Làng Nôm (Hưng Yên) ghi dấu ấn với chợ Nôm hơn 200 năm tuổi – một biểu tượng giao thương và nét đẹp văn hóa của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Từng là trung tâm buôn bán các sản phẩm đúc đồng, chợ Nôm ngày nay vẫn giữ nguyên sức hút nhờ vẻ đẹp hoài cổ và những giá trị văn hóa trường tồn cùng thời gian.
Xuôi theo Quốc lộ 5 từ Hà Nội đi Hải Phòng khoảng 30 km, bạn sẽ đến làng Nôm, một địa danh nằm trong địa phận xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Đây là một trong những ngôi làng cổ kính bậc nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ, nổi bật với vẻ đẹp truyền thống và bề dày lịch sử văn hóa.
Chợ Nôm – biểu tượng giao thương của làng quê ViệtChợ Nôm, thuộc làng Nôm, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên, được biết đến là khu chợ có lịch sử hơn 200 năm, nằm ngay trước cửa chùa Linh Thông cổ tự. Thời xưa, đây là nơi chuyên trao đổi và buôn bán các sản phẩm đúc đồng – một nghề truyền thống mang lại sự phồn thịnh cho cả vùng. Hiện nay, chợ Nôm đã chuyển đổi thành chợ dân sinh, phục vụ nhu cầu hàng ngày của người dân địa phương, song vẫn giữ được những dấu ấn văn hóa độc đáo của một phiên chợ quê xưa.
Quần thể di tích làng Nôm – bản sắc làng quê Việt
Làng Nôm nổi tiếng với quần thể di tích văn hóa – lịch sử đặc sắc, bao gồm chùa Nôm, đình Nôm, cầu Nôm và chợ Nôm. Tất cả các di tích này kết hợp hài hòa, tạo nên bức tranh làng quê Việt Nam truyền thống với vẻ đẹp yên bình, cổ kính. Đây cũng là minh chứng rõ ràng cho nét đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ – nơi mà giá trị văn hóa, tâm linh và đời sống giao thương hòa quyện vào nhau.
Chợ Nôm được xây dựng từ thời Lê, trải qua nhiều lần trùng tu vào thời Nguyễn. Điều đặc biệt là dù thời gian có làm thay đổi nhiều thứ, chợ Nôm vẫn giữ lại được những nét cổ xưa hiếm hoi, từ kiến trúc cho đến không gian sinh hoạt. Khi nhắc đến chợ Nôm, người ta thường nhớ đến hình ảnh một phiên chợ nhộn nhịp, là trung tâm trao đổi nguyên liệu đồng của các thợ đúc trong khu vực. Thời đó, cả làng Nôm có đến 70% hộ dân làm nghề đúc đồng hoặc buôn bán đồng. Những người làng Nôm mang hàng đúc đi khắp nơi để rao bán, đồng thời thu mua hoặc trao đổi đồng nát về cho các làng nghề. Chính nhờ các hoạt động giao thương sôi động này mà làng Nôm trở thành một trong những làng giàu có bậc nhất trong vùng.
Trong quy hoạch của các làng Việt cổ ở đồng bằng Bắc Bộ, chợ và chùa thường nằm bên ngoài làng, đóng vai trò là “đặc khu mở”. Điều này không chỉ phản ánh tư duy bảo vệ, phòng thủ khép kín của làng xã Việt Nam xưa mà còn thể hiện sự linh hoạt trong việc kết nối giao thương với bên ngoài. Chợ Nôm, nằm trên bãi đất rộng khoảng 2 mẫu Bắc Bộ ngay trước chùa Nôm, là một minh chứng điển hình cho nguyên tắc quy hoạch này.
Câu ca dao “Đồng nát thì về cầu Nôm” được người dân địa phương lưu truyền từ đời này qua đời khác. Nó không chỉ gợi nhắc về công việc trao đổi hàng hóa mà còn phản ánh vai trò điều tiết nhịp sống của chợ Nôm trong đời sống kinh tế, xã hội của làng Nôm suốt nhiều thế kỷ.
Thay đổi và thích nghi qua thời gian
Theo thời gian, chợ Nôm không còn là trung tâm buôn bán đồng nát và các sản phẩm đúc đồng như trước. Đến năm 1997, chợ được tái dựng lại với hai dãy nhà cấp 4 và năm khu vực bán đồ tạp hóa. Ngày nay, chợ họp 12 phiên mỗi tháng, vào các ngày 1, 4, 6, 9, 11, 14, 16, 19, 21, 24, 26, và 29. Dù không còn sự sầm uất như xưa, chợ Nôm vẫn mang vẻ đẹp mộc mạc với những gian nhà gạch đỏ không trát vữa, tạo nên nét hoài cổ đặc trưng.
Phiên chợ ngày nay đã thu hút nhiều người dân từ khắp nơi đến tham quan, mua sắm, làm sống lại không khí nhộn nhịp mỗi dịp chợ họp. Sự thay đổi của chợ Nôm không chỉ thể hiện sự thích nghi với nhu cầu hiện đại mà còn giữ lại giá trị văn hóa, lịch sử của vùng đất này.
Với những giá trị độc đáo về lịch sử, kiến trúc và văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 50/QĐ-BVHTTDL, chính thức công nhận quần thể di tích làng Nôm, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật Quốc gia. Đây không chỉ là niềm tự hào của người dân làng Nôm mà còn là minh chứng cho sự bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hiện đại.
