Thời gian qua, đã có nhiều hoạt động được triển khai để hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về, vừa góp phần để nạn nhân sớm ổn định cuộc sống, sinh kế, hòa nhập cộng đồng, vừa đảm bảo thực hiện tốt các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia.
Món quà sinh kế cho nạn nhân bị mua bán người trở về
Chị Vũ Thị H, hiện sống tại huyện Thiệu Hoá, tỉnh Thanh Hóa, đã hơn 60 tuổi, bị đưa sang Trung Quốc gần 28 năm làm nghề hái chè thuê. Sau khi trở về, Hội LHPN huyện Thiệu Hoá đã hỗ trợ chị làm lại căn cước công dân. Tuy nhiên, cuộc sống của chị H cũng rất khó khăn. Con gái chị lấy chồng xa, không liên hệ được, chị phải sống nhờ nhà em gái. Căn nhà của chị để lâu không có người ở, đã dột nát, không thể sinh sống được.
Trường hợp của chị H được Hội LHPN tỉnh Thanh Hoá gửi đến Trung tâm Hỗ trợ Phụ nữ phát triển thuộc Trung ương Hội LHPN Việt Nam để lên phương án hỗ trợ. Chị H cho biết, bản thân và gia đình có nguyện vọng được hỗ trợ y tế, chữa bệnh tâm thần và nuôi lợn làm sinh kế lâu dài. Trung tâm đã kết nối nhà tài trợ và thống nhất các gói hỗ trợ. Trong chuyến công tác, đoàn đã đến thăm hỏi tình hình của chị H, đồng thời trao tặng các đồ dùng gia đình, nhu yếu phẩm, một gói khám chữa bệnh và 4 con lợn giống với tổng giá trị là gần 24 triệu đồng. Lãnh đạo địa phương cũng đã hỗ trợ chị H sớm hoàn thành thủ tục pháp lý để được hỗ trợ kinh phí xây nhà theo Chỉ thị số 22-CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ.
Chị Lê Thị P sang Trung Quốc cùng mẹ và dì khi mới 16 tuổi. Ở đất khách quê người, chị bị bán 3 lần, trong đó 2 lần bị bán làm vợ. Cuộc đời trôi nổi, chị gặp người chồng vũ phu hay đánh đập, không ít lần, chị P đã trốn về nước nhưng lại bị bắt lại, bị tạm giữ gần 2 năm. Khi được trao trả về Việt Nam, chị đã vào Ngôi nhà Bình yên để tạm lánh và ổn định tâm lý. Trở về quê nhà tại huyện Thiệu Hoá, tỉnh Thanh Hóa, chị gặp nhiều khó khăn khi không có giấy tờ tùy thân, không việc làm, không tài sản. Với sự vào cuộc của các ban ngành, đặc biệt là Hội LHPN huyện Thiệu Hoá, một đàn gà giống và một con trâu giống đã được dự án duyệt tài trợ cho chị P trong đợt này. Tổng giá trị phần quà hỗ trợ cho chị P là 23 triệu đồng, giúp chị có điều kiện sản xuất, sinh kế lâu dài, ổn định cuộc sống.
Bà Dương Thị Ngọc Linh, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Phụ nữ phát triển thăm hỏi và trao sinh kế cho phụ nữ
bị mua bán trở về
15 tuổi, chị Lê Thị H. được người chị họ giới thiệu với một người bạn trai và được người này dẫn đi chơi nhưng thực chất lại bán chị sang Trung Quốc làm vợ cho một người chồng khuyết tật. Hơn 10 năm làm dâu ở xứ người, chị liên hệ được về nhà và được giải cứu về nước. Về Việt Nam, chị H đã được hỗ trợ nguồn kinh phí để mở quán bán phở.
Chị Vũ Thị H, chị Lê Thị P hay chị Lê Thị H là ba mảnh đời khác nhau, nhưng đều chịu những cay đắng nơi đất khách quê người, trở về Việt Nam với những ngổn ngang cuộc sống mưu sinh… Trong chuyến công tác mới đây của Trung tâm Hỗ trợ Phụ nữ phát triển do bà Dương Thị Ngọc Linh, Giám đốc Trung tâm dẫn đầu, đoàn công tác đã đến thăm hỏi và trao quà cho gia đình của 3 chị. Đây là hoạt động nhận được tài trợ từ dự án “Cung cấp gói hỗ trợ tái hòa nhập cho người di cư dễ bị tổn thương và người bị mua bán trở về” của Bộ Nội vụ, Vương quốc Anh, thông qua Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tại Việt Nam. Mục tiêu của dự án là cung cấp các gói hỗ trợ, trang thiết bị hay mô hình sinh kế cho các chị em là người di cư dễ bị tổn thương và người bị mua bán trở về ổn định cuộc sống và tạo sinh kế bền vững.
Không để ai bị bỏ lại phía sau
Theo Ban chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ, con số nạn nhân bị mua bán được phát hiện, giải cứu chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Tội phạm mua bán người có nguy cơ lan rộng, lợi dụng triệt để không gian mạng để thực hiện hành vi phạm tội, tiếp cận nạn nhân. Đáng lo ngại là trong số hàng nghìn nạn nhân của tội phạm mua bán người được tiếp nhận, giải cứu, nhiều nạn nhân sau khi trở về gặp các vấn đề về sang chấn tâm lý, hoảng loạn, lo lắng, một số nạn nhân không được hỗ trợ chi phí đi lại, hỗ trợ học nghề,... gặp khó khăn trong hòa nhập cộng đồng.
