Duy trì vững chắc mức sinh thay thế; giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh; nâng cao chất lượng dân số và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; chú trọng giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số… là những mục tiêu mà Hà Nội nỗ lực thực hiện trong thời gian qua.
Nhiều chỉ tiêu dân số đạt và vượt kế hoạch
Theo Sở Y tế Hà Nội, nâng cao chất lượng dân số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác dân số hiện nay, đặt ra yêu cầu trong việc phối hợp thực hiện các giải pháp, như khám sức khỏe trước kết hôn; tầm soát, sàng lọc trước sinh và sơ sinh, nhằm phát hiện và can thiệp sớm bệnh tật ở thai nhi, trẻ sơ sinh.
Đặc biệt, Hà Nội đã triển khai hiệu quả nhiều mô hình như: chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng; mô hình tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn; mô hình chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên…
Công tác dân số và phát triển luôn được thành phố Hà Nội quan tâm, hướng tới mục tiêu ổn định quy mô, cơ cấu dân số hợp lý, nâng cao chất lượng dân số và đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong những năm qua, thành phố Hà Nội đẩy mạnh tư vấn khám sức khỏe tiền hôn nhân, tầm soát 4 loại bệnh, tật bẩm sinh phổ biến cho phụ nữ mang thai; tầm soát 5 loại bệnh, tật bẩm sinh phổ biến trẻ sơ sinh... Nhiều đề án, kế hoạch được ban hành và triển khai ở cơ sở đã mang lại kết quả rõ rệt, bảo đảm sức khỏe và giảm thiểu các rủi ro liên quan.
Lãnh đạo Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng chống tệ nạn xã hội Hà Nội kiểm tra công tác tổ chức chiến dịch tại xã Trường Yên.
Cùng với đó, thành phố Hà Nội không ngừng cải thiện các dịch vụ liên quan đến sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình. Việc khám sức khỏe và được tư vấn trước kết hôn giúp các cặp vợ chồng sinh con khỏe mạnh và đặc biệt cần thiết nếu mang gen bệnh hoặc có vấn đề về sức khỏe sinh sản hoặc mắc bệnh đường tình dục. Nếu cặp đôi có nguy cơ sinh con bị bệnh sẽ được tư vấn lựa chọn phương pháp để có thể sinh ra những đứa con khỏe mạnh, không bị bệnh di truyền.
Theo ông Vũ Duy Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và phòng chống tệ nạn xã hội Hà Nội, Sở Y tế Hà Nội, dân số Hà Nội ước tính đến giữa năm 2025 có trên 8,8 triệu người và dự báo tới năm 2030 là 9,4 triệu người. Tỷ lệ tăng dân số từ năm 2025 đến năm 2030 trung bình là 1,22%. Đối với công tác dân số, Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố luôn quan tâm, tạo điều kiện cho công tác dân số hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu được giao hàng năm, chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, giải quyết toàn diện các vấn đề quy mô, cơ cấu, phân bố và chất lượng dân số.
Hiện nay, công tác dân số và phát triển của Thủ đô Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên tiếp tục giảm, còn 6,3% trong 6 tháng đầu năm 2025. Các chỉ tiêu về nâng cao chất lượng dân số - như sàng lọc trước sinh đạt 87,5%, sàng lọc sơ sinh đạt 90,4%, tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân đạt 82% – đều đạt và vượt kế hoạch và tăng so với cùng kỳ.
Tuy nhiên, Hà Nội hiện vẫn đang phải đối mặt với một số thách thức lớn như: Mức sinh thay thế chưa thực sự bền vững, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh dù có xu hướng giảm nhưng 6 tháng đầu năm vẫn cao hơn mức tự nhiên, ở mức 111,3 bé trai/100 bé gái. Ngoài ra, già hóa dân số đang diễn ra nhanh, đòi hỏi các chính sách chăm sóc người cao tuổi phải được nghiên cứu và triển khai đồng bộ…
Nỗ lực duy trì mức sinh thay thế
Ông Vũ Duy Hưng cho biết: Thành phố Hà Nội xác định mục tiêu điều chỉnh mức sinh, duy trì mức sinh thay thế là một nhiệm vụ chiến lược trong giai đoạn hiện nay và tập trung vào một số giải pháp trọng tâm. Cụ thể, tăng cường truyền thông thay đổi nhận thức: Vận động nam, nữ thanh niên kết hôn sớm (trước 30 tuổi), sinh đủ hai con trước tuổi 35; cung cấp thông tin về hệ lụy của mức sinh thấp đến phát triển bền vững; triển khai chính sách hỗ trợ thiết thực: thúc đẩy tư vấn, khám sức khỏe trước kết hôn; xây dựng môi trường làm việc thân thiện với phụ nữ mang thai và nuôi con nhỏ; tổ chức các chiến dịch truyền thông, dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản tại các xã, phường nhằm đưa dịch vụ đến gần người dân hơn, nhất là tại các vùng khó khăn; khuyến khích mô hình gia đình đủ hai con thông qua phong trào thi đua, biểu dương các gia đình tiêu biểu, qua đó lan tỏa giá trị tích cực của việc duy trì mức sinh hợp lý.
