Khi bố mẹ hiểu đúng, ứng xử đúng, hành trình nuôi dạy con sẽ từ cuộc chiến trở thành chuyến đồng hành thú vị.
Trẻ hay cãi lại, đắm chìm trong các trò chơi… Trước những cảnh tượng này, nhiều bậc bố mẹ cảm lo lắng và bất lực, như thể mỗi ngày đều phải “đấu trí đấu lực” với những đứa trẻ bướng bỉnh không biết mệt.
Tuy nhiên, theo lời khuyên từ chuyên gia tâm lý, bố mẹ có thể thay đổi góc nhìn những “rào cản” khiến bố mẹ lo lắng thành những tín hiệu trong hành trình phát triển.
Đó có thể là nhu cầu được tự chủ, được lắng nghe, hay đơn giản là cách trẻ thử nghiệm thế giới để hiểu mình là ai. Khi bố mẹ biết cách đọc và giải mã những tín hiệu này, mọi vấn đề giáo dục tưởng chừng nan giải bỗng trở nên nhẹ nhàng và chủ động hơn.
Trì hoãn - Kêu gọi quyền tự chủ
Trẻ làm bài tập chậm chạp, trì hoãn nhiều lần và dễ bị quy chụp là “lười biếng”. Nhưng các nhà tâm lý học cho rằng, nhiều trường hợp không liên quan đến sự lười biếng mà là phản ứng tự vệ trước cảm giác bị “kiểm soát quá mức”.
Nếu thời gian học, cách làm bài, đến tốc độ hoàn thành, đều do người lớn quyết định, trẻ sẽ tìm cách kháng cự bằng trì hoãn.
Thay vì thúc ép và nhắc nhở liên tục, bố mẹ có thể thử một cách tiếp cận khác là trao lại quyền chủ động. Hãy để trẻ cùng lên kế hoạch bằng những công cụ trực quan như “biểu đồ hình tròn thời gian”, giúp trẻ tự chia tỷ lệ giữa học – nghỉ – chơi, hoặc đặt những mục tiêu nhỏ có thưởng như thưởng món quà nhỏ khi hoàn thành nhiệm vụ.
Khi được trao quyền lựa chọn, trẻ bắt đầu cảm thấy mình “làm vì chính mình”, từ đó chuyển dịch từ thái độ bị thúc đẩy thụ động sang tự bước đi chủ động, một thay đổi nhỏ nhưng có thể mang lại bước tiến lớn trong kỷ luật và động lực nội tại.
Nói lại nổi loạn - Mong muốn được thấu hiểu
Với nhiều trẻ vị thành niên, phản kháng bố mẹ thường xuất phát từ tâm tư bên trong chưa được lắng nghe. Khi xung đột nảy sinh, bố mẹ và con cái dễ rơi vào một “cuộc giằng co quyền lực”, cả hai bên đều muốn thắng hơn là hiểu.
Thay vì để cuộc tranh giành kéo dài, bố mẹ có thể chủ động thiết lập một “mã giao tiếp” nhẹ nhàng “Tôi cần bình tĩnh”, để tạm ngưng cãi vã và dành cho nhau khoảng lặng cần thiết.
Khi mọi thứ lắng xuống, hãy áp dụng “phương pháp giao tiếp bánh sandwich”: mở đầu bằng lời xác nhận tích cực, sau đó nhẹ nhàng đề xuất giải pháp, và khép lại bằng lời khích lệ. Ví dụ, mẹ có thể nói:
Dạy trẻ trưởng thành tốt là hành trình cùng nhau giữ cho cầu nối tình cảm luôn bền vững.
“Mẹ biết con đang rất căng thẳng và mẹ hiểu con rất quan trọng đối với mẹ.” (Khẳng định)
“Chúng ta thử ngồi lại và nói chuyện một cách bình tĩnh được không? Mẹ muốn hiểu con hơn.” (Đề xuất)
“Mẹ tin con có thể xử lý tốt, và mẹ luôn ủng hộ con.” (Khuyến khích)
Cách giao tiếp này gửi đi thông điệp: bố mẹ tôn trọng cảm xúc, suy nghĩ, không xem trẻ là đối tượng cần uốn nắn. Khi trẻ cảm thấy mình được lắng nghe, tin cậy và đối xử bằng sự tôn trọng, trẻ sẽ mở lòng hơn, sẵn sàng trò chuyện, chia sẻ, và hợp tác thay vì chống đối.
Dạy trẻ trưởng thành tốt là hành trình cùng nhau giữ cho cầu nối tình cảm luôn bền vững.
Nghiện điện thoại, Ipad, TV - Tìm kiếm cảm giác thân thuộc
Việc cấm hay tich thu điện thoại vô tình khiến bố mẹ và con đối đầu nhiều hơn. Nhiều trẻ “nghiện game” bởi thế giới thật không mang lại đủ cảm giác thành tựu, niềm vui hay sự công nhận. Vì vậy, thay vì trách phạt, bố mẹ có thể tạo ra những trải nghiệm thực tế hấp dẫn để bù đắp.
Hãy thử thiết kế những thử thách gia đình: cùng nhau giải đố, làm mô hình, đi trekking ngắn, thực hiện một nhiệm vụ phiêu lưu nhỏ vào cuối tuần. Khi cả nhà cùng hợp lực để vượt qua thử thách, trẻ sẽ tìm thấy niềm vui của chiến thắng thật, sự gắn kết, tiếng cười, và cảm giác mình làm được.
Khi bố mẹ hạn chế phán xét, kích thích tò mò đúng hướng, bố mẹ sẽ nhận ra rằng mã giải của mọi vấn đề giáo dục đều nằm ngay trong hành vi của trẻ.
Hãy đặt ra không xem điện thoại tại những thời điểm quan trọng như bữa tối, trước giờ ngủ, hoặc 30 phút kể chuyện trong ngày, mỗi thành viên chia sẻ khoảnh khắc nổi bật, điều khiến mình vui hoặc điều khiến mình suy nghĩ.
Khi ngôi nhà trở thành một không gian ấm áp, tràn ngập tương tác thật, sức hút của các thiết bị điện tử sẽ tự nhiên giảm xuống mà không cần ép buộc.
Nuôi dạy là một hành trình bố mẹ và con cùng trưởng thành. Đằng sau những rào cản khiến bố mẹ đau đầu thực chất là những tín hiệu phát triển: nhu cầu được công nhận, mong muốn tự chủ, khát khao được lắng nghe.
Khi bố mẹ hạn chế phán xét, kích thích tò mò đúng hướng, bố mẹ sẽ nhận ra rằng mã giải của mọi vấn đề giáo dục đều nằm ngay trong hành vi của trẻ. Vì vậy, mỗi bậc bố mẹ có thể giúp con vượt qua trở ngại, trưởng thành tốt trong cuộc sống tương lai của chính mình.
