẹ của ớt tạo nên một bản giao hưởng vị giác khó quên. Khi thưởng thức, từng thớ thịt cá mềm, dai vừa phải, không hề khô hay bở, thấm đẫm hương sả, ớt và các gia vị, khiến thực khách cảm nhận được sự tươi ngon, đậm đà của sông nước. Dư vị đọng lại nơi đầu lưỡi là chút cay, chút mặn, cùng hương sả thoang thoảng, giản dị mà cuốn hút. Món ăn này không chỉ thỏa mãn vị giác mà còn gợi lên những ký ức ấm áp về những bữa cơm gia đình quây quần, bình dị trong mùa mưa miền Tây. Món ăn này được nhiều người khen hơn cả thịt gà.
Để chế biến, cá lau kiếng được làm sạch kỹ lưỡng, sau đó ướp với sả băm, ớt, tỏi, gừng và gia vị cơ bản rồi đem hấp. Quá trình hấp giúp mùi thơm của sả lan tỏa, thấm sâu vào từng thớ thịt, khử đi vị tanh và làm dậy mùi thơm đặc trưng của món ăn.
2. Lẩu cá lau kiếng măng chua: sự hòa quyện giữa chua, cay, ngọt
Nếu bạn muốn một trải nghiệm ẩm thực sôi động và đậm đà hơn, món lẩu cá lau kiếng măng chua chắc chắn sẽ không làm bạn thất vọng. Để chuẩn bị món lẩu này, cá lau kiếng sau khi làm sạch, loại bỏ da cứng và ruột, được thái lát mỏng. Nước lẩu được ninh từ sả đập dập và đậu phộng sống, sau đó nêm nếm gia vị và thêm măng chua, tạo nên vị chua thanh đặc trưng.
Thịt cá lau kiếng khi nhúng vào nước lẩu không quá dai, mà giữ được độ ngọt thanh, hòa quyện tuyệt vời với vị chua dịu của măng và hương thơm của sả. Món lẩu này thường được ăn kèm với bún tươi và các loại rau sống đặc trưng của miền Tây như cải xanh, diếp cá, rau thơm. Chấm kèm với mắm ớt sả mặn mà, cay nồng, thực khách sẽ cảm nhận được sự bùng nổ của hương vị, vừa dân dã vừa tinh tế, khó quên.
3. Cá lau kiếng nướng: giản dị mà quyến rũ
Cá lau kiếng nướng là một món ăn không thể thiếu trong danh sách đặc sản miền Tây. Bí quyết để món nướng hoàn hảo nằm ở việc giữ nguyên phần da cá và nhồi thêm sả vào bụng cá trước khi nướng trên bếp than hồng. Lớp da cứng cáp giúp bảo vệ thịt cá không bị cháy xém mà vẫn chín đều, trong khi hương sả giúp khử mùi tanh, tăng thêm phần hấp dẫn cho món ăn.
Khi cá chín, lột bỏ lớp da cháy xém sẽ để lộ ra phần thịt cá trắng ngần, thơm lừng. Thịt cá nướng dai, ngọt, đậm đà, kết hợp với muối ớt cay nồng trộn lá mắc mật xay nhuyễn tạo nên một hương vị đặc trưng, khó cưỡng. Đặc biệt, món này càng thêm tròn vị khi thưởng thức cùng vài xị rượu, mang lại trải nghiệm ẩm thực trọn vẹn và khó quên.
4. Khô cá lau kiếng: món quà từ đồng bằng
Không chỉ dừng lại ở các món tươi, cá lau kiếng còn được người dân miền Tây sáng tạo chế biến thành khô cá lau kiếng – một món quà đặc sản ý nghĩa dành cho du khách. Để làm khô cá, cá lau kiếng được sơ chế sạch, loại bỏ da và ruột, sau đó tẩm ướp với muối, bột ngọt, ớt, đường tùy theo khẩu vị.
Cá sau đó được phơi nắng trong khoảng một ngày. Người dân địa phương chia sẻ rằng không nên phơi quá lâu để tránh làm thịt cá bị khô cứng, mất đi vị ngọt tự nhiên. Đặc biệt, cá lau kiếng chỉ có duy nhất xương sống, nên rất dễ ăn, không lo hóc xương, rất tiện lợi để làm món nhâm nhi hoặc quà biếu.
5. Cá lau kiếng hầm nước dừa: hương vị béo ngậy, ấm lòng
Một trong những món ăn độc đáo và được ưa chuộng nhất của người dân địa phương, đặc biệt là các đấng mày râu trên bàn nhậu, chính là cá lau kiếng hầm nước dừa. Để chế biến món này, cá lau kiếng cần được làm sạch thật kỹ bằng nước đun sôi, chà xát vảy cá để loại bỏ mùi hôi, sau đó cắt thành từng khúc nhỏ. Các nguyên liệu khác bao gồm đu đủ, chuối xanh, sả, ớt.
Nước dừa tươi được đun sôi, cho sả đập dập vào, nêm nếm gia vị rồi thêm đu đủ, cá lau kiếng và một ít đậu phộng, ớt để tăng hương vị. Món ăn này sẽ càng ngon hơn nếu được dùng trong nồi lẩu, ăn kèm với rau xanh miệt vườn tươi rói. Thịt cá lau kiếng khi hầm với nước dừa ta trở nên chắc nịch, có độ dai gần giống thịt gà, ngọt lành và béo ngậy. Hương thơm sực nức của sả, vị cay nhẹ của ớt hòa quyện với vị ngọt mát của nước dừa quê nhà tạo nên một trải nghiệm ẩm thực ấm áp, đậm đà, khiến thực khách không thể cưỡng lại.
Cá lau kiếng, từ một loài cá có vẻ ngoài đáng sợ, đã trở thành một biểu tượng ẩm thực độc đáo của miền Tây Nam Bộ. Qua bàn tay khéo léo và óc sáng tạo của người dân địa phương, chúng không chỉ là nguyên liệu cho những món ăn ngon mà còn kể lên câu chuyện về sự kiên cường, về khả năng biến những điều bình dị, thậm chí bị ghẻ lạnh, thành những giá trị văn hóa và ẩm thực đặc sắc, khiến du khách đã một lần thưởng thức thì nhớ mãi không quên.