Thành phố Hà Nội cũng đẩy mạnh các hoạt động nhằm kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 để đưa tỷ số này đạt khoảng 109 trẻ trai/100 trẻ gái; sau năm 2025, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên. Hoạt động kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh của thành phố Hà Nội luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương. Hàng năm đều ban hành kế hoạch hoạt động và có sự phối hợp các ban, ngành, đoàn thể cùng tham gia. Công tác kiểm tra, giám sát của Ban chỉ đạo công tác dân số các cấp về thực hiện chỉ tiêu dân số trong đó có tỷ số giới tính khi sinh luôn được triển khai hàng năm, nhất là đối với những địa bàn có tỷ số giới tính khi sinh cao.
Người dân được tư vấn và khám sàng lọc sức khoẻ sinh sản sức khoẻ sinh sản - kế hoạch hoá gia đình.
Bên cạnh đó, Sở Y tế đã xây dựng và triển khai kế hoạch tập trung thực hiện các chương trình, kế hoạch nhằm tuyên truyền, giáo dục, vận động thay đổi hành vi về phát triển thể lực và tầm vóc người Hà Nội. Tăng cường chăm sóc dinh dưỡng, kết hợp với các chương trình chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất lượng dân số Thủ đô. Các hoạt động triển khai và thực hiện đã thu lại một số kết quả đáng khích lệ.
Công tác chăm sóc sức khoẻ người cao tyuổi cũng được đẩy mạnh. Ước thực hiện 6 tháng tỷ lệ người cao tuổi thực hiện khám sức khỏe định kỳ thông thường ít nhất 1 lần/năm đạt 90,3%. Sở Y tế Hà Nội chỉ đạo Chi cục Dân số, trẻ em và phòng chống tệ nạn xã hội và các phòng dân số các xã xây dựng Kế hoạch tổ chức các lớp báo cáo viên về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cấp thành phố, quận, huyện; tập huấn kiến thức chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, chế độ dinh dưỡng, vận động cho người cao tuổi; tập huấn kiến thức về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cho cán bộ dân số, y tế cơ sở và cán bộ khoa lão các bệnh viện; tập huấn hướng dẫn sử dụng ứng dụng “S-Health” về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cho hội viên hội người cao tuổi và người cao tuổi tại cộng đồng; tổ chức thực hiện hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng; duy trì các hoạt động của mạng lưới cộng tác viên dân số tham gia chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi…
Trong 6 tháng cuối năm 2025, thành phố Hà Nội tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền về thực hiện công tác dân số trong tình hình mới; tập trung các giải pháp để thực hiện hoàn thành chỉ tiêu được giao năm 2025; tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ về công tác dân số cho đội ngũ cán bộ dân số các cấp; đồng thời nâng cao trách nhiệm và tăng cường sự phối hợp của các ngành, đoàn thể trong việc thực hiện công tác dân số; lồng ghép các nội dung truyền thông về dân số phù hợp với đặc thù của từng ban, ngành, đoàn thể góp phần tạo sự đồng thuận của các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội trong thực hiện chính sách dân số.
Đặc biệt, thành phố Hà Nội tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền vận động tạo sự thống nhất nhận thức của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân, tạo sự đồng thuận cao trong toàn xã hội trong công tác chuyển trọng tâm từ dân số - kế hoạch hoá gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số không còn là giảm sinh mà là toàn diện từ quy mô – cơ cấu – chất lượng – phân bố dân số, tận dụng cơ cấu dân số vàng và thích ứng với già hoá dân số; nhấn mạnh mối liên hệ giữa dân số và phát triển bền vững: lao động, an sinh, quốc phòng, giáo dục, y tế...; duy trì vững chắc mức sinh thay thế; tuyên truyền giá trị của việc sinh đủ hai con, kết hôn sớm, sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; tăng cường khám sức khoẻ tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh; tuyên truyền chăm sóc người cao tuổi, nâng cao thể lực, tầm vóc…
