Nếu tới vùng cao của tỉnh Tuyên Quang những tháng cuối năm, bạn sẽ được ngắm hoa tam giác mạch nở rộ, và thưởng thức loại bánh đặc sản từ loại cây này.
Hoa tam giác mạch là biểu tượng nổi bật của vùng núi Tuyên Quang, thường xuất hiện ở những cao nguyên đá Đồng Văn và thảo nguyên Suôi Thầu. Loài hoa này mang màu sắc tím hồng, nở thành từng chùm rực rỡ khắp cánh đồng, không chỉ làm phong phú thêm cảnh sắc núi rừng mà còn phản ánh tính cách và tình cảm của người dân nơi đây.
Từ loài cây mang tính biểu tượng này, bánh tam giác mạch ra đời, trở thành đặc sản của cao nguyên đá. Bánh tam giác mạch được chế biến từ hạt của hoa tam giác mạch, hay còn gọi là hạt mạch. Vào cuối vụ hoa, người dân sẽ thu hoạch và phơi khô những hạt này để làm lương thực dự trữ, giống như ngô và gạo. Hạt mạch sau đó được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, nhưng phổ biến nhất vẫn là bánh.
Đặc sản bánh tam giác mạch
Nguồn gốc của bánh tam giác mạch xuất hiện từ thời xa xưa. Vào một năm mùa màng thất bát, người dân ở vùng cao nguyên đá Đồng Văn rơi vào tình cảnh đói kém. Trong khốn khó, họ thấy hạt của hoa này khá giống với hạt gạo, vì vậy họ đã thu thập và thử nấu thành cơm. Khi chín, hạt tam giác mạch tỏa ra mùi thơm nhẹ và có vị ngon không thua kém gì gạo.
Để bảo quản lâu hơn, họ phơi khô hạt rồi nghiền thành bột, cho vào các hũ kín và chum gốm. Bột này thường được sử dụng để làm men rượu ngô Hà Giang hoặc nấu cháo. Nhờ vào sự sáng tạo, người dân đã tìm ra cách làm bánh từ bột hạt tam giác mạch. Với quy trình chế biến đơn giản, món bánh này nhanh chóng trở thành món ăn phổ biến trong cộng đồng.
Món bánh cứu đói người dân xưa kia
Bánh tam giác mạch được chế biến từ bột tam giác mạch, nước, cùng với một số nguyên liệu khác. Quá trình chế biến bắt đầu bằng việc phơi khô hạt tam giác mạch dưới ánh nắng trong khoảng một tuần, cho đến khi hạt khô hoàn toàn và dễ xay.
Sau đó, họ hòa bột tam giác mạch với nước và nhào thật kỹ cho đến khi hỗn hợp trở nên dẻo mịn. Cuối cùng, bột được đổ vào khuôn truyền thống và tạo thành những chiếc bánh tròn. Dù có vẻ đơn giản, nhưng việc xay bột tam giác mạch lại không hề dễ dàng. Người làm phải xay bột bằng tay, và để đạt được độ mịn cần thiết, họ phải xay thật kỹ để tránh tình trạng bị sạn.
Bánh tam giác mạch thường có hình dạng tròn, dẹt. Trước đây, bánh thường có kích thước lớn, khoảng bằng 2 gang tay, nhưng hiện nay đã có thêm phiên bản nhỏ hơn để phục vụ nhu cầu của du khách.
Loại bánh phục vụ nhu cầu thực khách
Tuy một số tỉnh như Sơn La, Cao Bằng và Lào Cai cũng trồng hoa tam giác mạch và sản xuất bánh tương tự, nhưng bánh tam giác mạch Tuyên Quang được biết đến với hương vị thơm ngon hơn, nhờ vào giống hoa, điều kiện đất đai và kỹ thuật chế biến đặc trưng.
Nguyên liệu chính để chế biến bánh tam giác mạch là hạt mạch, một loại hạt giàu giá trị dinh dưỡng. Do đó, bánh tam giác mạch được xem là món ăn dân dã, nhưng lại mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người, từng là món cứu đói một thời.
Giá bánh tam giác mạch hiện được bán với giá dao động từ 10.000 đến 15.000 đồng mỗi chiếc. Để thưởng thức món bánh này một cách trọn vẹn, bạn nên xé nhỏ và nhai từ từ để cảm nhận vị ngọt thanh, béo ngậy cùng hương thơm đặc trưng của nó.
Bánh tam giác mạch chế biến nhiều kiểu khác nhau
Loại bánh này thường được dùng làm quà tặng hoặc món ăn trong các dịp lễ hội. Bánh tam giác mạch còn rất hợp khi ăn kèm với thắng cố, món ăn truyền thống của người H’Mông, tạo nên sự độc đáo trong văn hóa ẩm thực của vùng cao nguyên đá.
