Có 5 chiến lược giúp bố mẹ nuôi dạy con cái hiệu quả và xây dựng mối quan hệ tích cực, hài hòa trong gia đình.
Giáo dục con cái là quá trình đầy thách thức, nhiều bậc bố mẹ thường phải đối mặt với những tình huống như con không hợp tác, khó duy trì thói quen tích cực, hoặc mối quan hệ trở nên căng thẳng theo thời gian.
Chính vì vậy, việc bố mẹ trang bị những phương pháp đúng đắn là điều quan trọng. Các chuyên gia gợi ý 5 chiến lược thiết thực giúp bố mẹ giáo dục con hiệu quả, giúp xây dựng một mối quan hệ trong nhà ấm áp, tôn trọng và hợp tác.
Khi được áp dụng đều đặn, có thể thay đổi bầu không khí trong gia đình, trẻ dễ dàng lắng nghe và trưởng thành, đồng thời giúp bố mẹ cảm thấy nhẹ nhàng, tự tin hơn trong hành trình đồng hành cùng con.
Giao tiếp hiệu quả: Lắng nghe quan trọng hơn thuyết giảng
Khi trẻ phản kháng, hãy giải quyết cảm xúc trước khi giải quyết vấn đề. Đây là nguyên tắc vàng trong giao tiếp với trẻ. Một đứa trẻ đang tức giận, căng thẳng hay mệt mỏi sẽ không thể lắng nghe hay hợp tác, dù yêu cầu của bố mẹ có hợp lý đến đâu. Vì vậy, thay vì vội vàng chỉnh đốn hay thúc ép, hãy cho trẻ cảm giác được thấu hiểu.
Ví dụ, khi trẻ bực bội vì bài tập về nhà, mẹ có thể nhẹ nhàng nói: "Con có vẻ đang rất mệt và khó chịu. Con muốn nghỉ vài phút rồi mình cùng xem lại không?"
Khi cảm xúc được công nhận, hệ thần kinh của trẻ dịu xuống, sẵn sàng bước vào giải quyết vấn đề. Lúc này, bố mẹ có thể dẫn dắt bằng cách hợp tác: "Giờ con thấy ổn hơn chưa? Chúng ta cùng tìm cách làm bài này dễ hơn nhé."
Hạn chế tối đa các câu mệnh lệnh như "Làm ngay đi", "Đừng cãi nữa", vì khiến trẻ cảm thấy bị kiểm soát và càng đẩy mạnh hành vi phản kháng.
Thay vào đó, dùng ngôn ngữ mềm mại nhưng có giới hạn rõ ràng sẽ giúp trẻ cảm nhận rằng bố mẹ đang ở “cùng phe” chứ không phải “đối đầu”. Khi được kết nối về mặt cảm xúc, trẻ sẽ hợp tác tự nhiên và mối quan hệ cũng trở nên an toàn, tin cậy và bền vững hơn.
Rèn luyện thói quen: Mục tiêu nhỏ và phản hồi tích cực
Việc hình thành thói quen cần được thực hiện dần dần, có lộ trình và sự đồng hành của bố mẹ. Trẻ không thể thay đổi một hành vi trong một hoặc hai ngày, vì vậy những bước nhỏ, đều đặn sẽ mang lại hiệu quả lâu dài hơn. Chẳng hạn, nếu muốn trẻ đi ngủ sớm, hãy điều chỉnh giờ ngủ từng chút một, mỗi ngày sớm hơn 10 - 15 phút, để cơ thể và nhịp sinh hoạt của trẻ có thời gian thích nghi tự nhiên.
Hãy tạo ra những phần thưởng nhỏ mang tính khích lệ, như nhãn dán, điểm thưởng hoặc quyền lựa chọn câu chuyện trước giờ ngủ. Những phần thưởng này không phải để “mua” sự hợp tác, mà giúp trẻ cảm nhận được nỗ lực của mình đang được ghi nhận. Khi duy trì hành vi ổn định trong khoảng 21 ngày, trẻ sẽ quen dần và biến điều mới mẻ thành thói quen.
