Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã ưu tiên các nguồn vốn để đầu tư phát triển toàn diện kinh tế, văn hóa, xã hội vùng Đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN), tạo tiền đề quan trọng để khai thác, phát huy tiềm năng, lợi thế của vùng, nâng cao cuộc sống của người dân. Việc chú trọng phát huy các giá trị văn hóa của Đồng bào DTTS còn để mỗi người dân vùng Đồng bào DTTS tự tin, tự hào về dân tộc mình, đóng góp cho sự phát triển chung của Thủ đô bằng những việc làm thiết thực.
Khai thác tiềm năng văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số
Tại buổi gặp mặt 50 đại biểu tiêu biểu dự Đại hội đại biểu các DTTS thành phố Hà Nội lần thứ 4 năm 2024, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong cho biết: Kể từ khi mở rộng địa giới hành chính năm 2008 đến nay, Hà Nội là một trong những Thủ đô có diện tích và dân số lớn nhất trên thế giới, với sự sinh sống của đồng bào các DTTS. Trong những năm qua, công tác dân tộc và thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn Thủ đô luôn được Thành phố quan tâm chỉ đạo. Trong đó, chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, thành phố còn ban hành các cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện công tác dân tộc, chính sách dân tộc trên địa bàn Thủ đô. “Hà Nội tự hào là một trong những địa phương thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.”, đồng chí Nguyễn Văn Phong nhấn mạnh.
Một trong những kết quả rõ nét mà thành phố đạt được là công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp vùng DTTS. Theo Trưởng ban Dân tộc Thành phố Nguyễn Nguyên Quân, Hà Nội đã quan tâm hỗ trợ kinh phí đầu tư xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hoá cơ sở, các Nhà văn hoá ở các thôn vùng DTTS trong danh mục các dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bào DTTS &MN Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2021-2030, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hoá của cộng đồng đồng bào DTTS. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã được triển khai thực hiện sâu rộng, chất lượng nâng lên, qua đó góp phần xoá bỏ các hủ tục lạc hậu, ngăn chặn, phòng ngừa các tệ nạn xã hội, xây dựng đời sống văn hoá tiên tiến tại các khu dân cư.
Nghệ nhân Ưu tú Bùi Thanh Bình hướng dẫn các học viên kỹ thuật đánh một số bài chiêng cổ truyền của người Mường tại Ba Vì.
Năm 2024, mô hình du lịch cộng đồng, với tên gọi “Điểm đến du lịch cộng đồng bản Miền” tại xã Ba Vì, huyện Ba Vì ra đời, góp phần bảo tồn văn hoá - làng nghề, phát huy giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào người Dao ở Ba Vì, phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương và đa dạng sinh kế cho người dân. Giai đoạn 2024-2025, mô hình du lịch cộng đồng này sẽ tiếp tục được thí điểm, gắn với trải nghiệm thực tế các giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào DTTS&MN tại huyện Mỹ Đức, Quốc Oai và Thạch Thất. Ngoài ra, Sở Văn hóa và Thể thao cũng đã xây dựng hồ sơ trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành quyết định ghi danh tín ngưỡng Mo Mường của các huyện Ba Vì, Thạch Thất, Quốc Oai vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, là di sản văn hóa độc đáo, gắn với đời sống của đồng bào Mường.
“Các huyện đã xây dựng và triển khai thực hiện Đề án Bảo tồn khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống DTTS và hỗ trợ kinh phí cho các địa phương tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, giao lưu các môn thể thao truyền thống. Huyện Ba Vì thành lập Câu lạc bộ văn hoá nghệ thuật các dân tộc huyện, 7 xã miền núi của huyện đã thành lập 59 đội bảo tồn văn hóa các DTTS. Huyện Thạch Thất đã tổ chức 11 lớp truyền dạy, tập huấn chiêng Mường. Huyện Quốc Oai đã tổ chức 10 lớp truyền dạy văn hoá dân tộc, tổ chức tập huấn cho học sinh các trường THCS tại các xã vùng dân tộc của huyện. Huyện Mỹ Đức có 6 đội cồng chiêng, 4 đội nhạc cụ dân tộc, 2 câu lạc bộ hát dân ca Mường…”, ông Nguyễn Nguyên Quân cho biết.