Theo thống kê, trong 10 năm từ năm 2012 đến hết năm 2023, các lực lượng chức năng đã giải cứu, tiếp nhận, xác minh khoảng 10.000 trường hợp, trong đó, xác định 7.962 người là nạn nhân bị mua bán (90% nạn nhân là phụ nữ và trẻ em, 80% thuộc các dân tộc thiểu số). Đáng chú ý, trên 90% nạn nhân bị bán ra nước ngoài; gần 80% nạn nhân là phụ nữ khi bị lừa bán ra nước ngoài bị cưỡng ép kết hôn làm vợ người bản địa và bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động.
Các hoạt động hỗ trợ đã giúp nạn nhân bị mua bán trở về sớm hòa nhập cộng đồng.
Qua tăng cường hợp tác trao đổi thông tin, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã tiếp nhận hơn 2.000 trường hợp, trong đó có 1.914 người được giải cứu, xác định là nạn nhân bị mua bán, chủ yếu là phụ nữ trong độ tuổi 18-30, cư trú tại một số tỉnh Tây Nam Bộ, Thanh Hóa, Nghệ An, Lạng Sơn, Lào Cai, Hà Giang... Ngoài ra, còn một số nạn nhân là nam giới bị mua bán nhằm mục đích bóc lột sức lao động.
Nạn nhân bị mua bán khi được tiếp nhận, giải cứu, xác minh đều được các lực lượng chức năng hỗ trợ ban đầu và tiến hành các biện pháp bảo vệ theo quy định, tạo tâm lý yên tâm cho nạn nhân. Theo thống kê của các ngành chức năng, đã có gần 8.000 nạn nhân bị mua bán được hỗ trợ theo quy định, tập trung tại các tỉnh: Lào Cai, Hà Giang, Quảng Ninh, Nghệ An, Lạng Sơn, Lai Châu, Sơn La, Nam Định, Thừa Thiên Huế, Hậu Giang, Vĩnh Phúc, An Giang, Kiên Giang... 100% nạn nhân sau khi được tiếp nhận đều được bảo vệ, bàn giao về nơi cư trú, cung cấp thông tin và thực hiện dịch vụ hỗ trợ để nạn nhân nhanh chóng tái hòa nhập cộng đồng. Tại các địa phương, 100% nạn nhân trở về chính thức hoặc tự trở về, được giải cứu đều nhận được sự hỗ trợ phù hợp, chủ yếu là hỗ trợ khẩn cấp - chủ yếu là cung cấp nơi ăn, nghỉ tạm thời, tham vấn tâm lý. Các nạn nhân còn được hỗ trợ học nghề, hỗ trợ việc làm, phát triển sinh kế...
Bên cạnh các hình thức hỗ trợ nói trên, nạn nhân còn được hỗ trợ thông qua 3 hình thức: Thứ nhất, tại trung tâm, nhà tạm lánh dành cho nạn nhân, hình thức này được thực hiện thông qua dự án tại Lào Cai, An Giang, Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ. Các nạn nhân bị mua bán trở về được cung cấp nơi ăn nghỉ, tư vấn tâm lý xã hội, được tiếp cận với các dịch vụ ngoài trung tâm để học nghề, khám, chữa bệnh theo nhu cầu và khả năng của đối tượng.
Thứ hai, nạn nhân được hỗ trợ thông qua các hoạt động lồng ghép, phòng ngừa và tái hòa nhập cộng đồng tại xã, phường, thị trấn, như tổ chức các lớp dạy nghề, hỗ trợ tạo việc làm để có thu nhập ổn định, hỗ trợ tín dụng...
Hình thức thứ ba là thông qua các dự án quốc tế hỗ trợ về kinh phí và kỹ thuật, chẳng hạn như mô hình “Nhóm tự lực” được thực hiện tại các tỉnh Thanh Hóa, Bắc Giang, Tây Ninh, Thừa Thiên Huế, Quảng Bình; mô hình “Kết hợp hỗ trợ nạn nhân bị mua bán với phòng chống mại dâm, phòng ngừa lây nhiễm HIV/AIDS” tại Hải Phòng; mô hình “Phòng ngừa phụ nữ có nguy cơ dẫn đến hoạt động mại dâm và dự phòng lây nhiễm AIDS” tại Đà Nẵng...
Các mô hình này đều được đánh giá cao về hiệu quả và thực tiễn, bước đầu giúp đỡ được những nạn nhân có hoàn cảnh khó khăn thông qua việc sử dụng đồng vốn sinh kế hiệu quả, đem lại thu nhập, ổn định cuộc sống.
Để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm mua bán người, một mặt, các cơ quan chức năng tiếp tục coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, lâu dài, thực hiện đồng bộ, quyết liệt nhiều biện pháp, mặt khác, lồng ghép ưu tiên chương trình phòng, chống mua bán người với các chương trình, dự án giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới... Cùng với đó, đẩy mạnh hoạt động tạo việc làm, vay vốn phát triển sản xuất với lãi suất thấp, giúp người dân ổn định cuộc sống; hỗ trợ nạn nhân bị mua bán tiếp cận dịch vụ như trợ giúp pháp lý, vay vốn, học nghề, tạo việc làm...