Điều then chốt là sự khẳng định đúng lúc, những câu như: “Mẹ thấy con cố gắng lắm, mẹ rất tự hào”, “Hôm nay con làm tốt hơn hôm qua rồi đấy”. Sự động viên đúng thời điểm giúp trẻ cảm thấy có năng lực, muốn tiếp tục cố gắng, và đặc biệt là tạo ra môi trường tích cực để thói quen mới bám rễ vững chắc hơn.
Giáo dục vượt qua thất vọng: Chấp nhận thất bại, dạy cách suy ngẫm và học hỏi từ thất bại
Khi trẻ gặp thất bại, điều quan trọng là bố mẹ giữ bình tĩnh và không can thiệp quá mức. Thất bại là một phần tự nhiên của quá trình trưởng thành. Nếu trẻ vừa thua một cuộc thi hoặc làm bài kiểm tra không như mong đợi, hãy dành thời gian ở bên cạnh, cho trẻ cơ hội được nói ra cảm xúc của mình trước.
Sau đó, nhẹ nhàng dẫn dắt trẻ phân tích: “Con đã làm tốt điều gì?”, “Điều gì khiến con gặp khó khăn?”, “Lần sau con muốn làm khác đi như thế nào?”.
Bằng cách này, trẻ học được cách nhìn nhận thất bại như một thử thách để phát triển, cơ hội để vun đắp tính kiên cường.
Bố mẹ có thể chia sẻ những trải nghiệm thật của bản thân, những lần mình từng thất bại nhưng nhờ kiên trì mà vượt qua. Khi trẻ nghe những câu chuyện này, sẽ hiểu rằng người lớn cũng từng mắc lỗi và đó là chuyện rất bình thường. Thông điệp quan trọng mà bố mẹ cần truyền tải là: “Sự phát triển quan trọng hơn hoàn hảo.”
Gương mẫu hơn lời dạy: Hãy là tấm gương cho con
Ở mọi độ tuổi, trẻ đều học nhanh nhất thông qua quan sát. Nếu mong con cư xử lịch sự, hãy để con chứng kiến cách bố mẹ nói lời “cảm ơn”, “xin lỗi”, hay đối đãi với người khác bằng sự nhẹ nhàng và tôn trọng.
Trẻ con ít khi nghe theo lời bố mẹ nói, nhưng sẽ luôn ghi nhớ những gì bố mẹ làm. Một tấm gương sống có sức lan tỏa mạnh hơn hàng chục lời nhắc nhở. Khi bố mẹ thể hiện những phẩm chất tốt đẹp qua hành động, kiên nhẫn, tự giác, trẻ sẽ tự nhiên hấp thụ và lặp lại những hành vi ấy như điều hiển nhiên.
Mỗi ngày của bố mẹ đều là một “bài học trực quan” cho con. Vì vậy, xây dựng thói quen tốt cho bản thân chính là cách nuôi dưỡng nhân cách trẻ nhẹ nhàng nhưng bền vững nhất.
Cân bằng kỳ vọng: Chấp nhận sự không hoàn hảo của trẻ
Mỗi đứa trẻ đều có nhịp phát triển riêng, nên việc so sánh quá mức khiến trẻ thêm áp lực và đánh mất sự tự tin.
Hãy đặt ra những mục tiêu phù hợp với khả năng và nhịp độ riêng. Không có công thức hoàn hảo nào để nuôi dạy một đứa trẻ, nhưng hiểu đúng phương pháp sẽ mang lại thay đổi lớn. Cốt lõi của giáo dục chính là đồng hành, giúp con từng bước trở thành phiên bản tốt của chính mình.
Khi mỗi phụ huynh đều tìm được phương pháp phù hợp, để hành trình lớn lên của trẻ luôn tràn đầy tình yêu, sự tin tưởng và mối quan hệ gia đình ấm áp và hòa thuận.