Để mỗi người dân vùng đồng bào DTTS tự tin, tự hào về dân tộc mình
Sau 16 năm Hà Nội mở rộng địa giới hành chính, cuộc sống của đồng bào dân tộc Mường trên địa bàn huyện Thạch Thất đã có nhiều thay đổi. Sự đổi thay lớn nhất là đời sống của người dân ngày càng được nâng lên. Thay đổi cách làm kinh tế, nếp sống, sinh hoạt nhưng cuộc sống tinh thần của đồng bào nơi đây vẫn gắn trọn với bản sắc văn hoá đồng bào dân tộc Mường - cội nguồn gốc rễ của mình. Lớp trẻ nơi đây đã và đang ý thức được trách nhiệm của mình trong việc gìn giữ và phát huy những bản sắc vô giá ấy.
Khối thanh niên DTTS diễu hành tại Đại hội Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam thành phố Hà Nội lần thứ VIII.
Anh Đinh Văn Linh - Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp thanh niên xã Tiến Xuân, huyện Thạch Thất rất tự hào khi văn hoá cồng chiêng của đồng bào dân tộc Mường ngày càng được đón nhận, yêu mến. Chính vì thế, theo anh, việc gìn giữ văn hoá dân tộc Mường với thanh niên vùng dân tộc càng thiết thực hơn bao giờ hết. Anh Linh cho biết, để cụ thể hoá việc gìn giữ văn hoá Mường cho người trẻ, Đoàn Thanh niên xã Tiến Xuân đã mở lớp dạy chiêng Mường cho các em học sinh từ 3 đến 14 tuổi. “Các học sinh ban đầu nghe tiếng chiêng chưa tròn, động tác đánh chiêng còn gượng nhưng đều đam mê tìm hiểu nhạc cụ đặc biệt của dân tộc mình. Rồi mai đây, không ai khác, chính các em sẽ biểu diễn những bài chiêng quý, sẽ truyền lại cách đánh chiêng cho các thế hệ sau để ngân lên mãi điệu hồn Mường…”, Linh chia sẻ.
Trong nền văn hóa đa sắc của các dân tộc trên địa bàn Hà Nội, người Dao ở huyện Ba Vì có nhiều nét đặc trưng từ trang phục, tiếng nói cho đến các lễ hội, như: Tết nhảy, Lễ Cấp sắc… hay chữ viết và trang phục truyền thống của người Dao. Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều tập tục của bà con đang bị phai nhạt. Nếu không được phục dựng, bảo tồn, đây sẽ là một thiệt thòi cho người Dao nói riêng cũng như ảnh hưởng tới chiến lược phát triển du lịch của huyện Ba Vì. Vì vậy, huyện Ba Vì cũng đã có nhiều biện pháp khôi phục bảo tồn văn hóa cho đồng bào như: Dạy chữ cổ, hỗ trợ người dân bảo tồn các bài thuốc, phục dựng các không gian văn hóa cộng đồng… Hiện tại, Tết Nhảy của người Dao đã được khôi phục gần như nguyên vẹn các nghi thức truyền thống. Các thôn Yên Sơn, Ba Vì, Hợp Nhất… đều tổ chức Tết Nhảy, đem lại không khí vui tươi, đậm đà bản sắc. Các bài thuốc Nam của người Dao được chính quyền hỗ trợ, hệ thống hóa. Qua đó, nhiều gia đình đã phát triển nghề thuốc, chữa bệnh cho cộng đồng.
Ông Bùi Huy Giáp – Trưởng phòng Dân tộc huyện Ba Vì cho biết: Hằng năm, Phòng Dân tộc huyện đều phối hợp với UBND các xã miền núi thực hiện tốt nội dung kế hoạch công tác bảo tồn văn hóa dân tộc Mường, Dao. Cùng với việc gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào DTTS, chính quyền các địa phương cũng tích cực vận động đồng bào bỏ dần các hủ tục lạc hậu, bài trừ tệ nạn, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh. Huyện cũng từng bước quan tâm xây dựng làng văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với làng nghề truyền thống, phát triển du lịch cộng đồng, tăng cường đầu tư về nhân lực và tổ chức, xã hội hóa công tác bảo tồn....
